Του Κωνσταντίνου Χαρέμη,
Με τον χρόνο να πιέζει και με την πανδημία να συνεχίζει να θερίζει την Ευρώπη με αμείωτη ένταση, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μοιάζουν ανήμπορες να δώσουν ένα τέλος σε αυτόν τον εφιάλτη. Ο αγώνας για την εξασφάλιση των πολυπόθητων εμβολίων για την ασθένεια COVID-19 είναι αμείλικτος, καθώς η ζήτηση ακόμα υπερκαλύπτει την προσφορά.
Η Ευρώπη αποφάσισε, αρχικά, να δράσει ως ένωση σε αυτόν τον αγώνα, εξασφαλίζοντας μεγάλες ποσότητες εμβολίων και διανέμοντας τις ισόποσα και αναλογικά σε όλα τα κράτη-μέλη της. Επίσης, στην συμφωνία των μελών της Ε.Ε. αναφέρεται ξεκάθαρα πως οι χώρες οφείλουν να ακολουθήσουν την κοινή γραμμή της Ένωσης σχετικά με την διανομή και να μην παραστρατήσουν από αυτήν. Πολλές χώρες, όμως, δεν έμειναν ευχαριστημένες από τους αργούς ρυθμούς διανομής των εμβολίων και έτσι τα πρώτα ρήγματα στην συμφωνία δεν άργησαν να φανούν.
Δεν αποτελεί μεγάλη έκπληξη το γεγονός ότι η ευρωσκεπτικιστική ηγεσία της Ουγγαρίας ήταν η πρώτη που θέλησε να τεστάρει τις ανοχές της Ευρώπης. Εκμεταλλευόμενη την διαρκή επιθυμία της Ρωσίας για ανάμειξη της στις Ευρωπαϊκές υποθέσεις, η Ουγγαρία παρήγγειλε αυτοβούλως δόσεις του ρωσικού εμβολίου Sputnik-V χωρίς αυτό να έχει πάρει αδειοδότηση από την αρμόδια Ευρωπαϊκή υπηρεσία. Η Ευρωπαϊκή ηγεσία από την άλλη, αντέδρασε εκδίδοντας μια ισχνή ανακοίνωση, εκφράζοντας τους προβληματισμούς της. Πολύ πρόσφατα μάλιστα, η Ουγγαρία ενέκρινε και το κινεζικό εμβόλιο για το οποίο δεν έχει κατατεθεί φάκελος αξιολόγησης στην αρμόδια Ευρωπαϊκή αρχή. Με αυτές τις μονομερείς ενέργειες, η χώρα του Βίκτορ Ορμπάν έδειξε τον δρόμο σε μέλη της Ε.Ε. τα οποία είναι δύσπιστα ή δυσαρεστημένα, πως να παρακάμψουν την υποτιθέμενη κοινή στρατηγική της Ευρώπης.
Τον χορό ακολούθησαν και άλλα ευρωπαϊκά κράτη τα οποία διατηρούν στενούς δεσμούς με την Ρωσία, όπως η Σλοβακία και η Κροατία, καθώς βρίσκονται σε συζητήσεις για την προμήθευση και την συμπαραγωγή του ρωσικού εμβολίου πριν καν ακόμη ολοκληρωθεί η αξιολόγηση του από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ). Με αρκετές χώρες ήδη να χαράζουν τη δικιά τους εμβολιαστική στρατηγική, εύλογα δημιουργείται το ερώτημα για ποια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική κατά της πανδημίας μπορεί να γίνεται λόγος, από την στιγμή που συμφωνίες σε ενωσιακό επίπεδο καταστρατηγούνται υπέρ της εξυπηρέτησης των επιμέρους εθνικών συμφερόντων.
Σε αυτόν τον ενωσιακό πονοκέφαλο η Ε.Ε. ακόμα δεν έχει καταφέρει να βρει το σωστό χάπι. Αντιθέτως, απ’ ότι φαίνεται, προτιμάει να παραμείνει σχετικά αδιάφορη ως προς την παραβίαση των συμφωνηθέντων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, προκειμένου να μην ταράξει τα νερά σε μια ήδη τεταμένη συγκυρία. Για άλλη μια φορά, η έννοια της «Ένωσης» αμφισβητείται εντόνως, αφού αφήνονται να δρουν ελεύθερα κυβερνήσεις που βρίσκονται στο πολιτικό όριο εθνισμού-εθνικισμού, υποσκάπτοντας τις όποιες προσπάθειες ευρωπαϊκής συνεννόησης και συνεργασίας.
Δεν είναι μόνο οι κυβερνήσεις, βέβαια, που υποβαθμίζουν αυτήν την πανευρωπαϊκή προσπάθεια και επιθυμούν να προωθήσουν μια πιο εθνοκεντρική στρατηγική. Σε χώρες στις οποίες επίκεινται εκλογές, αντιπολιτευόμενα κόμματα έχουν στηλιτεύσει την μέχρι τώρα εμβολιαστική πορεία. Συγκεκριμένα, η Γερμανία υφίσταται διάχυτη δυσαρέσκεια στο εσωτερικό της για το γεγονός ότι η χώρα δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί για τον εαυτό της τις γραμμές παραγωγής εμβολίων που διαθέτει (όπως αυτήν της εταιρίας BioNTech), αλλά οφείλει να εξάγει τις δόσεις που περισσεύουν από το ποσοστό που έχει συμφωνηθεί να κρατάει. Η πίεση αυτή στην εθνική κυβέρνηση της Γερμανίας, ενδεχομένως να προκαλέσει τις επόμενες εβδομάδες περισσότερα προβλήματα στην κοινή εμβολιαστική προσέγγιση κατά της πανδημίας την οποία προσπαθεί να χαράξει η ευρωπαϊκή ηγεσία.
Με το επιθυμητό τέλος στην πανδημία να βρίσκεται ακόμα κάποιους μήνες μακριά, μόνο περισσότερες φαίνονται να είναι οι προκλήσεις που έχει ακόμη να αντιμετωπίσει η Ε.Ε. όσον αφορά τον εμβολιαστικό συντονισμό των χωρών της. Ειδικότερα, στην περίπτωση που αναδυθούν και άλλα ζητήματα στην προμήθεια των εμβολίων από τις φαρμακοβιομηχανίες, δεν είναι απίθανο να δούμε πιο ριζικές κινήσεις από τα κράτη-μέλη, οι οποίες ενδεχομένως να τορπιλίσουν το αφήγημα της αγαστής ευρωπαϊκής συνεργασίας. Η κατάσταση προσομοιάζει λίγο με την οικονομική κρίση και την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου και πάλι οι ισορροπίες ήταν λεπτές. Το ζήτημα, επομένως, για την Ε.Ε. είναι κατά πόσο μετά την πανευρωπαϊκή εμβολιαστική καμπάνια θα μπορέσει να βγει με λιγότερα προβλήματα από όσα εισήλθε ή την περιμένει για άλλη μια φορά μια υπαρξιακή κρίση στον ορίζοντα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Slovakia and Croatia in talks with Russia over Sputnik coronavirus vaccine, POLITICO, διαθέσιμο εδώ
- Britain’s Next Answer to Covid Is to Prepare to Live With It, Bloomberg, διαθέσιμο εδώ
- Solidarity Is Not an Easy Sell as E.U. Lags in Vaccine Race, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
