Ειδικά ποινικά δικαστήρια: Στρατιωτικά Δικαστήρια

Της Συμέλας Θεοδοσιάδου,  

Τα ποινικά δικαστήρια διακρίνονται σε τακτικά δικαστήρια και ειδικά δικαστήρια. Τακτικά δικαστήρια είναι τα Πλημμελειοδικεία, τα Εφετεία και τα Μικτά Ορκωτά Δικαστήρια και ασκούν την κοινή ποινική δικαιοδοσία. Τα στρατιωτικά ποινικά δικαστήρια συνιστούν μία εκ των κατηγοριών των ειδικών δικαστηρίων. Οι δικονομικές ρυθμίσεις που τα διέπουν προβλέπονται κυρίως στον Στρατιωτικό Ποινικό Κώδικα (εφεξής «ΣΠΚ») στα άρθρα 167επόμ., ωστόσο με τη σαφή κατεύθυνση του άρθρου 213 ΣΠΚ περί εφαρμογής του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας στις διαδικασίες ενώπιον των στρατιωτικών δικαστηρίων και αρχών, εκτός κι αν ορίζεται άλλως, η οποία κατεύθυνση τηρείται απαρεγκλίτως.

Το άρθρο 167 ΣΠΚ που αποτελεί και την πρώτη δικονομική διάταξη, προβλέπει τους δύο βαθμούς δικαιοδοσίας των στρατιωτικών δικαστηρίων και τον αναιρετικό ενώπιον του Αρείου Πάγου. Στο άρθρο 194 ΣΠΚ παρατηρείται μία τριχοτόμηση της αρμοδιότητας των πρωτοβάθμιων στρατιωτικών δικαστηρίων, η οποία συντελείται με κριτήριο το κλάδο Ενόπλων Δυνάμεων στον οποίο υπάγεται ο στρατιωτικός. Έτσι, λοιπόν, υπάρχει το στρατοδικείο για τον στρατό ξηράς, το ναυτοδικείο για το πολεμικό ναυτικό και το λιμενικό σώμα και το αεροδικείο για την πολεμική αεροπορία. Το άρθρο 168ΣΠΚ αναφέρει τη γεωγραφική κατανομή των στρατιωτικών δικαστηρίων της χώρας, των οποίων η ίδρυση ή κάποια μεταβολή στην λειτουργία τους γίνεται με Προεδρικά Διατάγματα όπως προβλέπεται στο 168§2ΣΠΚ. Γεωγραφικώς, λοιπόν, στη χώρα υφίστανται και λειτουργούν τα εξής πρωτοβάθμια στρατιωτικά δικαστήρια:

1. Πέντε στρατοδικεία εδρεύοντα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ξάνθη, Λάρισα και Χανιά,
2. Τρία ναυτοδικεία εδρεύοντα σε Πειραιά, Χανιά και Θεσσαλονίκη,
3. Τέσσερα αεροδικεία με έδρα σε Αθήνα, Λάρισα, Χανιά και Θεσσαλονίκη.

Αξιοσημείωτο είναι πως υπήρχε στρατοδικείο, ναυτοδικείο και αεροδικείο με έδρα τα Ιωάννινα, το οποίο και καταργήθη δυνάμει του Π.Δ. υπ’ αριθμ. 43 τεύχος A’ 76/23.05.2019. Οι εκκρεμείς υποθέσεις του μεταφέρθηκαν στα κατά τόπον αρμόδια στρατιωτικά δικαστήρια, των οποίων η εδαφική περιοχή του καταργηθέντος πλέον υπάγονται.

Τα πρωτοβάθμια στρατιωτικά δικαστήρια, διακρίνονται επιπροσθέτως σε τριμελή και πενταμελή ως προς τη σύνθεσή τους, βάσει του άρθρου 178§1 ΣΠΚ και πιο συγκεκριμένα:

• ΤΡΙΜΕΛΗ: συγκροτούνται από τον πρόεδρο, έναν στρατιωτικό δικαστή ή πάρεδρο και έναν στρατοδίκη.
• ΠΕΝΤΑΜΕΛΗ: συγκροτούνται από τον πρόεδρο, δύο ή τρεις στρατιωτικούς δικαστές ή από έναν ή δύο στρατιωτικούς δικαστές και έναν πάρεδρο και από έναν ή δύο στρατοδίκες.

Οι στρατοδίκες δεν είναι τακτικοί δικαστές, αλλά βάσει του 172§1 ΣΠΚ, αξιωματικοί απόφοιτοι των παραγωγικών σχολών αξιωματικών των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων. Ο λειτουργικός ρόλος του στρατοδίκη είναι αντίστοιχος με του ενόρκου στην τακτική ποινική δικονομία. Σε αντίθεση με τα Μικτά Ορκωτά τακτικά ποινικά δικαστήρια, όπου την πλειοψηφία της δικαστικής σύνθεσης απαρτίζουν οι ένορκοι, τα στρατιωτικά δικαστήρια συντίθενται κατά πλειοψηφία από στρατιωτικούς δικαστές (172§1εδ.α’ ΣΠΚ).

