Της Ειρήνης Μπούλια,
Η άνοδος της Κίνας και η οικονομική κυριαρχία της στην παγκόσμια αγορά έχει αλλάξει σε λιγότερο από μισό αιώνα τη διεθνή σκακιέρα. Βλέποντας αυτή τη διατάραξη ως πιθανή απειλή, τέσσερεις χώρες-γίγαντες του διεθνούς συστήματος αποφάσισαν να συσπειρωθούν και να δημιουργήσουν ένα κοινό μέτωπο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Αυστραλία, η Ιαπωνία και η Ινδία έδωσαν τα χέρια και δημιούργησαν την Τετραμερή Συμμαχία (Quadrilateral Security Dialogue ή απλά Quad). Η Συμμαχία υφίσταται από το 2004 και συστάθηκε για προσφορά ανθρωπιστικής βοήθειας λόγω του φονικού σεισμού στον Ινδικό Ωκεανό. Υπήρξε προσπάθεια αναβίωσής της πριν από περίπου μία δεκαετία ώστε να περιοριστεί η κομμουνιστική Κίνα. Το εγχείρημα δεν απέδωσε, καθώς τα μέλη είχαν διαφορετικές πολιτικές ως προς την προσέγγιση του «κόκκινου γίγαντα» και εν τέλει αντικρουόμενα συμφέροντα. Σήμερα, όμως, οι συνθήκες έχουν αλλάξει και η αναβίωση της Τετραμερούς Συμμαχίας είναι γεγονός. Πλέον πρωταρχικός σκοπός της αποτελεί η αναχαίτιση της επιρροής της Κίνας στο διεθνές γίγνεσθαι με κάθε πιθανό μέσο. Ο κάθε δρων, για διαφορετικούς λόγους, έχει άμεσο συμφέρον να αποδυναμωθεί η διεθνής επιρροή της Κίνας στον οικονομικό αλλά και στρατιωτικό τομέα.
Η Κίνα δεν δρα σπασμωδικά αλλά σε βάθος χρόνου. Η ανάδειξή της σε σημαντική δύναμη, άλλωστε, οφείλεται στην πολιτική της αυτή τις τελευταίες δεκαετίες. Γνωρίζοντας εκ των προτέρων πως η σφαίρα επιρροής των δυτικών κρατών θα είναι καχύποπτη απέναντί της, ακολουθεί πολλά χρόνια τώρα πολιτικές με στόχο την προσέγγιση και τη συνδιαλλαγή με τα κράτη αυτά. Στους τομείς του πολιτισμού και της οικονομίας έχει φροντίσει να δικτυωθεί πλήρως με την παγκόσμια κοινότητα με τεράστιο βαθμό επιτυχίας μέσω των πολιτισμικών ανταλλαγών αλλά και του Belt and Road Initiative. Έτσι, επιχειρεί να παρουσιάσει τον εαυτό της ως μια δύναμη που σέβεται το status quo και επιθυμεί την ανάδειξή της με ειρηνικό τρόπο. Όμως, ισχύουν πράγματι όλα αυτά; Τα μέλη της Τετραμελούς Συμμαχίας φαίνεται πως διαφωνούν.
Η αντίθεση των δύο πλευρών εντοπίζεται αρχικά στις αξίες και τα δημοκρατικά ιδεώδη, την ίδια στιγμή που η Κίνα δέχεται πυρά για τη διαχείριση (και) των εσωτερικών της θεμάτων. Η απάνθρωπη μεταχείριση της μειονότητας των Uyghurs αλλά και η έκρυθμη κατάσταση στο Hong Kong αποτελούν ζητήματα που έχουν προκαλέσει την οργή της διεθνούς κοινότητας. Παρ’ όλα αυτά, η πρωτοβουλία της Quad έχει ελπίδες να γίνει πραγματικότητα λόγω της οικονομικής πρωτοκαθεδρίας της Κίνας, καθώς μέσω αυτής μπορεί να επηρεάζει όχι μόνο τα κράτη που δανειοδοτεί, αλλά και τα κράτη-μέλη της Συμμαχίας.
