Του Ραφαήλ-Νικόλαου Μπελενιώτη,
Ο Cas Mudde μάς είχε συνηθίσει, από τους προηγούμενους τίτλους των βιβλίων του ακόμα, σε μια μέθοδο ανάλυσης αρκετά ευπρόσιτη για το ευρύ κοινό, δίχως να σημαίνει αυτό ότι εξέταζε επιφανειακά τα μείζονα πολιτικοκοινωνικά ζητήματα, με τα οποία καταπιανόταν. Απεναντίας. Έτσι, στο νέο του βιβλίο, «Η Ακροδεξιά σήμερα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο, καταφέρνει με ιδιαίτερη οξύνοια να παρουσιάσει όλες τις υπό εξέταση πλευρές του φαινομένου που ακούει στο όνομα «σύγχρονη ακροδεξιά». Κορυφαίος μελετητής στο είδος του ο αγαπητός από τους φοιτητές του Ολλανδός καθηγητής του Πανεπιστημίου της Georgia, μας προσφέρει έναν «οδηγό» απέναντι σε μια σημαντική απειλή των φιλελεύθερων δημοκρατιών της εποχής μας.
Ο συγγραφέας αποδέχεται και αφορμάται από την άποψη, πως η ακροδεξιά πολιτική ρητορική (επιχειρηματολογία, προτάσεις κ.τ.λ., ατζέντα γενικότερα) έχει αρχίσει να βρίσκει χώρο σε όλο και πιο κεντρικά σημεία της πολιτικής σκηνής των κρατών. Έχει παρατηρηθεί άλλωστε – και όχι μόνο στην Ευρώπη – πως μια σειρά από κυβερνήσεις συνασπισμού περιελάμβαναν ακροδεξιά κόμματα και τα θεωρούσαν σταθερούς πυλώνες του κυβερνητικού συνασπισμού. Η σύμπλευση των παλιών δεξιών κομμάτων της Ευρώπης με τα νέα ακροδεξιά κόμματα αποτελεί μια σημαντική παράμετρο, σύμφωνα με τον Cas, καθώς, με αυτόν τον τρόπο, η κοινή γνώμη κατανοεί την ακροδεξιά πολιτική «εισβολή» ως κάτι το πάγιο και φυσιολογικό.
Η κανονικοποίηση της ακροδεξιάς αυτής παρουσίας έφτασε και στην αναβάπτιση πολλών παλιών ευρωπαϊκών δεξιών κομμάτων σε αμιγώς ακροδεξιούς φορείς ιδεών και πολιτικής. Είναι γνωστές τέτοιες περιπτώσεις, όπως της Ουγγαρίας, που από ιστορικά δεξιά ή ακόμα και αρχικώς φιλελεύθερα κόμματα μετεξελίχθηκαν σε ακροδεξιά, θέλοντας να πλεύσουν με το κύμα, που είδαν ότι ερχόταν στην κοινωνία των χωρών τους, αλλά και στην ευρύτερη Ευρώπη, ύστερα από τις πολλαπλές συνέπειες των οικονομικών κρίσεων, αλλά και του μεταναστευτικού, που ξέσπασε σαν κεραυνός εν αιθρία στην Ευρώπη το 2015.
