Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Όπως όλοι πολύ καλά γνωρίζουμε, ζούμε σε μία εποχή συνεχούς εξέλιξης σε ποικίλους τομείς της καθημερινότητάς μας, ένας εκ των οποίων είναι η πληροφορική και το διαδίκτυο. Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο δίκτυο υπολογιστών στον κόσμο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε για οποιονδήποτε σκοπό. Η ποσότητα των πληροφοριών του απευθύνεται στον καθένα που δύναται να έχει ελεύθερη πρόσβαση στο υλικό αυτό. Από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του είναι ότι διαθέτει αποθήκες πληροφοριών για κάθε πιθανό θέμα, επιτρέπει την επικοινωνία του χρήστη με οποιονδήποτε κι αν βρίσκεται στον κόσμο, παρέχει τη δυνατότητα συμμετοχής αυτού σε ομάδες συζήτησης, ενώ μπορεί μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου να πραγματοποιεί πωλήσεις, αγορές, διαφημίζοντας ταυτόχρονα προϊόντα και υπηρεσίες. Παρά τα θετικά του, το διαδίκτυο ενέχει πολλούς κινδύνους, για τους οποίους οφείλουμε όλοι να είμαστε πλήρως ενημερωμένοι και προσεκτικοί, τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά που το χρησιμοποιούν.
Σήμερα, η επαφή των νέων με το διαδίκτυο είναι συνεχής, ενώ η πανδημία έχει εντείνει τις ώρες που περνάνε μπροστά από μία οθόνη, συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο. Έτσι, εκεί συνάπτουν σχέσεις, ανταλλάσσουν απόψεις, επικοινωνούν με φίλους ή ακόμα και με άτομα που δεν έχουν ποτέ συναντήσει δια ζώσης. Τα άτομα αυτά, ωστόσο, δεν είναι πάντοτε αθώα. Η απώλεια της προσωπικής ζωής και η προβολή ιδιωτικών στιγμών ενέχουν τον κίνδυνο εκμετάλλευσης από κακόβουλα και επιτήδεια άτομα. Πολλές φορές οι άνθρωποι αυτοί συστήνονται με διαφορετική από την πραγματική τους ταυτότητα, αποκρύπτουν την ηλικία ή το φύλο τους και δεν διστάζουν να απειλήσουν ή να βλάψουν τους ανυποψίαστους νεαρούς χρήστες. Είναι γνωστές, άλλωστε, περιπτώσεις παιδικής πορνογραφίας, σεξουαλικής παρενόχλησης ή ακόμη και ενθάρρυνσης για εγκληματική συμπεριφορά ή συμμετοχή σε τυχερά παιχνίδια, που πολλές φορές εγκλωβίζουν την ευάλωτη συμπεριφορά των παιδιών και καθίστανται επικίνδυνες, σε ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου οι γονείς αγνοούν, δυστυχώς, τις περισσότερες φορές τις διαδικτυακές δραστηριότητες των παιδιών τους.
Τα προαναφερθέντα περιστατικά βίας και εκφοβισμού που λαμβάνουν χώρο στο διαδίκτυο ονομάζονται “cyberbullying” και εκδηλώνονται με ποικίλους τρόπους, όπως την επαναλαμβανόμενη αποστολή ηλεκτρονικών ή τηλεφωνικών μηνυμάτων, την παρέμβαση και παρενόχληση οποιασδήποτε διαδικτυακής δραστηριότητας του ατόμου, τη δημιουργία ψεύτικων διαδικτυακών προφίλ κ.ά. Αποτέλεσμα των παραπάνω δεν είναι άλλο από την παραβίαση θεμελιωδών ελευθεριών του νέου, οδηγώντας τον σε ανασφάλεια, φόβο, ψυχολογικό αδιέξοδο, τα οποία πολλές φορές μπορεί να αποτελέσουν και αίτια ακραίων ενεργειών, όπως η απόπειρα αυτοκτονίας.
Μάλιστα, σύμφωνα με στατιστικές μελέτες, οι αυτοκτονίες είναι ο τρίτος συχνότερος λόγος θανάτου των νέων, με 4.440 περιπτώσεις να καταγράφονται μόνο στην Αμερική κάθε χρόνο. Βέβαια, περισσότερο από 14% των νέων σε γυμνάσια και λύκεια της χώρας έχει σκεφτεί το ενδεχόμενο της αυτοκτονίας, ενώ το 7% έχει αποπειραθεί να τη διαπράξει. Το cyber bullying κατέχει σημαντικό ρόλο στο φαινόμενο αυτό και οι πολυάριθμες περιπτώσεις που βγαίνουν καθημερινά στη δημοσιότητα το αποδεικνύουν. Τα παραδείγματα αυτά αναλύουν το πρόβλημα με τον πειστικότερο τρόπο και είναι αναγκαίο να διαμοιράζονται για να γίνουν γνωστές οι πραγματικές του διαστάσεις.
Στις Η.Π.Α. γνωστά παραδείγματα αυτοκτονιών από cyberbulling είναι η υπόθεση του Ryan Halligan, ο οποίος βρέθηκε κρεμασμένος στο μπάνιο του σπιτιού του, καθώς οι διαδικτυακοί του «φίλοι» διέδωσαν το «μυστικό» του, δηλαδή την ιδιαιτερότητα της ομοφυλοφιλίας του. Επίσης, οι υποθέσεις της Jessica Logan και της Hope Sitwell, οι οποίες αυτοκτόνησαν δια απαγχονισμού, καθώς είχαν διαρρεύσει οι ημίγυμνες φωτογραφίες τους στο διαδίκτυο, αλλά και του Darren Hughes-Gibson, ο οποίος δέχτηκε ρατσιστικά μηνύματα για τα φυλετικά του χαρακτηριστικά, πράγμα που τον οδήγησε στην αυτοκτονία.
