Του Νέστορα-Μάριου Αποστολόπουλου,
Ο Τουταγχαμών αποτελεί κατά πάσα πιθανότητα το διασημότερο φαραώ της αρχαίας Αιγύπτου. Βέβαια, αυτή η φημολογία δεν οφείλεται στην ένδοξη περίοδος βασιλείας του ή στον απαράμιλλο χαρακτήρα ή ηρωισμό του. Εξάλλου, τα δέκα μόνο χρόνια που βασίλεψε δεν στάθηκαν αρκετά για να γραφτεί το όνομά του με έντονα γράμματα στις σελίδες της ιστορίας. Κι όμως, τρεις χιλιετίες αργότερα έμελλε να αποτελέσει τον πιο πολυσυζητημένο και γνωστό στο ευρύ κοινό, Αιγύπτιο μονάρχη. Και ο λόγος; Η εύρεση του ασύλητου τάφου του.
Εγγονός του Αμένωφι Γ΄ και γιός του Ακενατέν, ο Τουταγχαμών πήρε τα σκήπτρα της Αιγύπτου σε ηλικία μόλις 9 ετών. Ο νεαρός φαραώ, έπρεπε να οδηγήσει τη χώρα έξω από τη βαθύτατη πολιτική και θρησκευτική κρίση στην οποία την είχε οδηγήσει ο πατέρας του, στην προσπάθειά του να παραμερίσει το παλιό πολυθεϊστικό ιερατείο και να επιβάλλει μια μονοθεϊστική θρησκεία αφιερωμένη στο θεό ήλιο, τον Ατέν. Γι’ αυτό και το αρχικό όνομα του νέου βασιλιά ήταν Τουταγχατέν, που σήμαινε η ζωντανή εικόνα του Ατέν, και το οποίο άλλαξε μόλις ανέβηκε στην εξουσία.
Δεν γνωρίζουμε με σιγουριά ποια ήταν η μητέρα του νεαρού αυτοκράτορα, αλλά είναι ξεκάθαρο πως προέρχεται από αιμομικτική πράξη, όχι πρωτόγνωρη πρακτική για τους Αιγύπτιους φαραώ, που έπρεπε πάση θησεία να διατηρήσουν ανόθευτο το βασιλικό αίμα. Με βάση την εικονική αυτοψία στην οποία υποβλήθηκε, ο Τουταγχαμών είχε γυναικείους γοφούς, πεταχτά δόντια και μεγάλη απόκλιση στα δάκτυλα των ποδιών του, που θα του δημιουργούσε κινητικά προβλήματα (πιθανότατα στηριζόταν σε βακτηρία για να περπατάει). Μάλιστα, στις περισσότερες τοιχογραφίες απεικονίζεται καθιστός, ακόμη και σε αυτές που χρησιμοποιεί τόξο.
Πρώτο του μέλημα, κατόπιν και των σχετικών οδηγιών των συμβούλων, στρατηγού Χορεμχέμπ και βεζίρη Αΐ, ήταν η επαναφορά του πανθεϊστικού ιερατείου που παραμέρισε ο προκάτοχός του. Οι ναοί και οι τοιχογραφίες, αφιερωμένες στον Άμονα αποκαταστάθηκαν και το ιερατείο του επέστρεψε στην παλαιότερη περίοπτη θέση του εντός της αιγυπτιακής κοινωνίας. Το βασίλειο είχε αποδυναμωθεί αισθητά τα 17 χρόνια βασιλείας του Ακενατέν και ο νέος Φαραώ έπρεπε να αποτελέσει πυλώνα σταθερότητας και αποκλιμάκωσης, ώστε να οδηγήσει τη χώρα του και πάλι στις ένδοξες μέρες. Στο πλευρό του ως σύζυγός του, κάθισε η ετεροθαλής αδερφή του Ανκεσεναμούν με την οποία και απέκτησαν δύο κόρες, οι οποίες όμως πέθαναν λίγο μετά τη γέννησή τους.
Ο νεαρός άνακτας δεν επρόκειτο να μακροημερεύσει στο αξίωμά του. Μια δεκαετία αφότου ανέλαβε τα καθήκοντά του, σε ηλικία μόλις 19 ετών, ο Τουταγχαμών βρήκε το θάνατο. Οι ακριβείς αιτίες του θανάτου του δεν είναι ακόμη γνωστές στους μελετητές, με πολλές θεωρίες να μπορούν να ειπωθούν. Πολλοί μελετητές θεωρούν πως μια πληγή, η οποία διαφαίνεται στο πίσω μέρος του κεφαλιού του, θα μπορούσε να έχει αποβεί μοιραία, ενώ μια άλλη μερίδα επιστημόνων, υποστηρίζει πως ο θάνατος του νεαρού φαραώ προκλήθηκε από μόλυνση, λόγω ενός ατυχήματος στο αριστερό του πόδι.
