Της Φωτεινής Λεγάκη,
Η έρημος Ατακάμα βρίσκεται στη Χιλή και αποτελεί το πιο ξηρό μέρος του πλανήτη μας. Εκτείνεται στο βόρειο τμήμα της χώρας, από τις δυτικές πλαγιές των Άνδεων έως τις ακτές του Ειρηνικού Ωκεανού, ενώ η συνολική της επιφάνεια φτάνει τα 181.300 τετραγωνικά χιλιόμετρα (μεγαλύτερη από την Ελλάδα!). Η έρημος αυτή είναι πιο ξηρή και άνυδρη ακόμα κι από τη Σαχάρα, ενώ είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι σε κάποια τμήματά της, τις λεγόμενες «υπέρξηρες» περιοχές, δεν έχει καταγραφεί ποτέ κάποια βροχόπτωση! Φαίνεται, λοιπόν, πως τίποτε και ποτέ δε θα μπορούσε να επιβιώσει σε έναν τέτοιο τόπο.
Πρόκειται ουσιαστικά για μια άνυδρη πεδιάδα, που αποτελείται από λεκάνες αλάτων, άμμου και ξερής λάβας. Η παρουσία της στη γη μετράει τουλάχιστον 15 εκατομμύρια χρόνια και συνιστά μια περιοχή με μεγάλη αφθονία ορυκτού πλούτου. Είναι αξιοσημείωτο ότι είναι 100 φορές πιο ξηρή από την Κοιλάδα του Θανάτου στην Καλιφόρνια των Η.Π.Α.! Ας σκεφτούμε μόνο το γεγονός ότι έχουν καταγραφεί χρονικές περίοδοι έως και 400 ετών χωρίς την παρουσία της βροχής. Αυτό δικαιολογεί γιατί το ύψος της στην περιοχή φτάνει ετησίως μόλις το 1mm. Γενικότερα, το υψόμετρο και ο ανέφελος -τις περισσότερες φορές- ουρανός πάνω από την έρημο της Ατακάμα, αποτελούν σημαντικούς λόγους για τη συχνή αστρονομική παρατήρηση που σημειώνεται στην περιοχή, ενώ κάποια από τα τοπία αυτής χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν ακόμη και για την προσομοίωση των συνθηκών που επικρατούν στο έδαφος του πλανήτη Άρη.
Ενίοτε, βέβαια, μεγάλη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ο φαινομενικά άγονος αυτός τόπος μπορεί να γεμίσει ζωή και να δημιουργήσει μια ολότελα διαφορετική, ανθισμένη εικόνα, εφόσον, φυσικά, συνδράμουν οι κατάλληλες συνθήκες. Κατά αυτόν τον τρόπο, τους μήνες του Οκτωβρίου και του Νοεμβρίου, οπότε και ξεκινούν αρκετά έντονες βροχοπτώσεις στο βόρειο ημισφαίριο, τα λουλούδια που «κοιμούνται» κάτω από αυτό το στείρο έδαφος ξαφνικά ανθίζουν και δημιουργούν μια υπέροχη πανδαισία χρωμάτων, μια ασυνήθιστη και πραγματικά μαγική εικόνα για τα δεδομένα της συγκεκριμένης ερήμου. Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε με ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη λίγα χρόνια πριν, το 2015, όταν σε δύο περιπτώσεις -και για πρώτη φορά στην ιστορία- μέσα στην ίδια χρονιά, οι τότε καιρικές συνθήκες επέτρεψαν να πολλαπλασιαστεί η βλάστηση της περιοχής και να διαμορφωθεί μια πραγματική ζωγραφιά.
