Του Βασίλη Τρικούπη,
Ρούμι, πούρα, μουσική, χορός, πολύχρωμοι δρόμοι, ρετρό αυτοκίνητα, κόσμος που επιβιώνει μεν φτωχικά, ξέρει όμως να γελάει πολύ. Αυτή είναι ίσως μία απλούστατη περιγραφή με λίγες λέξεις του νησιωτικού κράτους της Κούβας που βρίσκεται στην Καραϊβική και κυριολεκτικά μία ανάσα από την Φλόριντα των Ηνωμένων Πολιτειών. Πέρα από την εξωτερική εικόνα που προσφέρει το κράτος, έχει χαραχτεί ιστορικά στη μνήμη της ανθρωπότητας ως σημείο αναφοράς του γεωπολιτικού ανταγωνισμού των υπερδυνάμεων κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, με την κρίση των πυραύλων να φέρνει τον κόσμο στο χείλος μιας πυρηνικής καταστροφής το 1962. Τρεις δεκαετίες αργότερα, η Σοβιετική Ένωση διαλύεται, ο ανατολικός συνασπισμός καταρρέει και τα εναπομείναντα σοσιαλιστικά καθεστώτα, που στηρίζονταν στην πολιτική και οικονομικό-στρατιωτική στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης υπό το βάρος των δυτικών πιέσεων, προσαρμόζονται, αλλοιώνοντας τον αμιγή σοσιαλιστικό τους χαρακτήρα (Κίνα, Βιετνάμ), ή μετατρέπονται σε ολοκληρωτικού τύπου δικτατορίες (Βόρεια Κορέα). Η Κούβα έκτοτε αρνείται να εγκαταλείψει το μονοκομματικό μοντέλο διοίκησης και στρέφεται προς φίλια καθεστώτα, όπως της Βενεζουέλας ή της Βολιβίας.
Σήμερα, κι ενώ οι ιστορικές προσωπικότητες των αδερφών Castro της κομμουνιστικής Κούβας παρέρχονται, οι γεωπολιτικές συγκυρίες ωθούν το κράτος σε πορεία αργών μεταρρυθμίσεων προς μία οικονομία της αγοράς, ελέω της επιβίωσης της συνοχής του κοινωνικού ιστού που διαχρονικά πλήττεται από το επί 60 σχεδόν χρόνια αμερικανικό εμπάργκο και την περιορισμένη εξωτερική βοήθεια. Η σκληροπυρηνική πολιτική της διακυβέρνησης Donald Trump δε, που οδήγησε σε μειώσεις εισροών ανθρώπων και κεφαλαίου, δημιούργησε περαιτέρω πιέσεις στην ισχνή κουβανική οικονομία. Οι οικονομικές συνέπειες των κυρώσεων Trump υπολογίζονται σε 20 δις δολάρια, με το ΑΕΠ να συρρικνώνεται κατά 11% και οι εξαγωγές κατά 40%. Περαιτέρω, η πανδημία και η αλλαγή στο πολιτικό καθεστώς, με την επικείμενη παραίτηση του Raul Castro από την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος, αποτελούν καταλύτες των εξελίξεων.
Στο πλαίσιο αυτό, η κουβανική κυβέρνηση προ δύο εβδομάδων ανακοίνωσε πως οι πολίτες θα μπορούν να αναζητήσουν εργασία και να ιδρύσουν επιχειρήσεις σε πάνω από 2.000 τομείς έναντι 127 σημερινών, που αφορούν ιδιαίτερα στις υπηρεσίες του τουρισμού, της εστίασης και των μεταφορών, όλες άμεσα συνδεδεμένες με το εισρέον από το εξωτερικό τουριστικό κεφάλαιο. Οι καινούριοι πιο ελεύθεροι τομείς δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμη, ωστόσο οι αλλαγές που θα επέλθουν στη σύνθεση της οικονομίας αναμένονται σαρωτικές με εξαίρεση κρίσιμων τομέων, όπως των μέσων ενημέρωσης, της υγείας και της παιδείας, που συνιστούν και τη ραχοκοκαλιά της στήριξης και της ιδεολογικής καθοδήγησης του πληθυσμού.