Στο βιβλίο, ακόμα, διερευνώνται η ιστορία της ακροδεξιάς και τα «κύματα», σύμφωνα με τον Mudde, τα οποία είναι τρία και έχουν χοντρικά ως χρονική αφετηρία τους τη μεταπολεμική περίοδο. Αξίζει να σταθούμε στο τέταρτο κύμα, της ακροδεξιάς του 21ου αιώνα, το οποίο, σύμφωνα με τον συγγραφέα, κέρδισε πολιτικά και εκλογικά, πατώντας πάνω σε μια σειρά πολλαπλών κρίσεων. Η ακροδεξιά ιστορικά διέθετε κάποια κοινά σημεία και χαρακτηριστικά, όμως αυτό που κάνει τη σύγχρονη ακροδεξιά, το τέταρτο κύμα, πρωτόγνωρη είναι η είσοδός της στην κυρίαρχη πολιτική τάση. Σχετικά, λοιπόν, με το τέταρτο κύμα, δύο κεφάλαια του βιβλίου παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Το πρώτο αφορά την ταξινόμηση και τη διαλογή της ακροδεξιάς με βάση τα οργανωτικά χαρακτηριστικά της. Υπάρχουν πολλές μορφές και δομές οργάνωσης. Φυσικά, ποτέ και κανένας διαχωρισμός και ορισμός δεν θα είναι απόλυτα ακριβής. Όμως, σύμφωνα με τον Cas, μπορούμε να ξεχωρίσουμε τουλάχιστον κάποια βασικά χαρακτηριστικά, αλλά και διαφορετικές δομές στο πλαίσιο της ακροδεξιάς οργάνωσης. Έτσι, λοιπόν, έχουμε τα πολιτικά κόμματα, όταν οργανωμένα προσπαθούν να κερδίσουν την εξουσία στο πλαίσιο των εκλογικών διαδικασιών, αλλά και τα κοινωνικά κινήματα, όπως οι οργανώσεις διανοούμενων (nouvelle droite, FAIR, Numbers USA κ.τ.λ.), αλλά και οι πολιτικές οργανώσεις, ενώ, φυσικά, υπάρχουν και οι οργανώσεις των ακροδεξιών μέσων ενημέρωσης, τόσο στο διαδίκτυο όσο και στην τηλεόραση, που συνήθως παρέχουν «αληθινές» ειδήσεις ή την αλήθεια, τέλος πάντων, μακριά από την υποτιθέμενη «λογοκρισία» του συστήματος.
Μια ιδιαίτερη μορφή στο κεφάλαιο αυτό που παρουσιάζει ο Mudde είναι οι «υποκουλτούρες». Τις ορίζει ως ομάδες στο πλαίσιο μιας ευρύτερης εθνικής κουλτούρας, που διαθέτουν κοινή ταυτότητα, αξίες και πρακτικές. Τέτοιες κουλτούρες για τον Cas είναι οι Χούλιγκανς, η Εναλλακτική Δεξιά, και οι Skinhead, φυσικά. Τέτοιες «υποκουλτούρες», άλλωστε, είδαμε ως πρωταγωνιστές (δυστυχώς) στην αιματηρή επίθεση, που σημειώθηκε, στις 6 Ιανουαρίου, στο αμερικανικό Καπιτώλιο.
Το δεύτερο σημείο του κεφαλαίου, όπου και εντοπίζεται η ουσία των περισσοτέρων από τα παραπάνω, έχει τον τίτλο «Αιτίες». Φυσικά και ο Mudde δεν εξαντλεί, αλλά προσπαθεί να αναζητήσει κάποιες από τις πιο βασικές αιτίες ανόδου της ακροδεξιάς. Στην πρώτη προσπάθεια, εντοπίζει τέσσερις κυρίαρχες αντιπαραθέσεις, που σχετίζονται με τη συζήτηση των αιτιών ανόδου της ακροδεξιάς. Υπάρχει, για παράδειγμα, μεγάλη διαφωνία μεταξύ των μελετητών, σχετικά με το αν οι πολίτες ψηφίζουν ακροδεξιά κόμματα διαμαρτυρόμενοι ή αν τα στηρίζουν κανονικά. Έπειτα, υπάρχουν και άλλα ερωτήματα που γεννούν αντιπαραθέσεις, όπως αν οι πολίτες ψηφίζουν ακροδεξιά κόμματα για οικονομικούς λόγους (ανεργία, χαμηλοί μισθοί, επισφάλεια) ή για πολιτισμικούς λόγους (πίεση στον σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο κόσμο). Βέβαια, ο Mudde καταφέρνει με έντεχνο τρόπο να επεξεργαστεί και ένα άλλο ερώτημα, που σίγουρα βασανίζει όλους μας: τι προσφέρει η ακροδεξιά στους υποστηρικτές της; Σε αυτό το ερώτημα, η ανάγκη για πρόκληση, για διαμαρτυρία, αλλά και για συντροφικότητα περιπλέκονται. Τέλος, καταγράφεται και ο ρόλος των ΜΜΕ, που άλλοτε είναι φιλικός και άλλοτε εχθρικός απέναντι στην ακροδεξιά.
Το βιβλίο του αγαπητού και πάντα καινοτόμου Cas Mudde προσφέρει, πέραν από έναν σημαντικό, ζωτικό και ευκολοδιάβαστο οδηγό για το εύρος του φαινομένου της ακροδεξιάς, και μια βάση για μια συζήτηση που άργησε πολύ να γίνει.
