Του Νικόλα Λιαροδήμου,
Στο πρώτο μερος του άρθρου, έγινε μία προσπάθεια αποτύπωσης της δυσχέρειας στην οποία έχουν περιέλθει τα παραδοσιακά καρνάγια! Άνθρωποι του μόχθου βλέπουν την τεχνολογική πρόοδο να υποκαθιστά, ακόμα και να αντικαθιστά, το τελικό τους προϊόν και την ιστορική του αξία να αδυνατεί να ορθώσει το ανάστημά της.
Στο παρακάτω άρθρο, θα αναπτυχθούν μερικές μόνο από τις σκέψεις που μπορούν δυνητικά να μετεξελιχθούν σε προτάσεις εφαρμογής ώστε να δώσουν ξανά ζωή στα ξύλινα σκαριά. Κατ’ επέκταση, τα παραδοσιακά ναυπηγεία δύνανται να αποκτήσουν ουσιαστική προοπτική μέσα από ένα εθνικό ολοκληρωμένο σχέδιο. Θα ήθελα ταυτόχρονα, να διευκρινίσω πως δεν πρόκειται για μία αποτύπωση προσωπικής σκέψης, αλλά περισσότερο για μία προσπάθεια καταγραφής των αναγκών, των ιδεών των ανθρώπων που υπηρετούν αυτόν τον χώρο και των οραμάτων εκείνων που περιστρέφονται γύρω του.
Για να αποκτήσει ουσιαστική προοπτική ο κλάδος, όπως προανέφερα, απαιτείται ένα ολοκληρωμένο εθνικό σχέδιο διάσωσης του κύκλου ζωής των ξύλινων σκαφών. Ο κύκλος αυτός που αρχίζει στην υλοτομία, συνεχίζει στα καρνάγια, ολοκληρώνεται στη θάλασσα και επιστρέφει πάντα στη στεριά, πρέπει να αποκτήσει νέες κατευθύνσεις.
Η σχεδόν αποκλειστική χρήση των σκαφών στην αλιεία ανέκοψε το νήμα της ζωής τους από την είσοδο των μεγάλων αλιευτικών που συνέπεσε με τη συνταξιοδότηση ενός μεγάλου ποσοστού επαγγελματιών αλιέων. Για την προστασία, λοιπόν, της θαλάσσιας ζωής, προκειμένου τα σκάφη των συνταξιοδοτημένων να μην επαναχρησιμοποιηθούν παράτυπα, επιδοτήθηκε η καταστροφή τους.
Θα ήταν αρκετά ρομαντικό να αρνηθούμε έντονα αυτή την κατάσταση θεωρώντας την παράλογη. Μα πώς είναι δυνατόν άλλωστε να καταστρέφονται τμήματα της ναυτικής μας κληρονομίας, δικαίως θα αναρωτηθούμε. Από την άλλη όμως, αν αυτά τα κατασκευάσματα της ναυπηγικής τέχνης, δεν έχουν ουσιαστικό σκοπό, τότε είναι ακόμα πιο λυπηρό να σαπίζουν σε λιμάνια.
Η απάντηση, όμως, δεν βρίσκεται στη διαμαρτυρία, αλλά στη βιώσιμη προοπτική. Σκάφη που αποχαρακτηρίζονται λόγω της συνταξιοδότησης του ιδιοκτήτη, προκειμένου να μην επιστρέψουν άτυπα στην αλιεία, και δεδομένου πως βρισκόμαστε στην Ελλάδα, έναν παγκόσμιας φύσης τουριστικό προορισμό, θα ήταν δόκιμο να αποκτήσουν εκεί, νέα προοπτική.
Σε αντιστοιχία του αγροτουρισμού, ένα τουριστικό πρόγραμμα, που θα απευθύνεται σε όσους θέλουν να γνωρίσουν την καθημερινότητα των ανθρώπων της θάλασσας, θα ήταν μία αρχή. Χρήση για μεταφορές βιολογικών προϊόντων από τον παραδοσιακό παραγωγό στον καταναλωτή, με τη συμμετοχή τουριστών ως μέρος του πληρώματος, θα αποτελούσε μία γραφική μα σύγχρονη αποστολή. Μέρος ενός δικτύου παραδοσιακού τουρισμού, το οποίο θα αποτελέιται από τον παραγωγό βιολογικών προϊόντων υπό αγροτουριστική ομπρέλα, ο μεταφορέας δια θαλάσσης που θα χρησιμοποιεί ξύλινα σκαριά και θα μυεί τους επισκέπτες/πλήρωμα στον παραδοσιακό τρόπο μεταφοράς, και τέλος, ο καταναλωτής που είτε θα είναι κατάστημα εστίασης είτε πώλησης βιολογικών προϊόντων. Υπό την ομπρέλα της κρατικής προστασίας, μίας και το κόστος θα είναι αρκετά διαφοροποιημένο, ο στόχος θα είναι η αναβίωση και η διατήρηση παραδοσιακών οδών παραγωγής και μεταφοράς.