Με την αλλαγή στην αμερικανική προεδρία και την ανάληψη καθηκόντων από τον Joe Biden, επιπλέον, το διεθνοπολιτικό πλαίσιο αναμένεται πιο ευνοϊκό για την πορεία των μεταρρυθμίσεων και τη διαβίωση του πληθυσμού. Ο Biden και προεκλογικά εξέφρασε την πρόθεσή του για αναθεώρηση της εξωτερικής πολιτικής των Η.Π.Α. προς την Κούβα, αναγνωρίζοντας ότι πολιτικά οδηγεί σε αδιέξοδα και κοινωνικά σε καταστροφή της κουβανικής κοινωνίας. Υπό την επίγνωση αυτής της εξαγγελμένης πρόθεσης, λίγο πριν την εκπνοή της προεδρικής θητείας του Trump, στις 11 Ιανουαρίου, με απόφαση του State Department υπό τον Mike Pompeo, η Κούβα ανακηρύχθηκε κράτος-υποστηρικτής της διεθνούς τρομοκρατίας σε μία μικροπολιτική κίνηση να «ρίξει το μπαλάκι» στη διακυβέρνηση Biden και να δυσκολέψει την υλοποίηση της ατζέντας του, στρεφόμενος μάλιστα στο συντηρητικό ρεπουμπλικανικό εκλογικό σώμα, που ενδεχομένως θα υποστηρίξει τον Pompeo για τις επόμενες εκλογές. Ως δικαιολογητική βάση αποτέλεσε η στήριξη προς το καθεστώς Maduro στη Βενεζουέλα και της τρομοκρατίας που αναπτύσσεται εκεί, καθώς και η μη έκδοση ηγετικών στελεχών της κολομβιανής οργάνωσης του «Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού» (National Liberation Army-NLA), όταν κατέρρευσαν οι ειρηνευτικές συνομιλίες με την κολομβιανή κυβέρνηση το 2017.
Σε κάθε περίπτωση, η τελική πολιτική στροφή, που θα ακολουθήσει ο νεοεκλεγείς Αμερικανός Πρόεδρος, θα εξαρτηθεί από την εκτίμηση του κόστους-οφέλους που θα κληθεί να κάνει συν τω χρόνω, λαμβάνοντας υπόψη τα συγκρουόμενα συμφέροντα και την επιρροή των εκάστοτε lobby. Το αμερικανικό κουβανικό lobby, ανάμεσα σε αυτά, έχει υπάρξει ιδιαιτέρως ενεργό, με σκοπό στην ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής του Biden να περιληφθεί η ανατροπή της πολιτικής του Trump και η επαναπροσέγγιση με το νησιωτικό κράτος. Τα lobby αυτά δραστηριοποιούνται κυρίως στην πολιτεία της Φλόριντα, όπου διαβιεί σημαντικό τμήμα των μεταναστών που έφυγαν από το νησί με την κοινωνική κρίση, η οποία ξέσπασε τη δεκαετία του 1990, και οι διακηρυκτικές δεσμεύσεις απευθύνονται εν πολλοίς στους πληθυσμούς αυτούς.
Καταληκτικά και υπολογίζοντας τα ανωτέρω, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η πορεία των μεταρρυθμίσεων θα εξαρτηθεί από την κατάληξη αντίρροπων δυνάμεων. Η πιο καθοριστική από αυτές αναδεικνύεται η εξωτερική επίδραση που συντίθεται από τον αμερικανικό παράγοντα, τη διαθεσιμότητα διεθνών συμμάχων και παρόχων οικονομικής στήριξης και απρόβλεπτων συνθηκών, όπως της πανδημίας αλλά και εσωτερικών, όπως η ελαστικότητα του μονοκομματικού κομμουνιστικού καθεστώτος να μετακινηθεί ιδεολογικά προς πιο πραγματιστικές προσεγγίσεις με στόχο την επιβίωσή του. Ωστόσο, η φιλελευθεροποίηση της οικονομίας αρχικά και ενδεχομένως της κοινωνίας στη συνέχεια είναι ικανή να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για σειρά γεγονότων που μπορούν να οδηγήσουν σε ριζικές αλλαγές του πολιτικού σκηνικού. Οι ισορροπίες είναι λεπτές, οι συνθήκες δύσκολες και ο σχετικοί παράγοντες ποικίλοι στον σημερινό παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
After a long wait, Cuba opens the door to more capitalism, CNN, διαθέσιμο εδώ
-
It is time to abandon sanctions on Cuba, Antillean Media Group, διαθέσιμο εδώ
-
Cuban American group advises Biden to re-engage with Cuba, build support in Miami, Miami Herald, διαθέσιμο εδώ
-
Squeezed by sanctions, pandemic, Cuba finally opens up economy, The Middle East North Africa Financial Network, διαθέσιμο εδώ
