Του Τάσου Μοσχονά,
Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που μας έρχεται στο μυαλό όταν σκεφτόμαστε την Κούβα; Η επανάσταση; Ο κομμουνισμός; Ο Φιντέλ Κάστρο ή μήπως ο Τσε Γκεβάρα; Μήπως εικόνες από παλιά αυτοκίνητα της δεκαετίας του ‘50 να κυκλοφορούν στους δρόμους της πρωτεύουσας Αβάνας πλάι στα ετοιμόρροπα αποικιακά κτίρια;
Το σίγουρο είναι πως κανείς δε σκέφτεται πολυτέλειες και μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις. Κι όμως, λίγο πριν τη δεκαετία του ‘60, η Αβάνα ήταν ένα ανερχόμενο Las Vegas και ένας δημοφιλής τουριστικός προορισμός, γεμάτος με τεράστια ξενοδοχεία και καζίνο, αλλά ταυτόχρονα φοβερή διαφθορά και εγκληματικότητα. Η επανάσταση του 1959, αφού άλλαξε συθέμελα την ιστορία της χώρας, εγκαινιάζοντας ένα νέο κομμουνιστικό καθεστώς, άφησε τα κτίρια αυτά, «φαντάσματα» εκείνης της εποχής, να παρακμάσουν. Όμως, παραμένουν ακόμα όρθια και λειτουργικά, και με την άνοδο του τουρισμού στη χώρα φαίνεται πως ανοίγεται μια νέα περίοδος για αυτά τα μνημεία μιας περασμένης εποχής. Ας δούμε, όμως, πώς αυτά τα κτισμένα από την Αμερικανική μαφία ξενοδοχεία καθόρισαν τη μοίρα της Αβάνας ως «παιδική χαρά» του παγκόσμιου οργανωμένου εγκλήματος.
Η Μαφία έφτασε για πρώτη φορά στην Κούβα τη δεκαετία του ‘20. Ο λόγος; H ποτοαπαγόρευση. Με την Κουβανική Κυβέρνηση να είναι πάντοτε «μαριονέτα» της Αμερικανικής, η κυβέρνηση των Η.Π.Α δεν είχε κανένα πρόβλημα με μια μετακίνηση του οργανωμένου εγκλήματος στο νησί της Καραϊβικής. Και πραγματικά, η συνέχεια τις επόμενες δεκαετίες ήταν θεαματική. Μέσα σε λίγα χρόνια εδραιώθηκαν οι 4 «μεγάλες» μαφιόζικες οικογένειες του νησιού (Battisti, Barletta, Trafficante & Lansky), οι οποίες διακινούσαν μαζικά, με την ανοχή της Κουβανικής Κυβέρνησης, ναρκωτικά και ποτά απαγορευμένα στις Η.Π.Α. Κυρίαρχoς; O τότε «νονός» της Εβραϊκής Μαφίας της Νέας Υόρκης, Meyer Lansky.
Φήμες λένε πως όταν ο Lansky αντίκρισε για πρώτη φορά το Ξενοδοχείο Nacional (Hotel Nacional de Cuba), το «ερωτεύτηκε» κεραυνοβόλα. H δραματική του τοποθεσία μπροστά στη θάλασσα, ατενίζοντας τη θρυλική προκυμαία της Malecon, του θύμισε κάτι από Napoli και Miami, και τότε ήταν που αποφάσισε να στήσει τις επιχειρήσεις του μόνιμα εκεί. Τα επόμενα χρόνια, το κτισμένο στα 1930 ιστορικό ξενοδοχείο έμελλε να φιλοξενήσει μεγάλες προσωπικότητες (μεταξύ άλλων τον Winston Churchill), αλλά ταυτόχρονα και να αποτελέσει το «κέντρο» του οργανωμένου εγκλήματος στην Κούβα.
Το 1946, το αποικιακού στυλ ξενοδοχείο φιλοξένησε το λεγόμενο «Συνέδριο της Αβάνας», ίσως την ιστορικότερη συνάντηση μαφιόζων στον 20ό αιώνα. Η συνάντηση ανάμεσα στην Αμερικανική Μαφία του Lansky και τη Σικελική μαφία της Costa Nostra, με τη συμμετοχή του μεγάλου «κεφαλιού» της οργάνωσης στη Νέα Υόρκη, Lucky Luciano, αλλά και την παρουσία του Frank Sinatra, που είχε αναλάβει το ψυχαγωγικό πρόγραμμα της βραδιάς, θρυλείται πως αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για σημαντικά μελλοντικά γεγονότα. Για αρχή, αποφάσισε τη δημιουργία του ξενοδοχείου Flamingo, του πρώτου ξενοδοχείου στο Las Vegas, βάζοντας τα θεμέλια για τη μελλοντική πορεία της πόλης με βάση τον τζόγο και τα ναρκωτικά. Ταυτόχρονα, εδραίωσε τη διακίνηση και το εμπόριο ναρκωτικών ως κεντρική δραστηριότητα του οργανωμένου εγκλήματος. Και μόνο αυτή η παραδοχή ήταν αρκετή για να εκτοξεύσει τη διακίνηση ναρκωτικών παγκοσμίως στις επόμενες δεκαετίες.