Οι περιπτώσεις αυτές, όμως, λαμβάνουν χώρα και στην Ελλάδα. Ο πρώην προϊστάμενος της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, Εμμανουήλ Σφακιανάκης, σε συνέντευξή του είχε αναφέρει δύο τέτοια χαρακτηριστικά περιστατικά στη χώρα μας. Αρχικά, μίλησε για την ιστορία μίας δεκατετράχρονης μαθήτριας της οποίας η πρώτη ερωτική επαφή με έναν συμμαθητή της είχε διαρρεύσει στο σχολείο της κατά τη διάρκεια μιας σχολικής εκδρομής, αναγκάζοντάς την να αλλάξει τρία σχολεία μετά το περιστατικό. Ακόμη, άλλη μία δεκαεπτάχρονη μαθήτρια λυκείου έκανε απόπειρα αυτοκτονίας, όταν αντιλήφθηκε ότι βίντεο και φωτογραφίες από προσωπικές της ερωτικές στιγμές έκαναν τον γύρο του διαδικτύου και ύστερα από ενδελεχή έρευνα της ΔΗΕ διαπιστώθηκε ότι ένας συμμαθητής της ήταν αυτός που κοινοποίησε τις φωτογραφίες της, θέλοντας να την εκδικηθεί, επειδή, όπως ομολόγησε, την μισούσε για τις καλές της επιδόσεις στα μαθήματα.
Όμως, ποια είναι η λύση του προβλήματος; Πρέπει να κλείσουν τα social media; Σίγουρα όχι, καθώς, όπως τόνισε και ο συνιδρυτής της ιστοσελίδας “askfm” -μίας πλατφόρμας όπου ανώνυμα ο καθένας μπορεί να εκφράσει κάθε είδους σχόλιο, δίχως οι γονείς να έχουν την ικανότητα να το ελέγξουν-, το “bullying” είναι παντού και υπάρχει και εκτός διαδικτύου στα σχολεία. Αν το διαδίκτυο κλείσει, αν δεν υπάρχουν κινητά τηλέφωνα, οι νέοι θα εξακολουθήσουν να πηγαίνουν στο σχολείο, όπου θα υπάρχουν και εκεί προβλήματα εκφοβισμού».
Έτσι, λοιπόν, είναι αναγκαία η ευθύνη των φορέων αγωγής, όπως η οικογένεια και το σχολείο, για να προετοιμαστεί ο νέος για το τι συμβαίνει στο διαδίκτυο. Αρχικά, οι γονείς θα ήταν ωφέλιμο να συζητήσουν με τα παιδιά για τις δυνατότητες αλλά και για τους κινδύνους που κρύβει το διαδίκτυο ώστε να είναι προετοιμασμένα για όσα θα συναντήσουν σε αυτό. Επιπλέον, οι γονείς θα ήταν καλό να ασκούν έναν διακριτικό έλεγχο στις διαδικτυακές δραστηριότητες των παιδιών τους. Ωστόσο, και το σχολείο πρέπει να συμβάλει στην καταπολέμηση του φαινομένου τόσο θεωρητικά όσο και με δράσεις, ενώ είναι κομβικής σημασίας η όξυνση της κριτικής ικανότητας που επιτυγχάνεται μέσω των μαθημάτων για να μπορεί το παιδί να αντιλαμβάνεται τους κινδύνους. Η επιτυχής συνεργασία της οικογένειας με το σχολείο είναι επιβεβλημένη, αφού μέσω αυτής ο νέος κατακτά τα απαραίτητα εφόδια.
Τα προαναφερθέντα γεγονότα είναι ιδιαιτέρως λυπηρά. Ωστόσο, αποτελούν συνεχή υπενθύμιση για την τεράστια διάσταση που έχει πάρει το φαινόμενο του διαδικτυακού εκφοβισμού. Το πιο σημαντικό πράγμα, όμως, δεν είναι άλλο από το οι νέοι, σε περίπτωση που πέσουν θύματα εκβιασμών, πρέπει να το αναφέρουν αμέσως σε ενήλικα άτομα της εμπιστοσύνης τους και κατόπιν αυτά να φροντίσουν για την επίλυση του ζητήματος. Άλλωστε, στόχος δεν είναι σε καμία περίπτωση η στοχοποίηση του θύτη, αλλά η επιμόρφωση τόσο του ίδιου όσο και του θύματος προκειμένου να μην προκαλούνται τέτοιες ακραίες συμπεριφορές κι έτσι το ζήτημα να διευθετείται μέσα σε ένα ειρηνικό και φιλικό περιβάλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αυξάνονται οι απόπειρες αυτοκτονίας ανηλίκων, λόγω διαδικτυακού εκβιασμού, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι το cyberbullying και πόσο απειλεί τους νέους σήμερα;, digitallife.gr, διαθέσιμο εδώ
- Βullying και αυτοκτονίες στην ψηφιακή «πλατεία», tvxs.gr, διαθέσιμο εδώ
