Της Ελένης Διοΐλη,
Η Λαϊκή Δημοκρατία του São Tomé and Príncipe (Άγιος Θωμάς και Πρίγκιπας) είναι ένα νησιωτικό κράτος στον κόλπο της Γουινέας και το δεύτερο μικρότερο κράτος της Αφρικής. Αποτελείται από δύο νησιά, το São Tomé και το Príncipe, και η πρωτεύουσα του κράτους βρίσκεται στο μεγαλύτερο και πολυπληθέστερο νησί, δηλαδή το São Tomé. Έχει πληθυσμό περί των 210.240 κατοίκων σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, ενώ οι πιο κοντινές ακτές είναι οι βορειοδυτικές ακτές του Γκαμπόν και της Ισημερινής Γουινέας. Τα νησιά ήταν ακατοίκητα μέχρι το 1470, όταν και ανακαλύφθηκαν από τους Πορτογάλους, οι οποίοι άρχισαν να τα αποικίζουν το 1493, στέλνοντας κυρίως ανεπιθύμητους Εβραίους. Το São Tomé και Príncipe ανεξαρτητοποιήθηκε το 1975 από την Πορτογαλία, διατηρώντας όμως μέχρι και σήμερα ισχυρούς δεσμούς μαζί της σε όλα τα επίπεδα.
Το São Tomé και Príncipe έχει μεγάλη ιστορία δουλείας. Οι Πορτογάλοι μετέφεραν στα νησιά σκλάβους για να δουλέψουν στις μεγάλες εκτάσεις ζαχαροκάλαμου, το οποίο μονοπώλησε την αγροτική παραγωγή από τον 16ο μέχρι και τον 18ο αιώνα. Αν και η δουλεία καταργήθηκε το 1876, η καταπίεση των εργατών συνεχίστηκε στις καλλιέργειες του κακάο, η παραγωγή του οποίου κατέστησε τη χώρα μία από τις πρώτες χώρες σε εξαγωγές κακάο παγκοσμίως. Σημαντικό γεγονός για την ιστορία της χώρας ήταν η σφαγή της Μπατεπά, όπως ονομάστηκαν οι αιματηρές ταραχές που δημιουργήθηκαν μεταξύ των εργατών και των Πορτογάλων αφεντικών τους. Το São Tomé και Príncipe ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο κράτος το 1975 και ήταν από τα πρώτα αφρικανικά κράτη που εφάρμοσαν μια πολυκομματική δημοκρατία. Το 2003 έγινε πραξικόπημα, αλλά με την παρέμβαση διπλωματών η δημοκρατία αποκαταστάθηκε.
Το κακάο μονοπωλεί την αγροτική παραγωγή.
Το κλίμα της χώρας είναι τροπικό με εναλλαγές ξηρών και βροχερών περιόδων. Το έδαφος είναι ιδιαίτερα γόνιμο, καθώς τα νησιά είναι μέρος μιας ανενεργού ηφαιστειακής οροσειράς. Η οικονομία είναι στηριγμένη στη γεωργική παραγωγή, με τα 2/3 της αγροτικής έκτασης να καλλιεργούνται με κακάο, όπως επίσης είναι πολύ σημαντική και η παραγωγή φοινικέλαιου. Η αλιεία και η κτηνοτροφία απασχολούν λιγότερο εργατικό δυναμικό κυρίως λόγω της μικρής έκτασης της χώρας. Επίσης, η χώρα επιτρέπει έναντι κάποιου φόρου στις χώρες της Ε.Ε. να αλιεύουν στα νερά της, καθώς επίσης έχει εκδώσει σε συνεργασία με τη Νιγηρία άδειες έρευνας και εκμετάλλευσης των ορυκτών πόρων της υφαλοκρηπίδας τους. Το São Tomé και Príncipe έχει προχωρήσει σε προσπάθειες να αυξήσει την τουριστική κίνηση προς τη χώρα, με μεγάλες επενδύσεις να πραγματοποιούνται στα δύο νησιά. Ωστόσο, η ιδιαίτερα μικρή έκταση του κράτους αλλά και το περιορισμένο εργατικό δυναμικό καθιστούν το São Tomé και Príncipe αρκετά ευάλωτο οικονομικά.
Ένα μικρό κράτος με μεγάλες ανάγκες σε εισαγωγές, γεγονός που το καθιστά ευάλωτο.
Πρέπει να σημειωθεί ότι το μικρό εργατικό δυναμικό της χώρας δεν επιτρέπει την παραγωγή αγαθών για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών του πληθυσμού. Συνεπώς, η ανάγκη της χώρας σε εισαγωγές πρώτων υλών είναι πολύ μεγάλη με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η οικονομία της χώρας από εξωγενείς παράγοντες και διεθνείς κρίσεις. Επίσης, η έλλειψη εργατικού δυναμικού έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί η χώρα να ανταποκριθεί και στην κάλυψη της ζήτησης των εξαγώγιμων προϊόντων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δυσκολία ανάπτυξης της οικονομίας, η οποία γίνεται ταυτόχρονα ευάλωτη τόσο σε εσωτερικούς όσο και σε εξωτερικούς κραδασμούς. Αυτή η αστάθεια που επικρατεί στην οικονομία της χώρας διαφαίνεται και από τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης, ο οποίος παρουσιάζει ιδιαίτερα σκαμπανεβάσματα. Παρατηρούμε ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας του São Tomé και Príncipe από το 2014 βρίσκεται σε σταδιακή επιβράδυνση, επηρεαζόμενος κυρίως από την αδυναμία συλλογής των φόρων, την έλλειψη καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας και τη μείωση των τιμών των εξαγώγιμων προϊόντων.
