Της Κωνσταντίνας Κουλοπούλου,
Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας μετρά ήδη 103 χρόνια στο χώρο της Αριστεράς. Στην πολυετή ιστορία του, καταγράφει τρεις μεγάλες διασπάσεις. Το 1956 εκτυλίσσεται η πρώτη μεγάλη διαίρεση, που συνδέεται με το Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης και το διωγμό του Νίκου Ζαχαριάδη, ηγετικής προσωπικότητας του κόμματος και πρώην Γενικού Γραμματέα του. Η ιστορία την έχει καταγράψει ως «πολυδιάσπαση». Ακολουθεί ο διαχωρισμός σε «ορθόδοξους» και «ανανεωτικούς» το 1968, που καταλήγει στη διχοτόμηση σε ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσωτερικού, ενώ φέτος συμπληρώνονται 30 χρόνια από την τρίτη διάσπαση του 1991.
Η διάσπαση του ‘91 έχει τις ρίζες της στα γεγονότα του ‘68, καθώς και αυτή σχετίζεται με τη φυσιογνωμία του κόμματος. Το 12ο Συνέδριο του ΚΚΕ, που πραγματοποιείται το 1987, σηματοδοτεί την έναρξη αυτής της σύγκρουσης. Στο Συνέδριο, μεταξύ άλλων, διατυπώνονται οι «Κατευθύνσεις-πλαίσιο για μια πολιτική συμφωνία των δυνάμεων της Αριστεράς και της Προόδου». Κατά τη διάρκεια συζητήσεων και επαφών με πρόσωπα του χώρου και μετά το Κοινό Πόρισμα ΚΚΕ-ΕΑΡ (ΚΚΕ Εσωτερικού), το οποίο, κατά το Μίμη Ανδρουλάκη, «εξέφραζε μια συνισταμένη αριστερής σοσιαλδημοκρατίας», ενώ «άφηνε ανοικτό ενδεχόμενο συνεργασίας και με το ΠΑΣΟΚ» αργότερα, αν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις, ξεκινά στην ουσία η συγκρότηση του Συνασπισμού, με τη διαφοροποίηση από σημαντικές θέσεις του αναφορικά με τα διεθνή και την ΕΟΚ. Το πόρισμα συνοδεύουν συγκεντρώσεις ανά την επικράτεια, με αποκορύφωμα αυτήν της 7ης Απριλίου, όπου αποφασίζονται τα μέλη των κεντρικών του οργάνων, εκ των οποίων ο Χαρίλαος Φλωράκης ως Πρόεδρος του ΣΥΝ και ηγετική προσωπικότητα του κόμματος και μέλη, μεταξύ άλλων, τους πρωτεργάτες του κόμματος, Λεωνίδα Κύρκο και Μίμη Ανδρουλάκη.
Τη διετία 1989-1990 η χώρα έρχεται αντιμέτωπη με το σκάνδαλο Κοσκωτά και τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, που κλονίζουν όχι μόνο την κοινωνία εν συνόλω, αλλά και το κάθε κόμμα ξεχωριστά. Ο ΣΥΝ, σε αντίθεση με το ΚΚΕ, στηρίζει τις κυβερνήσεις Τζαννετάκη και Ζολώτα, ενώ ο κύκλος κλείνει με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη στη θέση του Πρωθυπουργού.
Στο κύμα των εξελίξεων, το ΚΚΕ, «αναζητώντας νέα ταυτότητα» από την πλευρά των «ανανεωτικών», κλονίζεται τόσο με την εσωτερική κρίση που ξεσπά όσο και με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η οποία έχει αρχίσει πριν το ‘89. Αναλυτικότερα, στην πρώτη φάση της κρίσης, η ανοιχτή αντιπαράθεση από τη μεριά της ΚΝΕ σχετικά με την ένωση των κομμάτων ήδη από το 12ο συνέδριο οδηγεί στη διάσπασή της την ίδια χρονιά, η οποία συνοδεύεται από διαγραφές και αποχωρήσεις μελών, όπως των πρώην Υπουργών της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ Νάντιας Βαλαβάνη και Νίκου Κοτζιά. Εν συνεχεία, με το Φλωράκη να έχει ήδη αποχωρήσει από τη θέση του Γενικού Γραμματέα και το Γρηγόρη Φαράκο να τον έχει αντικαταστήσει, ακολουθεί η δεύτερη φάση πολιτικής σύγκρουσης, αυτή τη φορά από τα «δεξιά» του Συνασπισμού. Αίτημα είναι η απόρριψη βασικών θέσεων του κόμματος -μαρξισμός, λενινισμός, προλεταριακός διεθνισμός-, το οποίο δε σχετίζεται μόνο με μια απλή εσωτερική διαφωνία, αλλά απειλεί και την ίδια την ύπαρξη του κόμματος στον πυρήνα του.
Με το 13ο συνέδριο να είναι προ των πυλών, οι «ανανεωτικοί» του κόμματος, Λαφαζάνης, Ανδρουλάκης και Καρτερός υποστηρίζουν ανοιχτά πως σκοπός δεν είναι η διάχυση στο Συνασπισμό, αλλά η ανανέωση «με το Χαρίλαο δίπλα μας», όπως θα πει αργότερα ο Γιάννης Δραγασάκης, που διεκδικεί τη θέση του Γενικού Γραμματέα μετά την παραίτηση Φαράκου. Γι’ αυτό και έπεται η επίσκεψη Δραγασάκη και Λαφαζάνη στο Φλωράκη, ώστε να υπάρξει υποχώρηση και από τις δύο πλευρές, για να βρεθεί μια μέση λύση, για το καλό του κόμματος.
Από τις 19 έως τις 24 Φεβρουαρίου του ‘91 λαμβάνει χώρα το 13ο Συνέδριο στην Αθήνα, όπου τίθενται ανοικτά τα θέματα περί κεντρικής εξελεγκτικής επιτροπής, αποφάσεων για την πολιτική κατεύθυνση του κόμματος, καταστατικού και εκλογής των καθοδηγητικών μελών. Γίνεται ανοικτά λόγος περί μη διάλυσης του κόμματος και προσήλωσης στις βασικές αρχές, ενώ παράλληλα, απορρίπτεται η πρόταση για έξοδο από την ΕΟΚ και τίθεται ως προτεραιότητα ο εκσυγχρονισμός. Το πρόσωπο-κλειδί αποτελεί και πάλι ο Φλωράκης, με τον ίδιο να υποδεικνύει την Αλέκα Παπαρήγα ως υποψήφια για τη θέση του Γενικού Γραμματέα. Η Παπαρήγα, εν τέλει, αναδεικνύεται Γενική Γραμματέας με 57 ψήφους έναντι 53 του Δραγασάκη, υποψηφίου των «ανανεωτικών».
Οι τελευταίοι, αδυνατώντας να διαχειριστούν το αναπάντεχο των εξελίξεων, αποκόπηκαν από τον κορμό και στράφηκαν στο Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου για να συνεχίσουν τη δράση τους. Η διάσπαση είχε πλέον ολοκληρωθεί και το ΚΚΕ αποσύρθηκε από την ένωση με κύριο μέλημά του την ανασυγκρότηση.
Το χρονικό της διάσπασης άσκησε καταλυτικό ρόλο στη μετέπειτα πορεία του κόμματος στην ελληνική πολιτική σκηνή, με δεδομένο ότι από αυτό το χρονικό σημείο η ΕΣΣΔ αποτελούσε παρελθόν. Τόσο η ήττα του εργατικού κινήματος στη συγκεκριμένη μορφή σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και η επικράτηση του καπιταλισμού, χάραξαν νέο δρόμο συνολικά στο χώρο της Αριστεράς και έφεραν στο προσκήνιο πιο μετριοπαθή πολιτικά κόμματα, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η διάσπαση του ΚΚΕ το 1991, Η Εφημερίδα των Συντακτών, διαθέσιμο εδώ
- Η διάσπαση του ΚΚΕ το ‘91 και οι αυταπάτες για τον Χαρίλαο, Το Βήμα, διαθέσιμο εδώ
- Η αδυσώπητη μάχη για την ψυχή του ΚΚΕ, Το Βήμα, διαθέσιμο εδώ
- Το 13ο και το 14ο Συνέδριο του ΚΚΕ, Ριζοσπάστης, διαθέσιμο εδώ