Ως προς την καθ΄ύλην αρμοδιότητα των στρατιωτικών δικαστηρίων, δηλαδή το ποσοστό δικαιοδοσίας εκδίκασης ορισμένων εγκλημάτων από τα συγκεκριμένα δικαστήρια, αυτή κατανέμεται στο άρθρο 198 ΣΠΚ και φέρει άμεση συσχέτιση με την καθ’ύλην αρμοδιότητα, όπως αυτή κατανέμεται στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Ειδικότερα, στην αρμοδιότητα των τριμελών στρατοδικείων υπάγονται όλα τα πλημμελήματα καθώς κι οι εξαιρέσεις που σύμφωνα με τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (άρθρο 115) και Ειδικούς Νόμους υπάγονται στην αρμοδιότητα του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου. Τα εναπομείναντα πλημμελήματα, καθώς και τα κακουργηματικού χαρακτήρα εγκλήματα, υπάγονται στην αρμοδιότητα του πενταμελούς στρατοδικείου.

Όσον αφορά το δεύτερο βαθμό εκδίκασης, αυτός διεξάγεται από το Αναθεωρητικό Δικαστήριο, το οποίο εδρεύει στην Αθήνα βάσει και του άρθρου 168§1 στοιχ. δ’ ΣΠΚ. Σύμφωνα με το άρθρο 187 ΣΠΚ η αμιγής (δηλάδη αποτελούμενη μόνο από δικαστές) σύνθεση ενός αναθεωρητικού δικαστηρίου μπορεί να είναι:

• ΤΡΙΜΕΛΗΣ: αποτελούμενη από τον πρόεδρο αναθεωρητών και δύο αναθεωρητές ή
• ΠΕΝΤΑΜΕΛΗΣ: αποτελούμενη από τον πρόεδρο αναθεωρητών και τέσσερις αναθεωρητές.

Η καθ΄ύλην αρμοδιότητα των αναθεωρητικών δικαστηρίων κατανέμεται δυνάμει της προβλέψεως του άρθρου 198§2 ΣΠΚ ως εξής:

1. Το τριμελές αναθεωρητικό δικαστήριο είναι αρμόδιο να εκδικάσει εφέσεις κατά αποφάσεων των τριμελών στρατοδικείων,
2. Το πενταμελές αναθεωρητικό δικαστήριο είναι αρμόδιο να εκδικάσει εφέσεις κατά αποφάσεων των πενταμελών στρατοδικείων και
3. Σε περίπτωση άσκησης αναθεώρησης (η οποία αποτελεί ιδιώνυμο ένδικο μέσο που βάλλεται κατά ανέκκλητων πρωτοβάθμιων δικαστικών αποφάσεων), το αναθεωρητικό δικαστήριο δικάζει με πενταμελή σύνθεση.

Ο αναιρετικός βαθμός, ο οποίος δεν αποτελεί τρίτο βαθμό δικαιοδοσίας, ανήκει στην αρμοδιότητα του ανωτάτου ακυρωτικού δικαστηρίου, τον Άρειο Πάγο. Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 193ΣΠΚ, στη δικαιοδοσία των στρατιωτικών ποινικών δικαστηρίων υπάγονται όσοι είναι στρατιωτικοί κατά το χρόνο τέλεσης της πράξης, καθώς κι οι αιχμάλωτοι πολέμου, εκτός των εξαιρέσεως που προβλέπονται στην §2 του ίδιου άρθρου.

Τα στρατιωτικά ποινικά δικαστήρια συλλήβδην, δεν αποκλίνουν ιδιαίτερα από τα τακτικά ποινικά δικαστήρια, τούτο διαφαίνεται και από την αντιστοιχία των όρων στο άρθρο 214ΣΠΚ. Μάλιστα, συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους, με τις διατάξεις της Ποινικής Δικονομίας να συμπληρώνουν τη στρατιωτική δικονομία και να εφαρμόζονται αυτουσίως, όταν δεν υφίσταται διαφορετική ρύθμιση εκ του ΣΠΚ, όπως για παράδειγμα αυτό γίνεται αντιληπτό από το άρθρο 175 ΣΠΚ αναφορικά με τα καθήκοντα των εισαγγελέων και των ανακριτών, όπου γίνεται ευθεία παραπομπή στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

Πηγές

• Αδάμ Χ.Παπαδαμάκης, Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο, 7η έκδ., 2013, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη
• Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας