Της Χριστίνας Γιαμούζη,
Ανά τους αιώνες αριστουργήματα τέχνης κλαπήκαν από τα πιο γνωστά μουσεία του κόσμου. Πολλά από αυτά τα έργα πέρασαν από σαράντα κύματα για να επιστρέψουν εκεί που ανήκουν και να έχουμε τη δυνατότητα σήμερα να τα θαυμάζουμε. Δυστυχώς, όμως, δεν είχαν όλα τα έργα την ιδία μοίρα. Κάποια ακόμα είναι χαμένα κάπου στον κόσμο σε λάθος χέρια και ποιος ξέρει αν θα καταφέρουν να γυρίσουν στη θέση τους; Παλαιοτέρα παρατηρούνταν κλοπές σε έργα της αρχαιότητας, μέσα από τη σύληση ταφών, για παράδειγμα, αλλά στα σύγχρονα χρόνια κλοπές παρατηρούνται σε πίνακες σπουδαίων καλλιτεχνών.
Mona Lisa
Ένας από τους πιο διάσημους πίνακες είναι η “Mona Lisa” ή “La Gioconda” του Leonardo Da Vinci, που βρίσκεται σήμερα στο μουσείο του Λούβρου. Από το 1804 ο πίνακας βρίσκεται στο μουσείο. Στις 22 Αύγουστου 1911 ο πίνακας κλάπηκε, χωρίς να γίνει αντιληπτό. Ο Λουί Μπερώ ανακάλυψε την απουσία του πίνακα, καθώς ήταν αυτός που έφτιαχνε αντίγραφα προς πώληση στους επισκέπτες. Το βλέμμα των άρχων στράφηκε σε δυο ύποπτους, τον ποιητή Γκιγίομ Απολινέρ και τον Ισπανό ζωγράφο Πάμπλο Πικάσο, ο όποιος αθωώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες. Στις 29 Νοεμβρίου 1913, ο Ιταλός γκαλερίστας Αλφρέντο Τζέρι έλαβε ένα γράμμα ταχυδρομημένο από το Παρίσι όπου κάποιος ονόματι Λεονάρντο Βιτσέντσο του έγραφε ότι είχε στην κατοχή του τη «Μόνα Λίζα» και ότι σκόπευε να τη χαρίσει στην Ιταλία, αφού λάμβανε μια μεγάλη αμοιβή. Ο γκαλερίστας έκλεισε ραντεβού μαζί με τον Λεονάρντο Βιτσέντσο όπου του αποκαλύφθηκε ο πίνακας. Το πραγματικό του όνομα ήταν Βιτσέντζο Περούτζια και είχε δουλέψει ως ξυλουργός στο Λούβρο. Για να κλέψει τον πίνακα εμφανίστηκε ως συντηρητής. Σκοπός του ήταν να επιστρέψει τον πίνακα στη γενέτειρά του, Ιταλία. Το κίνητρό του φάνηκε λογικό στον κόσμο και τους δικαστές, γι’ αυτό και του επιβλήθηκε ολιγόμηνη φυλάκιση. Ο πίνακας πήρε τη θέση του ξανά στο μουσείο στις 29 Νοεμβρίου 1913.
Σύμφωνα με τις πηγές, το έργο δημιουργήθηκε το 1503-14 (77 x 53 εκ.) και απεικονίζει μια γυναικεία μορφή σε ηλικία περίπου 24 ετών. Αξιοσημείωτο είναι ότι η γυναικεία μορφή θα έλεγε κανείς ότι δεν αποτελεί πρότυπο ομορφιάς και η ταυτότητά της και το αινιγματικό της χαμόγελο έχουν δημιουργήσει ερωτήματα και ποικίλες απόψεις. Στην Ιταλία του 15ου αιώνα επικρατούσε η άποψη ότι οι μορφές θα έπρεπε να καθηλώνονται μέσα σε έναν χώρο και να τονίζονται τα περιγράμματα και η αναλυτικότητά τους. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την αντίθεση φωτός και σκιάς και της αίσθησης του βάθους.
