Της Νάντιας – Ελπίδος Δουρίδα,
Η απαρχή του ελληνικού κράτους όπως το γνωρίζουμε, έλαβε χώρα με την ιστορική Επανάσταση του 1821, η οποία ξέσπασε σε μία περίοδο συνεχόμενων εξεγέρσεων γύρω από την Ευρώπη, πάνω στην προσπάθεια να καταρριφθούν τα μοναρχικά καθεστώτα που έπλητταν την πλειοψηφία των κρατών της. Παράλληλα με την διεξαγωγή της Επανάστασης στα ελληνικά εδάφη, οι Μεγάλες Δυνάμεις ήταν επίσης επικεντρωμένες στην καταστολή των απελευθερωτικών κινημάτων στη Νεάπολη και στο Πεδεμόντιο. Δεδομένης της αδιαμφισβήτητης εξουσίας που κατείχαν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, η καταστρατήγηση των εν λόγω κινημάτων δε φαίνεται να προκαλούσε ανησυχία.
Η περίπτωση όμως, της εξέγερσης του ελληνικού έθνους διέφερε από τις άλλες. Οι Δυνάμεις δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τις ίδιες κινήσεις για να καταστείλουν την ελληνική επανάσταση, καθώς η τελευταία είχε πολύ πιο σοβαρές συνέπειες από τις υπόλοιπες. Θα διατάρασσε την ευημερία στην ευρωπαϊκή ήπειρο, κάτι που δεν ήταν επιτρεπτό την προκειμένη στιγμή να συμβεί. Συνεπώς, νέες, διπλωματικές και μη, τακτικές έπρεπε να επινοηθούν για την εξαφάνιση αυτής της απειλής. Για ποιο λόγο όμως, η αναταραχή στην Ελλάδα, συγκεκριμένα, έθεσε σε συναγερμό τις Μεγάλες Δυνάμεις; Οι λόγοι που τα ελληνικά εδάφη αντικατοπτρίζουν τον ασκό του Αιόλου στην προκειμένη περίπτωση ήταν τόσο γεωγραφικοί όσο και κοινωνικοπολιτικοί.
Καταρχάς, η Ελλάδα αποτελούσε το νοητό συνδετικό «κρίκο» ανάμεσα στις δύο ηπείρους. Εκτός όμως των εδαφικών συμφερόντων, η αναστάτωση στην Ελλάδα θα προκαλούσε ταραχές μεγάλης έντασης και, ίσως, απαρχή για τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Ευρώπη δεν ήταν έτοιμη για μια τέτοια ριζική αλλαγή, και το Ανατολικό Ζήτημα άρχισε να παίρνει διεθνείς διαστάσεις.
Το κόστος της ελληνικής επανάστασης και οι επακόλουθες συνέπειες θα ήταν μεγάλες, γεγονός που οδήγησε τις Μεγάλες Δυνάμεις να συσπειρωθούν από κοινού ενάντιά της. Πέρα από τους προαναφερθέντες λόγους, υπήρχαν και πρακτικά συμφέροντα, κυρίως στρατιωτικής και οικονομικής φύσης. Σε προτεραιότητα έθεσαν λοιπόν, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις την προστασία των δρόμων που οδηγούσαν στην Ασία, αλλά και την προσπάθεια παρεμπόδισης της καθόδου των Ρώσων στη Μεσόγειο.
Πιο συγκεκριμένα όμως, δύο ήταν οι χώρες που είχαν τη μεγαλύτερη ανησυχία για την έξοδο των Ρώσων στη Μεσόγειο, η Αγγλία και η Γαλλία. Γενικά οι δύο αυτές δυνάμεις είχαν την αντίληψη, πως η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν η μόνη που θα μπορούσε να αντισταθεί στις Ρωσικές δυνάμεις, επομένως η αναταραχή – ή ακόμα χειρότερα η διάλυσή της – θα αποτελούσε μεγάλο κίνδυνο, δεδομένου του ότι υπήρχαν ήδη φήμες πως η Ρωσία βρισκόταν πίσω από την υποκίνηση της Ελληνικής Επανάστασης.