Βλέποντας το αντι-κινεζικό αίσθημα να διογκώνεται, το Πεκίνο εξέφρασε έντονα τη δυσαρέσκειά του. Ο Joe Biden, Πρόεδρος των Η.Π.Α., και ο Yoshihide Suga, Πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, δήλωσαν πως σχεδιάζουν να ενδυναμώσουν αλλά και να θεσμοθετήσουν την Τετραπλή Συμμαχία. Κατηγορήθηκαν από την Κίνα για δημιουργία ενός «μίνι ΝΑΤΟ» στο δικό της γεωγραφικό οικόπεδο και για πρόκληση εντάσεων και χάους στην Ασία. Ο χαρακτηρισμός «μίνι ΝΑΤΟ» μπορεί να φαίνεται παράλογος εκ πρώτης όψεως, όμως δεν βρίσκεται εκτός της σφαίρας του πραγματικού. Ένα από τα πάγια προβλήματα της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας είναι η εικόνα της. Πρόκειται για μία χώρα αυταρχική που εγείρει εδαφικές αξιώσεις έναντι σχεδόν όλων των γειτόνων της. Άλλωστε, έχουν υπάρξει πρόσφατα θερμά επεισόδια με την Ινδία, τα οποία έχουν σκληρύνει τη στάση της έναντι της Κίνας. Ειδικά η Ινδία και η Ιαπωνία έχουν σημαντικές εδαφικές διαφορές με την Κίνα, με συνέπεια να είναι πιο «αγχωμένες» σχετικά με την έκταση του κινεζικού στρατού, ο οποίος διαρκώς εξοπλίζεται και προβαίνει σε επίδειξη ισχύος με την παραμικρή ευκαιρία. Συνεπώς, η σύμπραξη των τεσσάρων χωρών δεν έχει μόνο οικονομικό χαρακτήρα, αλλά και αμυντικό.
Το εγχείρημα της Τετραμερούς Συμμαχίας είναι φιλόδοξο και εάν τελικά υλοποιηθεί πλήρως θα προκαλέσει ενδιαφέρουσες αναδιπλώσεις στο διεθνές σύστημα. Ταυτόχρονα, όμως, συναντά δυσκολίες ως προς την υλοποίησή του. Τα κράτη που αναμειγνύονται έχουν -άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο- ανάγκη την οικονομική συνεργασία με την Κίνα, ενώ δεν τα ενώνουν ισχυροί δεσμοί συνεργασίας εκτός του πλαισίου αυτού. Από την άλλη πλευρά, ουδέποτε ειπώθηκε πως θα αποτελέσει ένα κλειστό μόρφωμα, άρα η ένταξη νέων παικτών είναι πάντα στο τραπέζι. Το εάν τα εμπόδια για την ισχυροποίηση της Συμμαχίας είναι ανυπέρβλητα ή όχι εξαρτάται περισσότερο από τη στάση του Πεκίνου και όχι τόσο των κρατών εναντίον του. Η καλύτερη στρατηγική θα ήταν να χαμηλώσει τους τόνους, τουλάχιστον μέχρι να μπορέσει να κατανοήσει ποιο θα είναι το δόγμα Biden την προσεχή τετραετία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What is the Quad and can it counter China’s rise?, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
-
China’s eyes on quad: What does it mean for members?, The New Indian Express, διαθέσιμο εδώ
- ‘Quad’ countries arranging first meeting of leaders, The Japan Times, διαθέσιμο εδώ
-
Analysis: A new Anglo-Japanese alliance threatens China’s TPP plans, Asia Nikkei, διαθέσιμο εδώ
- US policy may help reinforce ASEAN centrality, The Tribune India, διαθέσιμο εδώ
