Της Ελευθερίας Κουράση,
Καθώς πλησίαζε η ώρα της έναρξης της ελληνικής επανάστασης, ο επικεφαλής της Φιλικής Εταιρείας, Αλέξανδρος Υψηλάντης, αμφιταλαντευόταν για τον τόπο όπου θα γινόταν η πυροδότησή της. Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, όπως είχε οριστεί από τους Φιλικούς στη σύσκεψη που έγινε στο Ισμαήλιο στα τέλη του 1820, ο Αγώνας θα ξεκινούσε στις 25 Μαρτίου του 1821 στην Πελοπόννησο. Ωστόσο, τον Ιανουάριο του ίδιου έτους, οι ηγέτες της επανάστασης ήρθαν αντιμέτωποι με μια δυσάρεστη είδηση: έγγραφα του επαναστατικού σχεδίου με την υπογραφή μάλιστα του Υψηλάντη είχαν φτάσει στην Υψηλή Πύλη. Οπότε δεν είχαν πολύ χρόνο στη διάθεσή τους και έπρεπε να δράσουν εγκαίρως.
Η απόφαση που πάρθηκε ήταν η επανάσταση να ξεκινήσει στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, στις περιοχές της σημερινής Ρουμανίας. Στη λήψη της, συνετέλεσε το γεγονός ότι εκεί δεν υπήρχε τουρκικός στρατός, αλλά και γιατί αρκετά κοντά βρίσκονταν ρωσικά στρατεύματα. Οι Φιλικοί είχαν φροντίσει να διαδοθεί η φρούδα ελπίδα στους επαναστάτες για ρωσική βοήθεια σε περίπτωση που την είχαν ανάγκη οι Έλληνες. Επίσης, η Μολδοβλαχία κατοικείτο από μεγάλους χριστιανικούς πληθυσμούς και μάλιστα, ο Μιχαήλ Σούτσος, ήδη μυημένος στη Φιλική εταιρεία από το 1819, είχε τοποθετηθεί ηγεμόνας της περιοχής από το Σουλτάνο. Παράλληλα, προκειμένου να ενισχυθεί η επανάσταση, προσέγγισαν κάποιους βαλκάνιους ηγεμόνες όπως το Σέρβο ηγέτη Καραγεώργεβιτς και τον τοπικό οπλαρχηγό στις Ηγεμονίες Θεόδωρο Βλαδιμιρέσκου, οι οποίοι δέχτηκαν να συνδράμουν στον Αγώνα για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού.
Η επανάσταση κηρύχτηκε επίσημα στις 22 Φεβρουαρίου του 1821, από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, συνοδευόμενη, δύο μέρες μετά, με την προκήρυξη «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος». Μέσω αυτής, διαβεβαιώνονταν οι Έλληνες ότι “μια κραταιά δύναμις”, υπονοώντας τη Ρωσία, ήταν έτοιμη να συμβάλλει στον Αγώνα και τους καλούσε να πάρουν τα όπλα. Ωστόσο, γρήγορα προέκυψαν αρκετά προβλήματα. Το επαναστατικό κίνημα συνεχίστηκε για μερικούς μήνες και ολοκληρώθηκε στις 7 Ιουνίου του 1821 στο Δραγατσάνι με σκληρή ήττα του στρατού των επαναστατών και θυσία του Ιερού Λόχου, μία μονάδα που αποτελείτο από εθελοντές σπουδαστές. Λίγους μήνες αργότερα στη Μονή Σέκκου, το τελευταίο απομονωμένο τμήμα αγωνιστών έμελλε να γράψει τον τραγικό επίλογο. Επικεφαλείς ήταν ο Γιωργάκης Ολύμπιος, ο οποίος ανατινάχθηκε με τους συναγωνιστές του και ο Ιωάννης Φαρμάκης, ο οποίος πιάστηκε αιχμάλωτος και αποκεφαλίστηκε.
Ποιοι ήταν όμως οι λόγοι αποτυχίας της επανάστασης αυτής;
Αρχικά, ο Υψηλάντης, ίσως και λόγω της προσωπικής σχέσης που είχε με τον Τσάρο Αλέξανδρο Α΄, γνώριζε ότι η Ρωσία δεν θα βοηθούσε την Ελλάδα. Παρόλα αυτά, άφηνε εσκεμμένα να εννοηθεί η ρωσική αρωγή προς τον ελληνικό λαό για λόγους ανύψωσης του ηθικού. Ήδη από το 1815, οι ισχυρές μοναρχίες της Ευρώπης Ρωσία, Πρωσία, Αυστρία και αργότερα Αγγλία και Γαλλία, είχαν δημιουργήσει την Ιερή Συμμαχία. Συγκεκριμένα, είχαν συμφωνήσει στην πάταξη κάθε εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος που θα μπορούσε ενδεχομένως να ανατρέψει το ισχύον καθεστώς. Μάλιστα, ο Αλέξανδρος Α΄ ήταν ο εμπνευστής της συμφωνίας αυτής. Έτσι λοιπόν, με αυτοκρατορικό διάταγμα κατέστησε σαφή την εναντίωσή του στην επανάσταση της Μολδοβλαχίας δίνοντας το ελεύθερο στην Οθωμανική αυτοκρατορία, να επέμβει και να την καταστείλει όταν αυτή ξέσπασε. Προκειμένου να γίνει αυτό, έδωσε και τη δυνατότητα στα τουρκικά στρατεύματα να περάσουν μέσα από τα εδάφη της Ρωσίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα εκτός από το να κατασταλεί ευκολότερα η επανάσταση, να καταρρακωθεί το ηθικό των αγωνιστών και κάποιοι να αποσυρθούν από τις πολεμικές επιχειρήσεις.
Ένας άλλος παράγοντας που έπαιξε σημαντικό ρόλο ήταν η απειρία των αγωνιστών που βρέθηκαν στο πλευρό του Υψηλάντη και στελέχωσαν τον περίφημο Ιερό Λόχο. Αν και πολέμησαν με αυταπάρνηση και ενθουσιασμό, ήταν νέοι σπουδαστές, χωρίς πολεμική πείρα με αποτέλεσμα να χάσουν όλοι ηρωικά τη ζωή τους.
Επιπλέον, οι ομογενείς της Μολδοβλαχίας αν και πολύ πλούσιοι δε στήριξαν, όπως αναμενόταν την επανάσταση. Δεν ανταποκρίθηκαν υλικά και έδειξαν δυσπιστία στο πρόσωπο του Υψηλάντη και στην εξέγερση εν γένει. Επομένως, ο αγώνας δεν ενισχύθηκε όπως χρειαζόταν. Συν τοις άλλοις, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ δεχόμενος πιέσεις από το Σουλτάνο αφόρισε όσους συμμετείχαν στην επανάσταση. Σύμφωνα με τον ίδιο:
«…επειδή οι επαναστάτες θέλουν να διαταράξουν την άνεση και ησυχία των ομογενών μας πιστών ραγιάδων της πανίσχυρης βασιλείας, κάτω από την προστασία της οποίας απολαμβάνουν τόσα προνόμια ελευθερίας, όσα δεν απολαμβάνει κανένα άλλο υποτελές έθνος … Να διακηρύττετε παντού την απάτην αυτών των κακόβουλων ανθρώπων και να τους στηλιτεύετε παντού ως κοινούς κακοποιούς και καταστροφείς, επειδή ενεργούν όπως δεν ταιριάζει στον χαρακτήρα του ραγιά»
Μια άλλη πτυχή της ιστορίας που συνέβαλε στην αποτυχία του επαναστατικού κινήματος ήταν ο Ρουμάνος Θεόδωρος Βλαδιμιρέσκου, τοπικός οπλαρχηγός των Ηγεμονιών. Αρχικά, είχε υποσχεθεί ότι θα συνδράμει στον αγώνα και είχε υπογράψει σύμφωνο με του Φιλικούς. Ωστόσο, πριν την επανάσταση άλλαξε γνώμη και προτίμησε να κρατήσει μια ουδέτερη στάση. Αυτή η μεταβολή είχε φυσικά σημαντική επιρροή στον τοπικό πληθυσμό και λειτούργησε αρνητικά για τους εξεγερθέντες Έλληνες και για την εξέλιξη του Αγώνα, καθώς έλειψαν από τις επιχειρήσεις των επαναστατών οι εμπειροπόλεμοι Πανδούροι, οι στρατιώτες του Βλαδιμιρέσκου.
Όμως, οι δυνάμεις του Αλέξανδρου Υψηλάντη έμελλε να αποδυναμωθούν περισσότερο, από την προδοσία ενός άλλου συντρόφου του. Ο λόγος για το Σάββα Καμινάρη Φωκιανό. Όντας από την αρχή δύσπιστος για την επιτυχία του αγώνα και την έξωθεν βοήθεια, μόλις ο Τσάρος αποκήρυξε το κίνημα των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών, αυτομόλησε στον Οθωμανικό στρατό, στρέφοντας τους 1000 εκλεκτούς Αρναούτους ιππείς του ενάντια στους πρώην συμπολεμιστές του.
Η επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, μπορεί να απέτυχε και να χάθηκαν αρκετές ζωές, λειτούργησε όμως, ως ο τέλειος αντιπερισπασμός. Οι τουρκικές δυνάμεις στράφηκαν αποκλειστικά σε αυτή την περιοχή και θεώρησαν ότι με αυτόν τον τρόπο, εκτονώθηκε κάθε επαναστατική τάση των Ελλήνων. Βοήθησε στο να ξεκινήσει η επανάσταση στην Πελοπόννησο και Στερεά Ελλάδα, να φουντώσει και τελικά, να παρασύρει σχεδόν όλο τον υπόδουλο ελληνισμό σε εξέγερση και εν τέλει στην πολυπόθητη απελευθέρωσή του. Να κερδίσει την ελευθερία του που για 400 χρόνια γενιές και γενιές Ελλήνων στερήθηκαν με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γ. Φ. Χέρτσβεργ (1916), Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως Τόμος Α΄. Εκδ. ΚΥΠΕΙΡΟΣ
- Γ. Κορδάτος (1957), Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας Τόμος 2ος , Αθήνα: Εκδ. 20ος αιώνας
- Συλλογικό Έργο (1975), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος ΙΒ’. Η Ελληνική Επανάσταση και η ίδρυση του Ελληνικού Κράτους. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών
- Π. Α. Γεωργαντζής (1988) Ο Αφορισμός του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Ιστορική και θεολογική διερεύνηση του θέματος. Εκδ. Παρουσία.
- Ζ. Τσιρπανλής (1993), Η Ευρώπη και ο κόσμος 1814-1914. Θεσσαλονίκη: Εκδ. Βάνιας
