Της Εύας Μόσχου,
Στο Μέρος Α’ του αφιερώματος για την Frida Kahlo, το ενδιαφέρον στράφηκε στην παρουσίαση της ζωής της μέσα από προσωπικές φωτογραφίες με τα πρόσωπα που την στιγμάτισαν. Η έμφαση δόθηκε στην εξέταση του ανθρώπου πίσω από το μύθο που ακολουθεί το όνομα της. Σε αυτό το δεύτερο μέρος θα προχωρήσουμε στην εξέταση ορισμένων έργων της, της όψιμης περιόδου της ζωής της. Θα περίμενε κανείς να γίνει αναφορά στις διάσημες αυτοπροσωπογραφίες της, που περικλείουν και τα γεγονότα που αναφέραμε ήδη στη βιογραφία της. Όμως αυτό θα ήταν κοινότυπο. Ίσως έχει περισσότερη αξία, να προσέξουμε ενδεικτικά παραδείγματα των τελευταίων θεμάτων με τα οποία επέλεξε να ασχοληθεί.
“Painting completed my life.”
– Frida Kahlo
“Still Lives”
Τα τελευταία χρόνια πριν τον θάνατό της, εξαιτίας των πολλαπλών επεμβάσεων στη σπονδυλική στήλη, απόρροια του ατυχήματος, η Frida ήταν πλέον αδύνατον να σηκωθεί από το κρεβάτι ώστε να ζωγραφίσει. Για τον λόγο αυτό, ξαπλωμένη ζωγράφισε μια πληθώρα «νεκρών φύσεων», φρούτων, που είτε βρίσκονταν στον κήπο της και μπορούσε να έχει θέα σε αυτά είτε βρίσκονταν ακριβώς πλάι της. Φυσικά, προσέθετε πολιτικά νοήματα με τη χρήση συμβόλων, ανάγοντας ένα τυπικό ζωγραφικό μοτίβο σε «δήλωση».
“Living Nature”
Ένας από τους πιο εμβληματικούς πίνακες της περιόδου αποτελεί ο λεγόμενος “Living Nature”, ελληνιστί «Ζωντανή Φύση». Σε αυτό το έργο, όπως και στις πρώιμες αυτοπροσωπογραφίες της, βλέπουμε στοιχεία που, επανειλημμένα, χρησιμοποιεί, όπως η εναλλαγή της μέρας και της νύχτας στον ίδιο πίνακα. Αυτό είναι ένα κλασικό μοτίβο για την ίδια, με το οποίο έδειχνε τις ψυχολογικές της μεταπτώσεις. Τα φρούτα, βλέπουμε πως συνδέονται με το έδαφος, όντας ακόμα στις ρίζες τους, συμβολίζοντας και το δεσμό της ίδιας με τις πατρογονικές αξίες και τη «Μεξικανικότητα». Οι ρίζες σχηματίζουν την φράση “Natureleza Viva”, την μεξικανική δηλαδή μετάφραση του “Living Nature”. Με τον τρόπο αυτό, ζωγραφίζοντας νεκρές φύσεις δηλώνοντάς τες όμως ως ζωντανές, αναιρεί μια ολόκληρη γενιά ζωγράφων, καθώς θεωρεί πως ο, τι μπορεί να αποτυπωθεί αποκτά αυτόματα ζωή. Σε αυτή την σκέψη οδηγεί και η τοποθέτηση του περιστεριού, ως σύμβολο της ειρήνης.
Το έργο ήταν μια παραγγελία για την ηθοποιό Dolores del Rio. Η Frida, έχοντας μόλις υποβληθεί σε ακόμα μια δαπανηρή επέμβαση, με επιστολή της, ζήτησε για τον πίνακα 1.000 pesos προκειμένου να καλυφθούν τα ιατρικά της έξοδα. Ο Diego Rivera, ο οποίος έμεινε μαζί της ως το τέλος, απολογήθηκε για την ανάρμοστη συμπεριφορά της Frida, ενώ έσπευσε να επιστρέψει τα χρήματα στην κάτοχό τους.
“Viva la Vida, Watermelons”
Πρόκειται για τον τελευταίο πίνακα της Frida. Αν και χωρίς περιττά παραπληρωματικά στοιχεία ή στοιχεία που να παραπέμπουν σε κάποιο εμφανές «μήνυμα», πρόκειται για ένα έργο που περικλείει λιτά όλη τη σύντομη ζωή της Frida Kahlo. Έντονα χρώματα, κοφτερές γωνίες, καμπύλες γραμμές, ένα σύνολο αντιθέσεων δηλαδή, κάτι που χαρακτήριζε και την ίδια ως άνθρωπο αλλά και ως καλλιτέχνη. Το “Viva la Vida” στο κεντρικό φρούτο μαζί με την υπογραφή της τοποθετήθηκαν μόλις οκτώ μέρες πριν τον θάνατό της. Κανείς δεν μπορεί να πει αν ήταν μια επιθυμία αποχαιρετισμού ή ένα από τα σκωπτικά σχόλια της για την πορεία της ζωής της.
Το ότι επιλέγει να απεικονίσει τα συγκεκριμένα φρούτα, σαφώς δεν είναι τυχαίο. Το καρπούζι έχει ένα σκληρό κέλυφος και ένα μαλακό εσωτερικό. Η καρδιά του καρπουζιού λένε πως είναι και η πιο γλυκιά. Σαφέστατα, ο παραλληλισμός είναι προφανής. Η ίδια σε όλη τη διάρκεια της βραχύχρονης ζωής της δοκίμασε πολλές δυσκολίες αλλά εν τέλει, εσωτερικά, «έφυγε» ως ένας άνθρωπος γεμάτος, χάρη στη δική της «λύσσα» να καταφέρει όλα όσα οι άλλοι έχουν χωρίς να προσπαθούν.
Δύο ακόμα στοιχεία που αξίζει να αναφερθούν είναι, σαφώς ο συμβολισμός του φρούτου που θεωρείται ιερό για τους Μεξικάνους καθώς σχετίζεται με την Μεξικανική Ημέρα των Νεκρών, όπου τους αποδίδουν φόρο τιμής και επιπλέον το ότι αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά στο κέντρο του πίνακα βρίσκεται ένα ολοστρόγγυλο καρπούζι, σύμβολο του κύκλου της ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Kettenmann, A., 1993, Frida Kahlo 1907-1954: Pain and Passion, Κολωνία
- Souter, G., 2011, Frida Kahlo: Great Monsters, Νέα Υόρκη
- Frida Kahlo: Biography, Paintings, Quotes, διαθέσιμο εδώ