Πιο συγκεκριμένη αναφορά όμως, αξίζει να γίνει για τη στάση της Γαλλίας, που όντας «τραυματισμένη» από το χτύπημα της δικής της Επανάστασης, κρατούσε άκρως αρνητική στάση απέναντι σε καινοτόμες και επονομαζόμενες «προοδευτικές» πρακτικές. Αναλυτικότερα, δε φαίνεται πως κράτησε εξ αρχής θετική στάση απέναντι στην επαναστατημένη Ελλάδα, καθώς τα πολυεπίπεδα συμφέροντά της πλήττονταν από την εν λόγω εξέγερση. Από την άλλη, όπως και στην περίπτωση της Αγγλίας, η έξοδος της Ρωσίας στη Μεσόγειο προκαλούσε φόβο και ανησυχία και στη Γαλλία, καθώς απειλούσε την ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που μέχρι τότε ευνοούσε τόσο τα στρατιωτικά όσο και τα κοινωνικοπολιτικά της συμφέροντα.
Μια απελευθερωμένη Ελλάδα φαίνεται πως θα έβλαπτε όμως, τους Γάλλους και στον τομέα του ανταγωνισμού. Τόσο στο εμπόριο όσο και στη ναυτιλία, οι Έλληνες είχαν σημαντική και – ίσως απειλητική ακόμη και για τις Μεγάλες Δυνάμεις – δραστηριότητα. Έτσι, οι τόσο Γάλλοι όσο και οι Άγγλοι, φοβούμενοι μη δεχθούν μοιραίο χτύπημα στον οικονομικό τομέα από τις δυνατότητες της μικρής αυτής χώρας, είχαν κάθε εμφανή λόγο να αντιτίθενται συλλογικά στην επερχόμενη εξέγερση.
Επιστρέφοντας πάλι πίσω στο γεγονός ότι οι Γάλλοι είχαν υποστεί και οι ίδιοι μία μεγάλη καταστροφή από το παρελθόν, και δεδομένου ότι η «πληγή» της γαλλικής επανάστασης δεν είχε ακόμα επουλωθεί, φαίνεται πως τον αγώνα των Ελλήνων δεν τον συλλάμβαναν καν ως «απελευθερωτικό». Δε θεωρούσαν πως οι Έλληνες είχαν να σπάσουν τα δεσμά κάποιας υποταγής, παρά τους έβλεπαν ως απείθαρχους «αντάρτες» που επιδίωκαν να ανατρέψουν το κατεστημένο για προσωπικό τους όφελος, αδιαφορώντας για την ομαλή συνέχεια της παγκόσμιας κοινωνίας.
Υπάρχει όμως κάτι παράδοξο σε αυτή την ιστορία, το οποίο ίσως και να αποτελεί το κλειδί για την ελευθερία των Ελλήνων. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των Άγγλων και των Γάλλων ήταν τόσο έντονος, που ενώ και οι δύο δυνάμεις είχαν κηρύξει την ελληνική επανάσταση ως ανταρσία, πολλές φορές φάνηκε να διευκολύνουν τη διεξαγωγή της με διάφορους τρόπους, ένας εκ των οποίων αφορά τη βοήθεια στη μεταφορά ταξιδιωτών και εθελοντών στην επαναστατημένη χώρα.
Συνοψίζοντας, είναι φανερό πως οι Μεγάλες Δυνάμεις υποστήριζαν αρχικά την καθεστηκυία τάξη των πραγμάτων στην οποία είχαν αναπτυχθεί και είχαν εξασφαλίσει και διαμοιράσει την εξουσία τους. Η ελληνική εξέγερση ήρθε όμως, να ανατρέψει τα εν λόγω γεγονότα, να αναζωπυρώσει κάποια προβλήματα και να επιλύσει ίσως άλλα. Όπως και αν έχει όμως, αυτή θα ήταν η νέα πραγματικότητα και σε αυτή θα έπρεπε να προσαρμοστούν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, βάζοντας πλέον στην άκρη όλες τις ελλείψεις που θεωρούσαν πως θα έχουν εάν πετύχαινε η ελληνική επανάσταση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δ. Φωτιάδη (1977) Η Επανάσταση του 21 τόμος Α΄ (2η Έκδ.) Αθήνα: Εκδ. Βότση
- Φ. Τομαή “Πως οι Μεγάλες Δυνάμεις φοβήθηκαν την Επανάσταση του 1821” Δημοσίευση 24 Νοεμβρίου 2008 Σε Εφημερίδα Το Βήμα – Archive (2021) [Πρόσβαση 25 Φεβρουαρίου] Διαθέσιμο εδώ
