Της Αρετής Δανδάκη,
Τα κοινωνικά κινήματα είναι ομάδες ανθρώπων που προέρχονται από την κοινωνία, με σκοπό την επιδίωξη της κοινωνικής αλλαγής και την επίτευξη κοινωνικών συμφερόντων με την χρήση ορθόδοξων ή ανορθόδοξων μέσων. Σε αυτά συμμετέχουν άνθρωποι, οι οποίοι είναι αντίθετοι στην καθεστηκυία τάξη και συνασπίζονται για έναν κοινό στόχο.
Αρχικά, η σημασία των κοινωνικών κινημάτων δεν πρέπει να περνά απαρατήρητη, καθώς καταφέρνουν να αλλάξουν παγιωμένες και οπισθοδρομικές αντιλήψεις των πολιτών, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στην πρόοδο και την εξέλιξη της κοινωνίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το τέλος της δεκαετίας του 60’, με τα αντιπολεμικά κινήματα υπέρ των ατομικών ελευθεριών στην Αμερική, ή τον Μάη του 68’ στην Γαλλία με επαναστατικές και ριζοσπαστικές ιδέες που επώαζαν αλλαγές στα θεμέλια της κοινωνίας. Κατ’επέκταση, η κοινωνική αλλαγή οδηγεί στην δημιουργία νέων κινημάτων που ανταποκρίνονται σε νέα αιτήματα και ανάγκες. Ιδιαίτερα σήμερα, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, τα κοινωνικά κινήματα γίνονται μαζικότερα και συνδέονται μέσω δικτύων σε κάθε μέρος του πλανήτη (κίνημα #metoo). Επιπλέον, τα μέλη τους αναλαμβάνουν συνήθως αντικομφορμιστικές δράσεις όπως οι διαδηλώσεις, οι απεργίες, η συλλογή υπογραφών και η καθιστικές διαμαρτυρίες, ακροβατώντας ενίοτε ανάμεσα σε νόμιμες και παράνομες μεθόδους.
Εδώ χρειάζεται να διευκρινιστεί πως τα κοινωνικά κινήματα δεν πρέπει να συγχέονται με τα πολιτικά κόμματα. Καταρχάς, τα κινήματα είναι λιγότερο οργανωμένα, δεν έχουν την συνοχή των κομμάτων και τα χαρακτηριστικά τους, όπως είναι η ηγεσία και η ιεραρχία. Επιπλέον τα κινήματα αναδεικνύονται μέσα από την κοινωνία με στόχο να αμφισβητούν τα πολιτικά κόμματα και το κατεστημένο. Τέλος, σε αντίθεση με τα κόμματα, τα κοινωνικά κινήματα έχουν συγκεκριμένους στόχους και μέσα αναφορικά με ένα ζήτημα, ενώ δεν επιζητούν την ανέγερση τους στην πολιτική εξουσία. Από την άλλη, τα κόμματα έχουν μια ευρεία ατζέντα και διάφορες μεθόδους πραγματοποίησης της. Επομένως, το ένα δεν επιθυμεί να εμπλακεί στο άλλο και τούμπαλιν, ενώ οι ενέργειες τους αλληλοεπηρεάζουν τα σχέδια και το μέλλον και των δύο.
Φυσικά, η νίκη των κοινωνικών κινημάτων δεν είναι δεδομένη. Πολλές φορές η κοινωνία είναι αντίθετη ή αδιάφορη στη δράση τους, ενώ το κράτος και οι θεσμοί του μπορούν να διατηρήσουν τα συμφέροντά τους μέσω της κρατικής καταστολής και βίας, παρουσιάζοντας τα ως αχρείαστα, παράνομα ή εκτός των συμφερόντων των πολιτών. Συμπληρωματικά, καθοριστικό ρόλο παίζουν και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, καθώς η εικόνα που προβάλλεται σχετικά με την δράση των κινημάτων ενδέχεται να είναι άκρως υποκειμενική ή να υποκινείται από πολιτικά συμφέροντα, με τα ΜΜΕ να αποτελούν υποχείρια της πολιτικής ελίτ. Τα προαναφερθέντα λοιπόν, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως προς την έκβαση της δράσης και του αποτελέσματος ενός κινήματος.
Ανακεφαλαιώνοντας, τα κοινωνικά κινήματα τις περισσότερες φορές κατέχουν μια εξέχουσα θέση στην κοινωνία, ιδιαίτερα σε περιόδους αναταραχών και κρίσεων. Μάχονται με σκοπό την κοινωνική αλλαγή και παίρνουν μεγαλύτερες διαστάσεις όταν εξαπλώνονται ανά τον κόσμο. Τέλος, με την πολιτική έχουν μια ανεξάρτητη σχέση ενώ παρόλα αυτά προσπαθούν να επηρεάζουν τις αποφάσεις που λαμβάνει προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συγκριτική πολιτική και διακυβέρνηση Rod Hague, Martin Harrop εκδόσεις Κρήτη
