Της Ερμιόνης Μπάδα,
Η απόφαση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) στις αρχές του μήνα για έκταση της δικαιοδοσίας εκδίκασης πιθανών εγκλημάτων πολέμου που διεπράχθησαν στα κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη από το Ισραήλ, ήρθε να ταράξει τόσο τους άμεσα ενδιαφερόμενους όσο και τη διεθνή κοινότητα με έντονες αντιδράσεις και τοποθετήσεις και με αβέβαιη μελλοντική έκβαση.
Η υπόθεση ξεκινά στα τέλη του 2019, όταν η εισαγγελέας του ΔΠΔ, Fatou Bensouda, δηλώνει την πρόθεσή της να προχωρήσει σε έρευνα και εξέταση για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου στα κατεχόμενα της Παλαιστίνης, συμπεριλαμβανομένου της Λωρίδας της Γάζας, της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και της Δυτικής Όχθης. Βάσει στοιχείων για ύπαρξη παραβιάσεων του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και των Δικαιωμάτων του ανθρώπου, έλαβε την πρωτοβουλία να ηγηθεί της εν λόγω διαδικασίας. Εντούτοις, και για τυπικούς-διευκρινιστικούς λόγους ζήτησε από το ΔΠΔ να εξακριβώσει τη νομιμότητα της δικαιοδοσίας του, λόγω της ιδιότυπης «νομικής προσωπικότητας» των Παλαιστινιακών Εδαφών. Σε συνέχεια ερώτησης από την εισαγγελέα, το Δικαστήριο αποφάσισε ότι είναι θεμιτή και νόμιμη η έναρξη της διαδικασίας, καθώς εμπίπτει εντός του πεδίου αρμοδιοτήτων του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή στηρίχτηκε στο γεγονός ότι η Παλαιστίνη έχει εισχωρήσει στο καταστατικό χάρτη του ΔΠΔ το 2012 ως «παρατηρητής» και έχει η ίδια απευθυνθεί στους δικαστικούς αρμόδιους για το ζήτημα. Η έρευνα θα αφορά εγκλήματα που διεπράχθησαν τόσο από τις Ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις όσο και για παλαιστινιακές αντιστασιακές οργανώσεις, όπως η Hamas.
Μόνο αναταραχή μπορούσε να προκαλέσει μία τέτοια απόφαση, η οποία παρά το θετικό της πρόσημο, δηλαδή την πρόθεση δικαίωσης θυμάτων των παραβιάσεων και την αποτελεσματική εφαρμογή του Δικαίου Ενόπλων Συρράξεων, έφερε εξοργισμένες πολιτικές αντιδράσεις από το Ισραήλ που εμπλέκεται άμεσα αλλά και άλλα κράτη, όπως οι Η.Π.Α.
Σε ένα επικριτικό και επιθετικό διάγγελμα, ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ, Benjamin Netanyahu, δήλωσε ότι η εν λόγω ενέργεια του ΔΠΔ αποτελεί αντισημιτική δράση, εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων και προσβάλλει το ισραηλινό κράτος, επιρρίπτοντας «ψευδή» εγκλήματα πολέμου. Τόνισε, επίσης, ότι πρόκειται να προστατέψουν πολίτες και στρατιώτες από οποιαδήποτε δίωξη και δε δέχεται τη δικαιοδοτική αρμοδιότητα του ΔΠΔ, εφόσον η Παλαιστίνη δεν αποτελεί επίσημο και αναγνωρισμένο κράτος. Πρέπει να σημειωθεί ότι το Ισραήλ δεν αποτελεί μέλος του καταστατικού χάρτη του Δικαστηρίου, διότι δεν έχει υπογράψει εν αντιθέσει της Παλαιστινιακής Αρχής. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι διαφεύγει του πεδίου εφαρμογής του ΔΠΔ, αφού σύμφωνα με το πλαίσιο αρμοδιοτήτων του διεθνούς δικαιοδοτικού οργάνου, το ΔΠΔ διώκει άτομα όχι κράτη, ακόμη και για τα κράτη που δεν έχουν υπογράψει και επικυρώσει.
Από την άλλη πλευρά, η Παλαιστινιακή Αρχή υποδέχθηκε με περίσσιο ενθουσιασμό, χαρακτηρίζοντας κομβική και ιστορική την απόφαση, καθώς μεταφράστηκε σαν ένα βήμα πιο κοντά σε μία διπλωματική και όχι μόνο νίκη. Οι εκπρόσωποι της Παλαιστινιακής Αρχής επεδίωκαν την έναρξη της έρευνας και δεν έθεσαν κανένα «εμπόδιο» ακόμη και για τα μέλη της Hamas που πιθανώς εμπλέκονται. Παράδοξα αντίστοιχη αντιμετώπιση έρχεται και από αρμόδιους εκπροσώπους της Hamas, οι οποίοι δηλώνουν ότι η απόφαση του ΔΠΔ είναι σημαντική εξέλιξη που μπορεί να συνεισφέρει στην προστασία του Παλαιστινιακού Λαού.