Γυναικείο Κεφάλι (Pablo Picasso)
Μια πρόσφατη κλοπή που τάραξε τη δίκη μας χώρα είναι αυτή ενός πίνακα του Πάμπλο Πικάσο από την Εθνική Πινακοθήκη των Αθηνών το 2012. Η κλοπή έγινε στις 9 Ιανουαρίου στις 4:00 τα ξημερώματα, όταν κλάπηκαν τρία έργα, ένα εκ των οποίων ήταν το «Γυναικείο Κεφάλι» του Πικάσο, η μπλε ελαιογραφία του ζωγράφου που δώρισε ο ίδιος στην Ελλάδα το 1949, αφιερωμένη στην περίοδο της ελληνικής αντίστασης και για να εναντιωθεί στον ναζισμό. Ο πίνακας είναι ελαιογραφία σε μουσαμά, διαστάσεων 56 x 40, φιλοτεχνήθηκε το 1939 και αποτελεί πορτρέτο της Dora Maar. Ήταν σύντροφος του διάσημου ζωγράφου και μια από τις σημαντικότερες μούσες του. Η Dora Maar υπήρξε καινοτόμος φωτογράφος του σουρεαλιστικού κινήματος και πολιτική ακτιβίστρια. Όπως είναι φανερό, το έργο είναι επηρεασμένο από το κίνημα του κυβισμού, όπως και πολλά άλλα έργα του καλλιτέχνη. Πρόκειται για ένα κίνημα που ξεκίνα το 1909 με εκπροσώπους τον Πάμπλο Πικάσο και τον Μπρακ, βασισμένο στις θεωρίες του Σεζάν. Κύριο μέλημα των κυβιστών είναι η αποτύπωση τριών διαστάσεων σε δισδιάστατη επιφάνεια, αποφεύγοντας τη χρήση της προοπτικής ψευδαίσθησης. Οι μορφές επικαλύπτουν η μία την άλλη, με αποτέλεσμα οι φιγούρες και τα αντικείμενα να μοιάζουν φτιαγμένα από κύβους. Στο πίσω μέρος του έργου υπάρχει η αφιέρωση του καλλιτέχνη: “Pour le Peuple Grec, Hommage de Picasso” (Για τον ελληνικό λαό, Φόρος τιμής από τον Πικάσο). Ο πίνακας δυστυχώς δεν έχει βρεθεί ακόμα.
Κραυγή
Ένας από τους πιο γνωστούς πίνακες σε όλο τον κόσμο. Έργο που ανήκει στο κίνημα του εξπρεσιονισμού. Η «Κραυγή» αποτελεί έργο του Νορβηγού Έντβαρτ Μουνκ, μεγάλου εκπροσώπου του εξπρεσιονισμού. Ο πίνακας δεν είναι καθόλου τυχαίος, καθώς έχει άμεση σύνδεση με την ίδια την ψυχολογία του καλλιτέχνη. Παρατηρώντας κανείς το έργο, εκ πρώτης όψεως βλέπει έναν άνθρωπο που μοιάζει να κραυγάζει. Αλλά τα φαινόμενα απατούν, καθώς η πραγματική ιστορία πίσω από τον πίνακα είναι πως ο άνθρωπος που απεικονίζεται κλείνει τα αυτιά σε μία τρομακτική και εκκωφαντική κραυγή που τον διαπερνά. Τα χρώματα του πίνακα συμβολίζουν την ψυχική αναταραχή και τον θάνατο, καθώς το κόκκινο είναι συνδεδεμένο με το αίμα. Ο καλλιτέχνης επέλεξε να φιλοτεχνήσει τέσσερεις εκδοχές του πίνακα και έχουν μοιραστεί στο Μουσείο Μουνκ, στην Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας και μια βρίσκεται στην ιδιοκτησία του Νορβηγού δισεκατομμυριούχου