Του Κωνσταντίνου-Ειρηναίου Σταμούλη,
Σκέφτηκα πολύ σοβαρά να ξεκινήσω με το τετριμμένο πλέον «ζούμε στην εποχή της επικοινωνίας, της ταχύτητας και της εξέλιξης», αλλά αυτό ήδη το ξέρετε. Αυτό, όμως, το ξέρει και η πλειοψηφία των σημερινών πολιτικών. Έτσι, τα τελευταία χρόνια, στην Ελλάδα, παρατηρούμε την πολιτική κόντρα να μεταφέρεται, από τα βουλευτικά έδρανα και τις εφημερίδες, στο διαδίκτυο και τα social media. Οι σημερινοί πολιτικοί χρησιμοποιούν το Facebook, το Instagram και το Twitter, για να προβάλουν το έργο ή τις θέσεις τους, αλλά και για να δημιουργήσουν έναν συγκεκριμένο πυρήνα κοινού, που τους παρακολουθεί, τους διαβάζει, και τους υποστηρίζει. Και, ναι, αυτό λειτουργεί! Άλλωστε, η αμεσότητα και η ταχύτητα στην επικοινωνία ήταν πάντοτε συστατικά στοιχεία της επιτυχίας της.
Η πολιτική, λοιπόν, αλλάζει μέσα από τα social media. Ίσως να μην αλλάζει ο πυρήνας της, αλλάζει όμως ένα βασικό στοιχείο της, η επικοινωνία. Σήμερα, τα πολιτικά κόμματα κρύβουν πίσω τους ολόκληρους επικοινωνιακούς «στρατούς», με γνώμονα τη δημιουργία του μηνύματος, την προσαρμογή αυτού και την τελική ανάρτησή του για το ευρύ κοινό. Το πολιτικό αφήγημα πλέον δεν αρκεί να είναι ελκυστικό, πρέπει να επικοινωνείται και σωστά και σύμφωνα με τις εκάστοτε παραμέτρους. Παράμετρος καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία ή μη ενός μηνύματος είναι η ηλικιακή ομάδα, το φύλο, η τοποθεσία, οι ανάγκες των κατοίκων κ.α.
Η δημοσιότητα αλλάζει και αυτή. Λέξεις όπως «πολιτικό μάρκετινγκ» προστίθενται στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης πολιτικών-πολιτών. Αυτό επηρεάζει και τη σχέση των πολιτικών με τα ΜΜΕ, καθώς πλέον μία τηλεοπτική εκπομπή ή ένα άρθρο-παρέμβαση σε μία εφημερίδα δεν αποτελεί τον μοναδικό τρόπο έκφρασης και παρουσίασης των θέσεών τους. Μιλάμε για ανταγωνιστική σχέση μεταξύ ΜΜΕ και Social Media; Ίσως εν μέρει, γιατί πλέον ένα μήνυμα ή μια είδηση που ενδεχομένως να μην λάβει βαρύτητα σε ειδησεογραφικά δελτία, να κάνει το γύρο του διαδικτύου μέσα από τα Social Media. Η δημοσιογραφία καλείται να προσαρμοστεί. Το πλαίσιο μεταβάλλεται, δεν μονοπωλεί τα βλέμματα. Καλείται να γίνει περισσότερο ελκυστική, έγκυρη και αμερόληπτη.
Η πολιτική επικοινωνία του χθες επικεντρωνόταν στην παρουσίαση ενός μηνύματος προς το κοινό, δίχως όμως να περιμένει απάντηση στο μήνυμα αυτό. Στόχευε απλά να επηρεάσει και να «αρέσει». Σήμερα όμως απάντηση στο μήνυμα θα υπάρχει. Αντιδράσεις, σχόλια, επικριτικές απόψεις, έπαινοι, καθορίζουν την επιτυχία ή την αποτυχία του μηνύματος. Και αυτό διότι, υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση σε ποικιλία πληροφοριών και πηγών για αυτές. Έτσι ο κόσμος ο οποίος ενδιαφέρεται για το μήνυμα, επιχειρεί να διασταυρώσει την εγκυρότητα τους. Η διαδραστικότητα μπαίνει για τα καλά στο παιχνίδι της σύγχρονης πολιτικής επικοινωνίας και «αναγκάζει» την ίδια την πολιτική να επαναπροσδιοριστεί και μέσα από οργανωτικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές μεταβολές να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις των καιρών.