Τα στατιστικά και τα στοιχεία των αρχών καταδεικνύουν πολλαπλές παραβιάσεις του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και του Δικαίου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Χρονικά, τοποθετούνται το 2013-2014, όμως οι αναφορές διεθνών οργανισμών που δραστηριοποιούνται στο πεδίο επιβεβαιώνουν ότι υφίστανται μέχρι και σήμερα. Όσον αφορά τη Λωρίδα της Γάζας, εκατέρωθεν κατηγορούμενοι έχουν διαπράξει δολοφονίες, στοχεύοντας παρανόμως μη στρατιωτικούς στόχους και άμαχο πληθυσμό, ενώ γίνεται και άτοπη χρήση βίας. Από πλευράς Ισραήλ, εφαρμόζονται μεροληπτικές πολιτικές που, σε συνδυασμό με το αποκλεισμό της περιοχής και τον έλεγχο των επικοινωνιών εντός και εκτός των ορίων της Γάζας, αποκλείουν το λαό από την παροχή προμηθειών, τροφίμων και ιατρικής περίθαλψης. Έχουν, επίσης, σημειωθεί αστοιχείωτες συλλήψεις ακόμη και παιδιών χωρίς να έχουν νέα οι οικογένειές τους. Παρόμοια γεγονότα εκτυλίσσονται και στην περιοχή της Δυτικής Όχθης, με περιορισμούς στις μετακινήσεις και συλλήψεις. Την τελευταία περίοδο, οι ισραηλινές αρχές εφαρμόζουν ένα οικιστικό πρόγραμμα στην ανατολική Ιερουσαλήμ και την περιοχή Γ (area C), με το οποίο διώχνονται βίαια Παλαιστίνιοι από τα οικήματά τους, τα οποία καταστρέφονται, με σκοπό την εγκατάσταση Ισραηλινών. Ακόμη και όταν εγκαθίστανται σε σπηλιές, οι ισραηλινές αρχές τους απειλούν με τη βία, ούτως ώστε να μετακινηθούν. Ταυτόχρονα, διευκολύνουν και ωθούν πληθυσμιακές μετατοπίσεις Παλαιστινίων, ενώ παράλληλα έχουν, συστηματικά και συστημικά, αποκλείσει τον Παλαιστινιακό πληθυσμό από την εμβολιαστική εκστρατεία κατά του νέου ιού Covid-19.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν κατάφωρες παραβιάσεις της Διεθνούς Δικαιοταξίας των Ενόπλων Συρράξεων και Κατοχής. Το Ισραήλ φαίνεται να προσπαθεί να αποφύγει τα γεννώμενα και δημιουργήσει τετελεσμένα ως εφαλτήριο για μελλοντικές διευθετήσεις και διεκδικήσεις. Σε αυτό είχε αρωγό την τέως αμερικανική εξουσία, η οποία είχε μπλοκάρει και απαρνηθεί προηγούμενες αποφάσεις του ΔΠΔ τόσο σχετικά με το ζήτημα καθαυτό όσο και με άλλα προσφιλή ζητήματά της, επιβάλλονται κυρώσεις και ειδικά απαγόρευση εισόδου στην εισαγγελέα Bensouda. Η νέα αμερικανική πολιτική εξουσία δεν άλλαξε ριζικά γραμμή απέναντι στο ζήτημα, αρνούμενη να αποδεχθεί τη δικαστική απόφαση, αλλά άφησε το ενδεχόμενο επανεξέτασης των κυρώσεων. Την άρνηση αποδοχής ακολούθησαν και άλλες χώρες, γεγονός που προβληματίζει ιδιαίτερα τη διεθνή κοινότητα. Αυτή η ρευστή κατάσταση προκαλεί και μία αβεβαιότητα που δεν επιτρέπει να γνωρίζει κανείς τις επόμενες κινήσεις των εμπλεκομένων. Πολλοί φοβούνται ότι το Ισραήλ ενδέχεται να μην επιτρέψει την είσοδο των απεσταλμένων του ΔΠΔ στα Παλαιστινιακά εδάφη και να μπλοκάρει τη διαδικασία.
Όπως και να ‘χει, η απόφαση του ΔΠΔ αποτελεί μία ιστορική στιγμή τόσο για την Παλαιστίνη όσο και για τη Διεθνή Δικαιοσύνη ως σύνολο, που πολλοί την κατηγορούν για ανεπάρκεια και ολιγωρία. Δεν είναι λίγοι αυτοί που ισχυρίζονται πως τίποτα από όλα αυτά δεν θα ήταν αναγκαίο, αν το Δικαστήριο είχε αντιδράσει στις αρχικές παραβιάσεις και είχε προβεί στις κατάλληλες ενέργειες νωρίτερα. Με βεβαιότητα, δεν επιλύονται τα πράγματα εν μία νυκτί και ο αγώνας τώρα ξεκίνησε για όλους, ωστόσο σίγουρα αυτή είναι μία αρχή για μία σύρραξη που μετρά δεκαετίες αιματοχυσίας και παραβιάσεων σε βάρος του άμαχου πληθυσμού αλλά και για την ανόρθωση της υπόστασης της Διεθνούς Δικαιοσύνης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Israel and Palestine: Events of 2019, Human Rights Watch, διαθέσιμο εδώ
- Palestine and Israel: Mapping an annexation, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
-
International Criminal Court says it has jurisdiction in Palestinian territories, Reuters, διαθέσιμο εδώ
-
ICC rules it has jurisdiction over West Bank and Gaza ‘abuses’, BBC, διαθέσιμο εδώ
-
Israel and occupied Palestinian territories 2019, Amnesty International, διαθέσιμο εδώ