Πέττερ Όλσεν. Ο Μουνκ δημιούργησε επίσης μια λιθογραφία (1895). Κάποιες από αυτές τις εκδοχές κινδύνεψαν σε λάθος χέρια. Πρώτη κλοπή παρατηρήθηκε το 1994 στη Νορβηγία κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Η κλοπή έγινε στην Εθνική Πινακοθήκη, όπου τρεις ληστές έκλεψαν τον πίνακα «Κραυγή», ελαιογραφία (35,5 x 25,4 εκ.), και διέφυγαν. Μετά από 3 μήνες, όμως, βρέθηκε και επέστρεψε στο μουσείο. Η δεύτερη κλοπή έγινε το 2004 – αυτή τη φορά στο Μουσείο του Μουνκ. Το αξιοπερίεργο σε αυτή τη ληστεία είναι ότι έγινε σε ώρα αιχμής, δηλαδή το μεσημέρι, όταν οι ληστές ακινητοποίησαν τους φυλακές, και οι επισκέπτες έγιναν μάρτυρες της κλοπής. Οι δυο δράστες διέφυγαν στη συνέχεια με την «Κραυγή» και τη «Μαντόνα» του Μουνκ. Τον Σεπτέμβριο του 2006 οι πίνακες θα βρεθούν και θα επιστρέψουν εκεί που ανήκουν.
Κεφάλι του Αρλεκίνου (Pablo Picasso)
Γνωστή απεικόνιση στα έργα του Πικάσο είναι αυτή του Αρλεκίνου. Κατά το 1904 ο Πικάσο ξεκίνα να ζωγραφίζει τέτοιου είδους έργα που είναι επηρεασμένα από την ιταλική Commedia dell’ Arte (Μορφή αυτοσχέδιου θεάτρου, το οποίο ξεκίνησε τον 16ο αιώνα από ομάδες καλλιτεχνών που ταξίδευαν και έστηναν μια σκηνή στον δρόμο και διασκέδαζαν τον κόσμο). Η συγκεκριμένη μορφή είναι ένας υπηρέτης, πολύ φτωχός και πολυμήχανος κατεργάρης. Γνωστός για το κοστούμι του, που αποτελείται από πολύχρωμους ρόμβους και είναι ένας συνδυασμός διάφορων ρούχων, αντιπροσωπευτικών της φτώχειας του. Υπάρχει και η άποψη ότι είναι μια διπλή και αινιγματική μορφή που είναι μισή δημιουργική θεότητα και μισή καταστρεπτικός δαίμονας. Ο συγκεκριμένος πίνακας, που φιλοτεχνήθηκε το 1971, κλάπηκε από το μουσείο Kunsthal στο Ρότερνταμ το 2012 μαζί με άλλους έξι πίνακες και αυτή η κλοπή ονομάστηκε η κλοπή του αιώνα. Ο πίνακας δυστυχώς δεν έχει βρεθεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Χαραλαμπίδης, Αλ., Η Ιταλική Αναγέννηση, Θεσσαλονίκη 2014
- Περιήγηση στην Τέχνη, διαθέσιμο εδώ
- Munch, The Scream, διαθέσιμο εδώ
- Ποιος έκλεψε το γυναικείο κεφάλι του Picasso από την Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας, διαθέσιμο εδώ
- Η κλοπή της “Μόνα Λίζα”, διαθέσιμο εδώ
- Το έργο τέχνης του Πικάσο που “έκανε φτερά” από την Εθνική Πινακοθήκη, διαθέσιμο εδώ
- Η ιστορία πίσω από τις δύο κλοπές του πίνακα “Κραυγή”, του Έντβαρτν Μουνκ, διαθέσιμο εδώ
- Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο, διαθέσιμο εδώ