Έχουμε πλέον προχωρήσει προς την εποχή μιας νέας παγκόσμιας ψηφιακής πραγματικότητας. Κάτι τέτοιο, όπως γίνεται αντιληπτό, δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο και το πεδίο της πολιτικής και ταυτόχρονα της πολιτικής επικοινωνίας. Τα Social Media δημιουργούν μεγαλύτερες ευκαιρίες για πολιτική πειθώ, μιας και η πλειοψηφία των πολιτών ασχολείται τακτικά με αυτά και αναπτύσσει συνεχώς τις δραστηριότητές της στα μέσα αυτά. Όμως, όσο περισσότερο κάποιος ασχολείται με τα κοινωνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, τόσο μεγαλύτερη επιρροή μπορεί να επιδέχεται από αυτά. Έτσι, οι πολιτικοί επιδιώκουν να πετύχουν τη μέγιστη δυνατή ελκυστικότητα του διαδικτυακού τους μηνύματος, ώστε να σχηματιστεί μία σταθερή βάση από “Followers” γύρω τους, πράγμα που συνεπάγεται ότι όσο τακτικότερα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, τόσο περισσότερο επηρεάζονται, τις περισσότερες φορές ασυναίσθητα, από τον εκάστοτε πολιτικό και το μήνυμα που επιδιώκει να τους δώσει.
Τα κοινωνικά μέσα αποτελούν επίσης χρήσιμα εργαλεία για την εξάπλωση πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων. Μέσα από αυτά το εκάστοτε μήνυμα διαδίδεται με ταχύτητα κι έτσι επιτυγχάνεται τόσο το ζητούμενο της κινητοποίησης και της συσπείρωσης γύρω από έναν σκοπό, όσο και ο συντονισμός μεγάλων και συχνά ανομοιογενών ομάδων ανθρώπων. Το είδαμε με το Black Lives Matter, με το Fridays For Future, το βλέπουμε και τώρα με το Me Too. Και, όπως αναφέρω και σε παλαιότερο άρθρο μου (διαθέσιμο εδώ), η νέα γενιά, μοιάζει να έχει προσαρμοστεί εντυπωσιακά ταιριαστά στην πραγματικότητα αυτή.
Σύμφωνα με έρευνες, οι πολίτες συμμετέχουν πιο ενεργά στην αλληλεπίδραση με τους πολιτικούς όταν οι δεύτεροι χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα αμφίδρομα. Με τον τρόπο αυτό οι πολίτες αισθάνονται ότι η άποψή τους έχει αντίκρισμα. Ότι η άποψή τους μετράει. Είναι όμως σημαντικό να επισημανθεί, ότι χρήση των κοινωνικών δικτύων με «ορθό τρόπο», (όπου ο ορθός τρόπος ισοδυναμεί με την επιτυχία ή μη του επιδιωκόμενου σκοπού), χρειάζεται έρευνα, καταρτισμένο προσωπικό, οικονομικούς πόρους προς διάθεση, και φυσικά συνέπεια. Ένα υπόδειγμα ορθής χρήσης των Social Media αποτελεί ο πρώην Πρόεδρος των Η.Π.Α., Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος χρησιμοποίησε ποικίλες και ευρηματικές μεθόδους επικοινωνίας για να βελτιώσει την αλληλεπίδρασή του με το κοινό. Άξια αναφοράς είναι η χρήση του Ask Me Anything, μέσα από το οποίο ναι μεν προέβη σε εποικοδομητικό διάλογο, σε αλληλεπίδραση, δηλαδή, προωθώντας ‘όμως παράλληλα την πολιτική του ατζέντα με έναν εξαιρετικά διαδραστικό τρόπο.
Τα Social Media όμως είναι χρήσιμα εργαλεία και για έναν ακόμη λόγο. Γιατί μέσα από αυτά εκδηλώνονται οι φωνές των πολιτών, οι απόψεις τους, οι σκέψεις και τα συναισθήματά τους, για την πολιτική, την κοινωνία, την οικονομία, την καθημερινότητα. Έτσι, μελετώντας αυτά τα δεδομένα, οι πολιτικοί μπορούν να έχουν μία σημαντική επαφή με την κοινωνία, να την αφουγκραστούν, να την καταλάβουν, να μάθουν τα αιτήματά της. Τα Social Media αλλάζουν την πολιτική και τους πολιτικούς, καθώς από εκεί που ήταν μαθημένοι να μιλούν και να ακούγονται, τώρα τους παρέχεται η δυνατότητα να ακούν και να κατανοούν. Και όσοι δώσουν έμφαση σε αυτό και αξιοποιήσουν τη δυνατότητα αυτή, θα βρίσκονται ένα βήμα πιο μπροστά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- A Networked Self: Identity, Community, and Culture on Social Network Sites, Zizi Papacharissi, Routledge, 2011
- Πολιτική επικοινωνία το 2019, social media και προκλήσεις, Ελένη Τσιάβο, e-reputation.g, διαθέσιμο εδώ