Πάντως είναι δεδομένο πως ο θάνατος του Τουταγχαμών ήταν ένα αναπάντεχο γεγονός και η αιγυπτιακή κοινωνία δεν ήταν προετοιμασμένη να το αντιμετωπίσει. Σύμφωνα με την αιγυπτιακή παράδοση, ο κάθε Φαραώ ήταν υπεύθυνος να μεριμνήσει ο ίδιος για τον τόπο ταφής του, όσο ακόμη βρισκόταν εν ζωή. Τέτοια μέριμνα δεν υπήρχε από πλευράς του Τουταγχαμών, λόγω του πολύ νεαρού της ηλικίας του. Επομένως, έπρεπε να αναζητηθεί ένας εναλλακτικός τόπος ταφής, ο οποίος θα ήταν έτοιμος να χρησιμοποιηθεί σε διάστημα 70 ημερών (τόσο διαρκούσε η διαδικασία μουμιοποίησης). Το πιθανότερο είναι πως ο τάφος που χρησιμοποιήθηκε δεν προοριζόταν για εκείνον, αλλά βρισκόταν ήδη σε κατασκευή και προετοιμαζόταν για κάποια γρήγορη και απρόσμενη ταφή.
Ο Τουταγχαμών βρισκόταν θαμμένος στην κοιλάδα των βασιλέων, όπως και οι περισσότεροι Φαραώ. Οι διάδοχοί του επέλεξαν γρήγορα να παραμερίσουν τη βασιλεία του, καθώς παρά την προσπάθειά του για την αναστήλωση της παλαιάς πολυθεϊστικής θρησκείας, το όνομά του ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με αυτό του «καταραμένου» πατέρα του. Γρήγορα λοιπόν, ο νεαρός άνακτας λησμονήθηκε και πέρασε στην αφάνεια.
Αυτό επρόκειτο να αλλάξει τρεις χιλιάδες χρόνια αργότερα, όταν μια ομάδα αρχαιολόγων με επικεφαλής τον βρετανό Howard Carter ανακάλυψε ανέπαφο, τον τάφο του νεαρού Φαραώ. Πρόκειται για τον πρώτο αυτοκρατορικό τάφο, ο οποίος εντοπίζεται άθικτος, στο μεγαλύτερο μέρος του, σε μια εποχή μάλιστα που οι αρχαιολόγοι είχαν αρχίσει να πιστεύουν πως όλοι οι βασιλικοί τάφοι είχαν λεηλατηθεί εκατοντάδες χρόνια νωρίτερα.
Το μεγαλείο του ανέπαφου τάφου ξεδιπλωνόταν τώρα μπροστά στον Carter και ήταν και αυτό που εντυπωσίασε περισσότερο τους αρχαιολόγους. Περισσότερα από 5.000 αντικείμενα, στολισμένα με χρυσό και πολύτιμους λίθους ήταν τοποθετημένα στους προθαλάμους του τάφου, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν από τον αποθανόντα Φαραώ στη μετά θάνατον ζωή. Μόνο η επιθανάτια μάσκα του, ζύγιζε πάνω από 20 κιλά χρυσού.
Ξαφνικά λοιπόν, ο Τουταγχαμών περνά από τη λησμονιά στην πιο ένδοξη περίοδο της ιστορίας του. Η εύρεση του τάφου του γίνεται πρωτοσέλιδο σε όλες τις μεγάλες εφημερίδες ανά τον κόσμο, ενώ ο θησαυρός του φιλοξενείται σε εκατοντάδες εκθέσεις, στα μεγαλύτερα μουσεία ανά την υφήλιο. Έτσι λοιπόν, ένας από τους πιο βραχύβιους Φαραώ στην αρχαία Αίγυπτο, του οποίου η βασιλεία προτιμήθηκε να ξεχαστεί για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, επρόκειτο να αφήσει γραμμένο το όνομά του με χρυσά γράμματα στην ιστορία, όχι λόγω του έργου που επιτέλεσε στην εποχή του, αλλά του σπουδαίου θησαυρού που τον συνόδευσε στη μετά θάνατον ζωή του και πλέον αποτελεί παρακαταθήκη για όλη την ανθρωπότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Kristin Baird Rattini από την ιστοσελίδα National Geographic, στο «Who was Tutankhamun?», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα History, στο «Tutankhamun», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Britannica, στο «Tutankhamun king of Egypt», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Cnn.gr, στο «Ο τάφος του Τουταγχαμών αποκαλύπτει τα μυστικά του: Ο ξαφνικός θάνατος και οι μυστηριώδεις κηλίδες», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Μηχανή του Χρόνου, στο «Η κατάρα του Τουταγχαμών, που «κυνήγησε» τους αρχαιολόγους. Ο Φαραώ που παντρεύτηκε την αδελφή του. Έκαναν δύο παιδιά που πέθαναν αμέσως», Διαθέσιμο εδώ