Λίγα χρονια αργότερα, το 1955, ο Lansky και ο τότε διεφθαρμένος δικτάτορας της Κούβας Fulgencio Batista αποφασίζουν επισήμως να μετατρέψουν την Αβάνα σε νέο Las Vegas. Αφού περνούν το Nόμο 2070, που έδινε κίνητρα και ελαφρύνσεις σε επιχειρηματίες να χτίσουν γιγάντια ξενοδοχεία-καζίνο, παρουσιάζεται μια αλματώδης άνοδος των κατασκευών. Από το πουθενά, το 1957 ανοίγουν πολλά ξενοδοχεία-κολοσσοί. Μεταξύ αυτών το Hilton (σημερινό Tryp Habana Libre), το Hotel Capri, που ανήκε στη μαφιόζικη οικογένεια Trafficante, και το φημισμένο Hotel Habana Riviera, αριστούργημα του αρχιτεκτονικού μοντερνισμού της δεκαετίας και ιδιοκτησίας του ίδιου του Lansky. Όλα τα ξενοδοχεία ήταν άνω των 20 ορόφων και αποτέλεσαν σύμβολα της ασυδοσίας που επικρατούσε εκείνη την περίοδο. Καζίνο, καμπαρέ και εστιατόρια σε αφθονία, όλα χτισμένα με «βρώμικο χρήμα», φαινόταν πως θα βασίλευαν για πολύ καιρό στη χώρα. Το 10% από τα έσοδά τους, μάλιστα, πήγαιναν κατευθείαν στις τσέπες διεφθαρμένων πολιτικών.
Η κατάσταση αυτή, όμως, δεν έμελλε να διατηρηθεί καιρό. Την Παραμονή Πρωτοχρονιάς του 1959, οι Κομμουνιστές επαναστάτες, με ηγέτη το Φιντέλ Κάστρο, νικούν τον Κουβανικό στρατό στη μάχη της Santa Clara, λήγοντας με απότομο τρόπο τη δικτατορία του υποστηριζόμενου από τις Η.Π.Α. Μπατίστα. Ο ίδιος γρήγορα τράπηκε σε φυγή πριν εισέλθουν στην Aβάνα, σε μια ημέρα που έχει μείνει χαραγμένη στη μνήμη αρκετών και από τη διάσημη ταινία του Francis Ford Coppola, «Ο Νονός 2». Η χώρα δε θα ήταν ποτέ ξανά η ίδια.
Το 1960, η νεοσύστατη κομμουνιστική Κυβέρνηση προβαίνει σε δραματικές αλλαγές. Μεταξύ άλλων, κρατικοποιεί όλα τα ξενοδοχεία της χώρας, ενώ ταυτόχρονα απαγορεύει εντελώς τον τζόγο, από τις συνέπειες του οποίου τόσο είχε υποφέρει η χώρα τα προηγούμενα χρόνια. Μέσα σε ελάχιστο διάστημα, η Μαφία εξαφανίζεται και το καπιταλιστικό «όνειρο» της Αβάνας χάνεται για πάντα.
Τα ξενοδοχεία στις επόμενες δεκαετίες στέκουν αγέρωχα ως φαντάσματα ενός χαμένου παρελθόντος. Ως επί το πλείστον, δεν ανακαινίζονται ποτέ και διατηρούν, όπως και πολυάριθμα αυτοκίνητα που υπάρχουν ακόμη στους δρόμους, την αύρα της δεκαετίας του ‘50. Αν και πολυτελή, είναι παλιά και κακοδιατηρημένα. Η κρατική ιδιοκτησία και οι περιορισμοί στον τουρισμό, με κυρίαρχο το Αμερικανικό εμπάργκο, χτυπούν την οικονομία της χώρας και τα ίδια τα ξενοδοχεία, ειδικά μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991.
Ο καπιταλισμός, όμως, πάντα βρίσκει τον τρόπο του, ακόμα και εκεί που τον εχθρεύονται. Μετά το άνοιγμα του τουρισμού αλλά και της ίδιας της χώρας από το 2000, αρκετοί ξενοδοχειακοί κολοσσοί, όπως ο όμιλος NH και ο ισπανικός Iberostar, αγοράζουν με άδεια της Κυβέρνησης από το 2010 και έπειτα την πλειονότητα των ιστορικών ξενοδοχείων και τα ανακαινίζουν, επαναφέροντάς τα στις παλιές «δόξες». Ακόμα και με αυτή την αισιόδοξη προοπτική, πάντως, η χώρα εξακολουθεί να πρέπει να αντιμετωπίσει τα «φαντάσματα» του παρελθόντος της, οδεύοντας προς ένα μέλλον ισορροπημένο, που πάντα της έλειπε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- When the Hotel Nacional was run by the American Mafia, The Culture Trip, διαθέσιμο εδώ
- Havana Conference, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
- Hotels and the History of the Mafia in Havana, Havana60, διαθέσιμο εδώ
- When the Mob owned Cuba, Smithsonian Magazine, διαθέσιμο εδώ
- The rise of Castro and the fall of the Havana mob, The Mob museum, διαθέσιμο εδώ
