Της Αννίτας Ελισσαίου,
Ένα βήμα πιο κοντά στον ορισμό του νόμιμου ορίου ηλικίας συναίνεσης φαίνεται να είναι η Γαλλία, μετά από μια σειρά κατηγοριών και σκανδάλων που ταρακούνησαν τη γαλλική κοινωνία και αναζωπύρωσαν το κίνημα κατά της σεξουαλικής κακοποίησης #MeToo. Η χώρα, στην οποία δεν υπήρχε μέχρι τώρα σχετικός νόμος, έρχεται αντιμέτωπη με ένα τεράστιο κύμα μαρτυριών των θυμάτων και την απαίτησή τους για αυστηρότερα μέτρα προστασίας.
Αφορμή για την εντονότερη παρακίνηση της αλλαγής στάθηκε η δημοσίευση του βιβλίου “La familia grande” της Camille Kouchner, θετής κόρης του γνωστού πολιτικού επιστήμονα και πρώην Ευρωβουλευτή Olivier Duhamel. Στο βιβλίο αυτό, όπου η Kouchner περιγράφει την πολυτελή ζωή μιας οικογένειας της γαλλικής πολιτικής ελίτ αλλά και τα σκοτεινά της μυστικά, αποκαλύπτεται ότι ο Duhamel παρενοχλούσε σεξουαλικά για χρόνια τον -τότε ανήλικο- δίδυμο αδερφό της συγγραφέως. Μόλις η είδηση ήρθε στο φως της δημοσιότητας προκάλεσε τον θυμό των πολιτών, ακτιβιστών αλλά και μελών της πολιτικής σκηνής. Ο Duhamel έχει έκτοτε παραιτηθεί από τη θέση του στο Εθνικό ίδρυμα Πολιτικών Επιστημών της Γαλλίας, ενώ τον ακολούθησαν και διοικητικά μέλη του ιδρύματος αλλά και του γνωστού πανεπιστημίου Sciences Po, που φαίνεται να γνώριζαν το έγκλημα του συναδέλφου τους. Η υπόθεση της οικογένειας Duhamel βρίσκεται υπό εξέταση από την εισαγγελική αρχή, αλλά επειδή το χρονικό όριο έχει παρέλθει, πρόκειται να παραγραφεί.
Η αποκάλυψη της Kouchner, ωστόσο, συντάραξε την γαλλική κοινωνία, δίνοντας παράλληλα το θάρρος σε θύματα παρόμοιων περιπτώσεων να σπάσουν τη σιωπή τους και να μοιραστούν τις οδυνηρές εμπειρίες τους. Εκατοντάδες μαρτυρίες σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων από συγγενικά τους πρόσωπα κατέκλυσαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσα από το hashtag #MeTooInceste. Σύμφωνα με έρευνα γαλλικής μη κυβερνητικής οργάνωσης, περίπου το 10% των Γάλλων έχει πέσει θύμα τέτοιων καταστάσεων, δίνοντας στο τωρινό ζήτημα διαστάσεις μαζικού εγκλήματος. Καθώς ολοένα και περισσότερα θύματα αποφασίζουν να ασκήσουν ποινικές διώξεις κατά των θυτών, γίνεται όλο και πιο προφανές το νομικό κενό του γαλλικού συστήματος για την προστασία των ανηλίκων από την σεξουαλική κακοποίηση.
Η Γαλλία δεν έχει μέχρι τώρα επίσημη ηλικία συναίνεσης για σεξουαλικές πράξεις, γεγονός που συχνά παρακωλύει την δικαιοσύνη. Αν δεν έχει υπάρξει καταναγκασμός, βία ή απειλή του θύματος, το έγκλημα δεν αντιμετωπίζεται ως βιασμός και φέρει ελαφρότερη ποινή. Η παρουσία ή απουσία συναίνεσης σε σεξουαλική πράξη με ανήλικο από συγγενή εξ’ αίματος ή εξ’ αγχιστείας είναι το διακριτικό στοιχείο που κάνει τη διαφορά σε αυτές τις υποθέσεις, ωστόσο το νομικό κενό συχνά αποτελεί εμπόδιο. Η έννοια της συγκατάθεσης σε μια τέτοια πράξη είναι, άλλωστε, άγνωστη ακόμη στις νεαρές ηλικίες και δεν μπορεί κανείς να εγγυηθεί ότι ένας ανήλικος είναι σε θέση να συναινέσει. Πέρα από αυτό, η ντροπή και ο «νόμος της σιωπής», όπως χαρακτηρίζεται στο βιβλίο της Kouchner που συνοδεύει αυτές τις πράξεις, αποτρέπουν το θύμα από το να μιλήσει, να έρθει σε επαφή με ειδικούς και δικηγόρους και να ζητήσει δικαιοσύνη.
Όμως, μια σειρά νέων μέτρων για την προστασία των θυμάτων από την σεξουαλική κακοποίηση υπόσχεται να αλλάξει την κατάσταση, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του προέδρου Emmanuel Macron και του Υπουργού Δικαιοσύνης Éric Dupond-Moretti. Με αφορμή το σκάνδαλο Duhamel, ο Γάλλος πρόεδρος έδειξε την συμπαράσταση του στα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, ανακοινώνοντας σημαντικές αλλαγές στο νομικό σύστημα που στοχεύουν στην πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου, αλλά και την τιμωρία των εγκληματιών.
