Της Αναστασίας Διαμαντοπούλου,
Όλοι μας γνωρίζουμε τα αποτελέσματα της πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης το 1453 από το Μωάμεθ Β΄ τον Πορθητή. Γύρω από αυτή την πολιορκία έχουν δημιουργηθεί λοιπόν πολλοί μύθοι, τόσο πριν την άλωση όσο και μετά. Θρύλοι και προβλέψεις για αγγέλους που θα προφυλάξουν την πρωτεύουσα από τους βάρβαρους Οθωμανούς, για φώτα πάνω από την εκκλησία της Αγίας Σοφίας και θρύλους περί μαρμάρινου βασιλιά που θα ξυπνήσει και θα πάρει πίσω την πόλη στο όνομα της ορθοδοξίας και του ελληνισμού. Κάτι τέτοιο καταλαβαίνουμε όλοι μας, θεωρώ, ότι δε θα γίνει. Ίσως το πιο κοντινό σε θρύλο που έχουμε στα χέρια μας, και αυτό σε ονομασία μόνο, γιατί πραγματικά υπήρχε και υπάρχει ως παρουσία, είναι η Λαιμητόμος του Μωάμεθ.
Όχι, δε μιλάμε για πραγματική λαιμητόμο ή αλλιώς γκιλοτίνα όπως τη ξέρουμε οι πιο πολλοί, που τότε θα έκοβε κεφάλια αντρών και θα έχει διασωθεί μέχρι σήμερα. Το όνομα είναι μεταφορικό. Η Λαιμητόμος του Μωάμεθ είναι στην πραγματικότητα ένα κάστρο και το πραγματικό του όνομα είναι Ρούμελι Χισάρ. Ξέρω, λίγο απογοητευτικό, αλλά η πραγματικότητα είναι πάντα έτσι αν το καλοσκεφτείς. Συνέχισε να διαβάζεις όμως, γιατί το κάστρο έπαιξε και αυτό το ρόλο του στην άλωση της Κωνσταντινούπολης και καλό είναι να ξέρουμε κάτι παραπάνω από αυτά που μάθαμε στο σχολείο.
Αρχικά πρέπει να γνωρίζεις ότι ο Μωάμεθ ανέβηκε στο θρόνο δύο φορές. Μία όταν ήταν μόλις 12 χρονών, μία περίοδος που διήρκησε δύο χρόνια, καθώς ήταν τότε ένα ανώριμο παιδί, και ο δάσκαλος του Μωάμεθ είπε στον πατέρα του πως πρέπει να επανέλθει στο θρόνο, διότι φαινόταν πως η κατάσταση οδηγούνταν στην καταστροφή. Τη δεύτερη φορά που ανέλαβε ο Μωάμεθ ήταν δεκαεννέα χρονών, μετά το θάνατο του πατέρα του. Αυτή τη φορά ο Μωάμεθ δεν ήταν τόσο ανώριμος, αλλά είχε ακόμα το πείσμα παιδιού στην εφηβεία, και έτσι το σχέδιο του για την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης και μετέπειτα ολόκληρης της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, δεν αποτέλεσε απλά ένα στόχο του, αλλά τον κύριο στόχο του. Για αυτό το λόγο, η σχεδίαση του πλάνου του για την κατάκτηση ξεκίνησε με το που ανέβηκε στο θρόνο τη δεύτερη φορά, το 1451. Αυτά τα σχέδια βέβαια, δεν έγιναν από την αρχή γνωστά μάλιστα ο Μωάμεθ, ως και το τέλος του 1452, δεν είχε κάνει γνωστές τις προθέσεις του.
Πρόσφατα είχε διατάξει να κατασκευαστεί το κάστρο του με το όνομα Ρούμελι Χισάρ στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου, επί της ευρωπαϊκής πλευράς της Κωνσταντινούπολης. Η διάταξη του κάστρου έτσι όπως είχε σχεδιαστεί έχει τη μορφή ενός ισοσκελούς τριγώνου. Τα τείχη του από την εξωτερική πλευρά, που είχαν πάχος πάνω από ένα μέτρο, φθάνουν σε ύψος περίπου 15 μέτρων. Οι τρεις μεγάλοι πύργοι που φαίνονται ακόμα, έχουν ονομασθεί με τα ονόματα τριών βεζίρηδων του Μωάμεθ, του Χαλίλ Πασά, του Ζαγανός Πασά και του Σαριτζά Πασά. Ο Χαλίλ Πασά ήταν ο δάσκαλός του που εξαιτίας του κατέβηκε από το θρόνο την πρώτη φορά και δεν του το συγχώρεσε ποτέ. Από τη μία, έδωσε το όνομα του δασκάλου του στον έναν από του τρείς πύργους, από την άλλη βέβαια μόλις πήρε την Κωνσταντινούπολη τον σκότωσε.
Το συγκεκριμένο κάστρο χρησιμοποιήθηκε για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Θάλασσας του Μαρμαρά. Με αυτόν τον τρόπο, εξασφάλιζε την απόκλιση της Κωνσταντινούπολης ολοκληρωτικά από την πλευρά της θάλασσας, που κάτι τέτοιο για την Κωνσταντινούπολη ήταν καταστροφικό. Αυτό που τόσα χρόνια έκανε την πόλη τόσο δυνατή, πέρα από τα τείχη της, ήταν η γεωγραφική της θέση στη θάλασσα. Αυτή η θέση της είχε δώσει την άνθηση του εμπορίου και όλα τα προνόμια που συνεπάγονται με αυτό. Τώρα, σε μία πολιορκία, θα της έδινε την πολυπόθητη και άκρως σημαντική ανατροφοδότηση βρώσιμων προϊόντων, όπλων, αλλά και αντρών που θα έστελναν σε άλλες περιοχές. Για αυτό το λόγο λοιπόν, ονομάσθηκε λαιμητόμος, επειδή ακριβώς «έκοβε» το λαιμό της Κωνσταντινούπολης. Ο Μωάμεθ με αυτή του τη στρατηγική κίνηση, που ξεκίνησε 2 χρόνια πριν την άλωση, είχε καταφέρει να ξεκόψει την Κωνσταντινούπολη από παντού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Steven Runciman, Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης, εκδόσεις Δημ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 2010
- Αλέξιος Γ.Κ. Σαββίδης, Those Fifty-Four Terrible Days… A Note On The Bleak Anniversary Of The Siege And Fall Of Constantinople 565 Years After, Εκδοτικός οίκος Κ. & Μ. Σταμούλη /Ιωάννης Αρχ. Χαρπαντίδης, Θεσσαλονίκη 2019
