Της Τζωρτζίνας Ψύχα,
Το bullying, όπως ορίζεται από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA) είναι μια μορφή επιθετικής συμπεριφοράς κατά την οποία κάποιος ή μια ομάδα ατόμων με πρόθεση και επανάληψη βλάπτει ένα άλλο άτομο ή το φέρνει σε δύσκολη θέση. Το bullying μπορεί να πάρει τη μορφή σωματικής επαφής, λέξεων ή συγκαλυμμένων πράξεων. Προέρχεται συνήθως από άτομα επιθετικά, επικριτικά ή πιεστικά που εκμεταλλεύονται προς όφελος τους την πλεονεκτική θέση στην οποία βρίσκονται. Μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε, από έναν επιθετικό νέο ή έναν αυταρχικό εργοδότη, μέχρι χειριστικούς συντρόφους και μέλη της οικογένειας.
Το bullying μπορεί να λάβει πολλές μορφές, δεν αφορά πάντα τις νεαρές ηλικίες και δεν λαμβάνει τόπο μόνο στους σχολικούς χώρους. Δεν εκδηλώνεται μόνο επιθετικά, λεκτικά ή με βία. Bullying είναι και η παθητική αντίδραση χωρίς καμία παρέμβαση, καθώς και οι συγκαλυμμένες πράξεις. Τι ευθύνη έχουν, λοιπόν, οι μαθητές-παρατηρητές, οι συνάδελφοι-παρατηρητές, όλοι αυτοί που γυρνούν το κεφάλι τους και δεν επεμβαίνουν;
Η στάση των παρατηρητών έχει πολλές εκφάνσεις. Από τη μια οι μάρτυρες-παρατηρητές ενδέχεται να φοβούνται τις συνέπειες της παρέμβασης τους είτε ως προς τη θέση τους – αν πρόκειται για επαγγελματίες – είτε ακόμη και ως προς την ίδια τη σωματική τους ακεραιότητα, ενώ τα παιδιά φοβούνται ότι θα χαρακτηριστούν «καρφιά» από τους υπόλοιπους μαθητές, νιώθουν άβολα ως προς το γεγονός και δυσκολεύονται να αποφασίσουν τη στάση που πρόκειται να κρατήσουν. Από την άλλη, με τον τρόπο αυτό ενισχύουν τις πράξεις και τα αισθήματα των θυτών. Με το να μην αντιδρούν, δίνουν την εντύπωση πως αποδέχονται τέτοιου είδους συμπεριφορές, πως τις επικροτούν και πως τις στηρίζουν με αποτέλεσμα να ενθαρρύνουν τον θύτη. Πολλές φορές μπορεί πράγματι να αντλούν ικανοποίηση από τέτοιες συμπεριφορές, να τις στηρίζουν έμμεσα και να είναι με το πλευρό του «ισχυρού», του νταή.
Μάρτυρες, ωστόσο, περιστατικών βίας και εκφοβισμού δε γίνονται τα άτομα μόνο στον σχολικό ή στον επαγγελματικό χώρο, αλλά και σε πολλές πτυχές της καθημερινής τους ζωής. Πόσες φορές σε κάποιο διαπληκτισμό με λεκτική ή σωματική βία σε δημόσιους χώρους, σε κοινωνικές συναθροίσεις, σε φιλικό ή ακόμα και σε οικογενειακό περιβάλλον παρέμειναν αμέτοχοι, δεν πήραν θέση, δεν υπερασπίστηκαν κάποια πλευρά, δεν προστάτευσαν τον «αδύναμο»; Χωρίς να το καταλάβουν έγιναν εν αγνοία τους «θύτες» επηρεάζοντας την ψυχοσύνθεση τόσο των θυμάτων όσο και του θύτη.
Ως προς τα θύματα, η αδιαφορία που εισπράττουν από γνωστά τους πρόσωπα και μη, τα αποδυναμώνει ακόμη περισσότερο. Συχνά νιώθουν πως φταίνε, κουβαλούν το βάρος της ευθύνης τους και νιώθουν πως δεν έχουν στήριξη από κάπου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να φοβούνται να καταγγείλουν τέτοιου είδους συμπεριφορές ή ακόμη και να απευθυνθούν σε κάποιον, δεν αντιδρούν και αποδέχονται εκφοβιστικές συμπεριφορές, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο τον ψυχισμό τους. Στον αντίποδα ο θύτης ενθαρρύνεται από την παθητικότητα και την αδιαφορία των γύρω του, θεωρεί πως πράττει σωστά, ισχυροποιεί τη θέση του και συνεχίζει τέτοιες συμπεριφορές καθώς κανείς δεν τον σταματά και κανείς δεν παρεμβαίνει.
Bullying δεν είναι πάντα η επίθεση, οι βωμολοχίες, η βία. Εκφοβισμός είναι και το να μην επεμβαίνει ή να αδιαφορεί κανείς για περιστατικά που θίγουν άλλους ανθρώπους. Με τη στάση τους αυτή, δίνουν την εντύπωση πως και αυτοί τάσσονται με το πλευρό του θύτη. Πράγματι έτσι ενισχύουν τη θέση αυτού, αποδυναμώνουν εκείνη του θύματος, εδραιώνοντας μάλιστα τη κουλτούρα της βίας. Κανείς δε θα θεωρηθεί «καρφί», κανείς δε θα χάσει την επαγγελματική του θέση και κανείς δεν θα γίνει το επόμενο θύμα του θύτη αν μιλήσει, αν παρέμβει και αν το αναφέρει στους αρμόδιους. Αντίθετα, πολύ περισσότερο, θα βοηθήσει έναν συνάνθρωπό του να υψώσει το ανάστημά του και μακροπρόθεσμα να εκλείψουν τέτοιου είδους φαινόμενα σε κάθε πτυχή της ζωής μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Εκφοβισμός ενηλίκων – Το bullying δεν αφορά μόνο τα παιδιά, cretewoman.gr, διαθέσιμο εδώ
- Bullying: Οι παρατηρητές μια σιωπηρή δύναμη, tvxs.gr, διαθέσιμο εδώ