Ο νέος νόμος που προτείνει η γαλλική κυβέρνηση ορίζει το νόμιμο όριο ηλικίας συναίνεσης στα 15 χρόνια, μετά την αντίδραση που δέχθηκε προηγούμενη εισήγηση του κοινοβουλίου για ορισμό της κατάλληλης ηλικίας στα 13 χρόνια. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη πρόταση, η ασέλγεια σε ανήλικο κάτω των 15 ετών θα θεωρείται αυτόματα βιασμός. Προβλέπονται επίσης μέτρα και διαδικασίες ελέγχου σε επαγγελματίες που εργάζονται με παιδιά με σκοπό, τον ευκολότερο εντοπισμό περιπτώσεων σεξουαλικής κακοποίησης, την έναρξη συνεδριάσεων αποτροπής της σε δημοτικά σχολεία και γυμνάσια, και την παροχή ψυχολογικής θεραπείας και αποκατάστασης για τα θύματα, χρηματοδοτούμενη από το κράτος.
Ένας ακόμη βασικός στόχος για την προστασία των ανήλικων θυμάτων είναι η διευκόλυνση της διαδικασίας δίωξης και απονομής δικαιοσύνης, ένα αίτημα που οι οργανώσεις για τα δικαιώματα των παιδιών προέβαλαν εδώ και καιρό. Παράλληλα, γίνονται συζητήσεις για αυστηροποίηση των ποινών αιμομικτικής ασέλγειας ή κακοποίησης και επέκταση ή κατάργηση του χρονικού περιορισμού με την πάροδο του οποίου το αδίκημα παραγράφεται. Στις προπαρασκευαστικές εργασίες συμμετέχουν επίσης οργανώσεις υποστήριξης και μη-κυβερνητικοί οργανισμοί, οι οποίοι συντελούν στη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου, περιεκτικού και δίκαιου νομικού πλαισίου για την αντιμετώπιση του ιδιαίτερα σοβαρού αυτού προβλήματος.
Παρά τις προσπάθειες που γίνονται, ορισμένοι ειδικοί προειδοποιούν ότι τα προτεινόμενα μέτρα δεν είναι επαρκή, ενώ η έλλειψη των απαραίτητων πόρων θα αποτελέσει μεγάλη πρόκληση για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Ορισμένοι δικηγόροι σημειώνουν ότι το γαλλικό σύστημα δικαιοσύνης δεν διαθέτει τα κατάλληλα νομικά εργαλεία για να αντιμετωπίσει την βαρύτητα των υποθέσεων, ενώ πολλές φορές οι αποφάσεις λαμβάνονται βιαστικά, με τρόπο που μπορεί να αδικήσει το θύμα. Το ποσοστό των υποθέσεων που φτάνουν στα δικαστήρια είναι ελάχιστο, σύμφωνα με στοιχεία της Γραμματείας για την ισότητα των φύλων, ενώ ακόμα λιγότερες είναι οι υποθέσεις που καταλήγουν σε καταδίκη του θύτη.
Παρόμοιες δυσκολίες εμφανίζονται και στην αντιμετώπιση του ζητήματος από τον τομέα της εκπαίδευσης. Οι εκπαιδευτικοί της χώρας αναφέρουν ότι δεν υπάρχουν οι αναγκαίοι πόροι για την εφαρμογή των προβλέψεων του νόμου και των υποστηρικτικών προγραμμάτων που πραγματοποιούνται από το Υπουργείο Παιδείας. Επιπλέον, πολλοί μαθητές δεν έχουν πρόσβαση σε παιδοψυχολόγο λόγω ελλείψεων προσωπικού, με αποτέλεσμα να αποκλείονται από μια υπηρεσία την οποία δικαιούνται και η οποία μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι η μόνη τους λύση σε ένα αδιέξοδο. Το κράτος οφείλει λοιπόν να διασφαλίσει αρχικά τα απαραίτητα μέσα και το ανθρώπινο δυναμικό για την πραγματοποίηση των σχεδίων του νέου νόμου. Αντίστοιχα εμπόδια στην απόκτηση ψυχολογικής βοήθειας καλούνται να ξεπεράσουν και τα ενήλικα θύματα, σε ένα επιβαρυμένο δημόσιο σύστημα υγείας με μεγάλες καθυστερήσεις, τη στιγμή που το κόστος των συνεδριών στον ιδιωτικό τομέα είναι για πολλούς απαγορευτικό.
Οι πρόσφατες εξελίξεις φέρνουν τη γαλλική κοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο με μια σκληρή πραγματικότητα, το βάθος και οι διαστάσεις της οποίας έμεναν για χρόνια κρυφές από τη δημόσια ζωή. Καθώς όλο και περισσότερα οικογενειακά μυστικά έρχονται στο φως, τόσο μεγαλώνει η ανάγκη για μια νέα πολιτική, με σκοπό την προστασία και δικαίωση των θυμάτων. Η κυβέρνηση έχει την ευθύνη να σταθεί αντάξια των περιστάσεων και να αποτρέψει την επανάληψη αυτών των αποτρόπαιων πράξεων, διαφυλάσσοντας τα δικαιώματα των παιδιών και διασφαλίζοντας την αποκατάσταση και υποστήριξη των θυμάτων. Η ορμή των κινημάτων #MeToo και #MeTooInceste μπορεί, τελικά, να φέρει την πραγματική αλλαγή που τόσοι ελπίζουν να δουν;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- France seeks to change age of consent to protect children from abuse, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Incest accusation in prominent family prompts French national reckoning with child abuse, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Macron vows to ‘go after’ child sex offenders, but measures to fight abuse ‘insufficient’, france24, διαθέσιμο εδώ