Ένα από τα στοιχεία, ωστόσο, για τα οποία είναι γνωστή η έρημος Ατακάμα, είναι και το “Mano del Desierto”, το περίφημο «Χέρι της Ερήμου». Πρόκειται για μια γιγάντια παλάμη που δεσπόζει στην έρημο και βρίσκεται συγκεκριμένα γύρω στα 75 χιλιόμετρα νότια της πόλης Αντοφαγάστα. Το έργο αυτό αποτελεί δημιουργία του Χιλιανού γλύπτη Mario Irarrázabal, έχει ύψος 11 περίπου μέτρα και είναι κατασκευασμένο από σίδερο και οπλισμένο σκυρόδεμα. Αυτό το γιγάντιο χέρι, που φαίνεται να ξεπροβάλλει μέσα από την άμμο, κινεί το ενδιαφέρον χιλιάδων επισκεπτών, που συρρέουν για να το δουν από κοντά. Τα εγκαίνιά του πραγματοποιήθηκαν στις 29 Μαρτίου 1992 και, έκτοτε, όλο και περισσότεροι καταφθάνουν στο σημείο του γλυπτού για να το θαυμάσουν.
Ποιος είναι, όμως, ο συμβολισμός πίσω από ένα τέτοιο γλυπτό; Τι μήνυμα ήθελε να μεταφέρει ο καλλιτέχνης δημιουργώντας μια γιγάντια παλάμη που προκαλεί όχι μόνο δέος, αλλά και την αίσθηση, όπως λένε πολλοί, ότι ένας γίγαντας βγαίνει από τη γη; Αφορμή για τη δημιουργία του έργου υπήρξε το αίτημα της πόλης Αντοφαγάστα προς τον Irarrázabal να προσφέρει τις δυνάμεις του και να καλλιτεχνήσει προς τιμήν των θυμάτων της αδικίας και των βασανιστηρίων του στρατιωτικού καθεστώτος Πινοσέτ. Για τον ίδιο το γλύπτη, ωστόσο, το Χέρι αυτό συμβολίζει μια πρωτόγονη και συνάμα μαγική δύναμη, αντικατοπτρίζοντας τον προβληματισμό για τη ζωή και το θάνατο. Ενσαρκώνει τον ανθρώπινο πόνο, τη θλίψη, το διαρκή αγώνα του ανθρώπου για επιβίωση, αλλά και το πόσο ευάλωτοι, αβοήθητοι και άτρωτοι είμαστε απέναντι στη φύση. Το μέγεθος του έργου εξυπηρετεί, μάλιστα, ακριβώς αυτόν το σκοπό, τον αντικατοπτρισμό της απόγνωσης, της αδικίας και της μοναξιάς.
Όπως είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο δημιουργός του, «το χέρι αυτό υπενθυμίζει σε όλους την αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου, τον αγώνα για την επιβίωση». Ένα μήνυμα αρκετά επίκαιρο στην εποχή της πανδημίας την οποία βιώνουμε, αλλά και των αλλεπάλληλων, συνεχών αποκαλύψεων για τη βία που υφίστανται συνάνθρωποί μας στην αυτονόητη προσπάθειά τους να εργαστούν και να ζήσουν αξιοπρεπώς. Η βία, όμως, η αδικία, ο βασανισμός του σώματος και της ψυχής, δυστυχώς μαστίζουν χρόνια τις περισσότερες κοινωνίες. Κι η τέχνη, ελεύθερη, αγέρωχη, χωρίς όρια, γεννιέται ακόμα και στο άγονο, εκεί που δεν υπάρχει η ζωή, για να εξυψώσει την αξία του ανθρώπου. Τον αγώνα του κι την προσπάθειά του, την πίστη του για ένα καλύτερο αύριο. Είμαστε όλοι μαζί, σε κάθε σημείο της γης, άγονο ή γόνιμο, φωτεινό και σκοτεινό, αγωνιζόμαστε και θα βγούμε νικητές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Γιατί υπάρχει ένα γιγάντιο χέρι στην έρημο Ατακάμα της Χιλής», News, διαθέσιμο εδώ
- Αυτό είναι το πιο ξηρό μέρος στη Γη: Η καυτή έρημος Ατακάμα στη Χιλή [εικόνες]», Iefimerida, διαθέσιμο εδώ
- «Χιλή: Η πιο άνυδρη έρημος γέμισε λουλούδια-Ένα σπάνιο φαινόμενο [εικόνες]», Iefimerida, διαθέσιμο εδώ
- «Το Χέρι της Ερήμου στην Ατακάμα της Χιλής», Umano διαθέσιμο εδώ