Στο ίδιο πλαίσιο, η χρήση των σκαφών σε ερασιτεχνική αλιεία, από τουριστικά πληρώματα, υπό την καθοδήγηση των ιδιοκτητών, και η αποκλειστική διάθεση των ψαριών για φιλανθρωπικό σκοπό, θα αποτελούσε μία άλλη, εφαρμόσιμη λύση. Με τον τρόπο αυτό το βάρος θα δωθεί στη μετάδοση της τέχνης. Ακόμα, η ιδιωτική χρήση των σκαφών, υπο τη ρητή απαγόρευση οποιασδήποτε επαγγελματικής δραστηριότητας, και φυσικά, υπό προστασία από φορολογικά τεκμήρια, θα άφηνε το περιθώριο στις οικογένειες των ιδιοκτητών να συνεχίσουν να τα διατηρούν. Αφορά κυρίως τα μικρά σκάφη, και θα ικανοποιούσε το αίσθημα του Έλληνα, που τον οδηγεί να δένεται με αντικείμενα, πόσο μάλλον όταν αυτά συνεισέφεραν τα μέγιστα στην οικογένεια.
Η προσπάθεια αυτή του εμπλουτισμού των χρήσεων, προφανώς δεν εξαντλείται στα ενδεικτικά παραδείγματα που ανέφερα. Οι άνθρωποι της νησιωτικής Ελλάδας ξέρουν καλύτερα και περισσότερα, και σε αυτούς ανήκει το βήμα του λόγου.
Επιστρέφω, όμως, στα ναυπηγεία. Υπό την προϋπόθεση της επανάχρησης των ξύλινων σκαφών, τα καρνάγια θα συνεχίσουν να τα υποδέχονται για επισκευές και συντηρήσεις. Πολύ περισσότερο, κι ακόμα καλύτερα, επιδοτούμενα προγράμματα ναυπήγησης νέων σκαφών, αποκλειστικά με την παραδοσιακή μέθοδο, θα έδιναν τη δυνατότητα διατήρησης του επαγγέλματος του καραβομαραγκού.
Με την εξέλιξη να αγκαλιάζει αλλά όχι να αλλοιώνει τις παραδοσιακές δομές και τις υποδομές ναυπήγησης, σε αυτές, θα μπορούσε να ενταχθεί μία ακόμα προοπτική. Με δεδομένη την πελατεία που θα προσφέρει η ιδέα των διαφοροποιημένων χρήσεων των σκαφών, ο επισκέπτης του ναυπηγείου θα δύναται να συμμετάσχει στην παραγωγική διαδικασία, καθώς και σε κάθε άλλη πτυχή της καθημερινότητας εκεί. Η μερική διδασκαλία της τέχνης, ακόμα και η ολική της διδασκαλία σε νέους ή και μεγαλύτερους, θα ανανέωνε τη σχέση της παραδοσιακής αυτής πτυχής με τους πολίτες της χώρας και τους επισκέπτες της πατρίδας μας. Δεν είναι καθόλου αυτονόητο, πως η φορολογική πολιτική που καλύπτει τις συγκεκριμένες δραστηριότητες, απαιτείται να επανασχεδιαστεί με γνώμονα τη συνεισφορά των εμπλεκομένων στη διατήρηση της παράδοσης.
Ο στόχος για μία νέα κυκλικότητα, προσαρμοσμένη στο σήμερα, που θα διαφυλάττει όμως την κληρονομία του χθες, είναι εφικτός μόνο υπό ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο. Απαραίτητες κατευθύνσεις των εμπλεκομένων δραστηριοτήτων, που θα απολαμβάνουν στήριξη και οφέλη, έχοντας, όμως, αυστηρές προϋποθέσεις λειτουργίας, είναι ένα πιθανό μα ρεαλιστικό μοντέλο για τη συνέχεια μίας πλούσιας σε πτυχές παραδοσιακής ζωής.