Υψηλός Πληθωρισμός και μια οικονομία που χρήζει εξωτερικής βοήθειας.
Τα πολύ μεγάλα ποσοστά εξάρτησης της χώρας για εισαγωγές αγαθών πρώτης ανάγκης έχουν ως αποτέλεσμα το São Tomé και Príncipe να έχει και υψηλά ποσοστά πληθωρισμού. Αν και ο πληθωρισμός έχει μειωθεί την τελευταία δεκαετία συγκριτικά με το ποσοστό που κατέγραφε το 2008, δεν παύει να είναι ιδιαίτερα υψηλός. Το 1/3 του πληθυσμού της χώρας εκτιμάται ότι βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας, ξοδεύοντας λιγότερο από 1,90$ την ημέρα, ενώ περίπου τα 2/3 των κατοίκων είναι ιδιαίτερα φτωχοί, ξοδεύοντας μόλις 3,20$ την ημέρα.
Για τη στήριξη της οικονομίας του, το São Tomé και Príncipe δέχεται πολύ μεγάλη βοήθεια από την Παγκόσμια Τράπεζα, την Αφρικανική Αναπτυξιακή Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η χώρα αναγκάστηκε να ακολουθήσει ένα σκληρό δημοσιονομικό πρόγραμμα στα πλαίσια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ενώ και το 2000 πάρθηκαν μέτρα για τη μείωση της φτώχειας αλλά και του υψηλού πληθωρισμού. Τα μεγάλα ποσοστά ακραίας φτώχειας και η αύξηση του χρέους έχουν θέσει τη χώρα σε καθεστώς υψηλής εποπτείας και ελέγχου από τη διεθνή κοινότητα καθώς και συνεχούς εξέτασης της μακροοικονομικής της εικόνας, χωρίς όμως να αναμένεται κάποια σημαντική αλλαγή και πρόοδος.
Οικονομική επιβράδυνση λόγω πανδημίας και οικονομικές προκλήσεις που δε βοηθούν τη μακροοικονομική πολιτική της χώρας.
Η οικονομία της χώρας βρίσκεται σε επιβράδυνση και εξαιτίας της πανδημίας του Covid-19. Ο ανερχόμενος κλάδος του τουρισμού έχει πληγεί και μαζί του έχει συμπαρασύρει και το μεγαλύτερο ποσοστό του τομέα των υπηρεσιών. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι έχει γίνει μια πολύ σημαντική προσπάθεια να αναπτυχθεί ο τουρισμός με πολύ μεγάλες επενδύσεις και κεφάλαια, αντιμετωπίζοντας και αρκετές δυσκολίες είτε λόγω επιδημιών είτε λόγω της περιορισμένης τουριστικής περιόδου.
Γενικότερα, από το 2014 μέχρι και σήμερα, το São Tomé και Príncipe αντιμετωπίζει συνεχώς προβλήματα που αφορούν είτε τις δυσκολίες ανάπτυξης του αγροτικού τομέα είτε δυσκολίες που προέρχονται από εξωτερικούς κραδασμούς, όπως είναι και η πανδημία του Covid-19. Αν και έχει υψηλούς κοινωνικούς δείκτες και έχει καταφέρει να αυξήσει το προσδόκιμο ζωής και τις συνθήκες υγείας και εκπαίδευσης, η χώρα λόγω του μεγέθους της αδυνατεί να αναπτυχθεί οικονομικά και να επιτύχει σχετική διατροφική επάρκεια, η οποία θα επέτρεπε περισσότερη αυτάρκεια και λιγότερες εισαγωγές προϊόντων. Το εξωτερικό περιβάλλον επηρεάζει κατά κόρον την οικονομία της χώρας, η οποία αναγκάζεται να γίνεται δέκτης μεγάλων ποσοστών εξωτερικής βοήθειας. Με την κλιματική αλλαγή να φαίνεται ότι θα επηρεάσει κατά πολύ το São Tomé και Príncipe και με τις οικονομικές προκλήσεις να επιμένουν χωρίς να υπάρχουν ουσιαστικές λύσεις, δεν διαφαίνεται μια αλλαγή στη μακροοικονομική πορεία της χώρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- São Tomé and Príncipe, Encyclopedia Britannica, retrieved from here
- The World Bank in São Tomé and Príncipe, The World Bank, retrieved from here
- São Tomé and Príncipe’s Data, The World Bank, retrieved from here
- São Tomé and Príncipe Economic Outlook, African Development Bank Group, retrieved from here
- Democratic Republic of São Tomé and Príncipe: Debt Sustainability Analysis, International Monetary Fund, retrieved from here
