Του Τάσου Μοσχονά,
Ως παρατηρητές του αμερικανικού πολιτικού συστήματος έχουμε μάθει συχνά να εστιάζουμε στον Πρόεδρο, σαν όλες οι εξουσίες να περιστρέφονται γύρω από τον ίδιο και το αξίωμά του. Πολύ συχνά λησμονούμε πως, πίσω από τα «φώτα» του Πλανητάρχη, υπάρχει ένας Αντιπρόεδρος, του οποίου οι εξουσίες δεν είναι ιδιαίτερα γνωστές στο ευρύ κοινό.
Όπως μας έχει δείξει η πρόσφατη ιστορία, η θέση του Προέδρου δεν είναι δεδομένη. Με τον τέως Πρόεδρο Trump να αποπέμπεται από τη Βουλή των Αντιπροσώπων εις διπλούν, πολλοί κάλεσαν τον πρώην Αντιπρόεδρο Mike Pence να παρέμβει και να επικαλεστεί την 25η Τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος μετά τα γεγονότα του Καπιτωλίου, ώστε να καθαιρεθεί. Πολλοί δεν γνώριζαν καν πως ο Αντιπρόεδρος είχε τη συγκεκριμένη δυνατότητα. Όπως δεν γνωρίζουν και τις αρμοδιότητες του αξιώματος, που ιστορικά αναλαμβάνει από φέτος η πρώτη γυναίκα Αντιπρόεδρος στην ιστορία των Η.Π.Α, Kamala Harris. Ποιες είναι, όμως, οι αρμοδιότητες της θέσης αυτής και γιατί θεωρείται τόσο εύπλαστη και εξαρτώμενη από εθιμικές παραδόσεις;
Συνταγματικά, ο ρόλος του Αντιπροέδρου είναι περιορισμένος. Βασικό αξίωμα του εκάστοτε Αντιπροέδρου είναι η ίδια η εγγύτητα με τον Πρόεδρο. Αυτό σημαίνει πως, σε παν ενδεχόμενο ανικανότητας ή και θανάτου του Πλανητάρχη, ο Αντιπρόεδρος αναλαμβάνει τις αρμοδιότητές του και τον αντικαθιστά. Σχετικά πρόσφατα παραδείγματα, ο Lyndon Johnson που ανέλαβε τη θέση του Προέδρου μετά τη δολοφονία του John F. Kennedy και ο Gerald Ford, μετά την παραίτηση του Richard Nixon, το 1974. Ως το δεύτερο τη τάξει ισχυρότερο άτομο στη χώρα, πάντως, η εξουσία του έχει περισσότερο χαρακτήρα «δικαιώματος προσδοκίας» παρά πραγματικής επιρροής.
Η βασική και «σκιώδης» αρμοδιότητα ενός Αντιπροέδρου είναι συμβουλευτική. Ως το «δεξί χέρι» του εκάστοτε Προέδρου, ο Αντιπρόεδρος είναι συνήθως ένα άτομο μετριοπαθές, που γνωρίζει τον Πρόεδρο καλά, ενώ συνήθως συνδέεται μαζί του και με φιλική σχέση. Παραδείγματα από την ιστορία υπάρχουν πολλά, αλλά ενδεικτικό είναι αυτό του Joe Biden με τον Βarack Obama, αλλά και του Joe Biden με την Kamala Harris, που συνδέονται μεταξύ τους φιλικά μέσω του εκλιπόντος γιου του Joe και πρώην Γενικού Εισαγγελέα, Beau Biden. Η εγγύτητα των δύο προσώπων είναι σημαντική, καθώς, ως εν δυνάμει Πρόεδρος, ο Αντιπρόεδρος δεν είναι -ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να είναι- απλώς ένα υπάκουο «στρατιωτάκι» του Προέδρου, αλλά ένα άτομο που μέσα σε κλειστά δωμάτια μπορεί να του ασκήσει και δριμεία κριτική.
Ο Αντιπρόεδρος, όμως, δεν έχει μόνο συμβολικές εξουσίες, αλλά και μία πραγματική, αποτελώντας τον Πρόεδρο του νομοθετικού σώματος της Γερουσίας. Τούτο το αξίωμα, πάντως, δεν σημαίνει πως παρευρίσκεται απαραίτητα στις ημερήσιες συνεδρίες του σώματος. Τουναντίον, καλείται με αποφασιστική ψήφο μόνον όταν υπάρχει ισοπαλία ανάμεσα στα δύο κόμματα, «σπάζοντάς» την. Ιστορικά, τα παραδείγματα ισοπαλιών είναι μάλλον σπάνια, με τον Αντιπρόεδρο John C. Calhoun να διατηρεί το ρεκόρ των 31 αποφασιστικών ψήφων κατά τη διάρκεια της θητείας του, από το 1825 μέχρι και το 1832. Από φέτος, όμως, φαίνεται πως η Kamala Harris θα χρειαστεί αρκετές φορές να παρευρεθεί στην Αίθουσα, καθώς, μετά τις εκλογές της Γερουσίας, τα δύο κόμματα είναι ισόπαλα.
Ο τελικός λόγος της Harris για πολλούς νόμους που θα περάσουν από μπροστά της και η αυξημένη παρουσία της στο Σώμα, σίγουρα, θα καταστήσει την Αντιπροεδρία της πιο «δυναμική». Η ψήφος της θα είναι σημαντική, ώστε ο Αμερικανός Πρόεδρος να καταφέρει να περάσει από τη Γερουσία σημαντικές νομοθεσίες για το φιλόδοξο πρόγραμμα 100 ημερών, που έχει εξαγγείλει, για την αναχαίτιση της πανδημίας και των συνεπειών της. Πρώτη χρήση της αποφασιστικής ψήφου έλαβε χώρα λίγες μέρες πριν, όταν η ίδια «έσπασε» την ισοπαλία 2 φορές, ώστε να περάσουν τα προτεινόμενα πακέτα «ανακούφισης» του Joe Biden.
H αυξημένη αρμοδιότητα της Harris λόγω της ισοπαλίας στη Γερουσία θυμίζει την τελευταία φορά που πρώην Αντιπρόεδρος, ο Dick Cheney, χρειάστηκε να «σπάσει» ισοπαλία, το 2001. O Cheney, Αντιπρόεδρος του George Bush, αποτελεί παράδειγμα Αντιπροέδρου με αυξημένες εξουσίες, σε βαθμό που κάποιοι χαρακτήριζαν την αρμοδιότητά του αποφασιστική σε πολλά ζητήματα. Ελλείψει επικοινωνίας με τον Πρόεδρο Bush, μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Cheney ήταν αυτός που πήρε την απόφαση να καταρριφθούν αεροσκάφη, εάν υπήρχε η παραμικρή υποψία απειλής για επανάληψη των τραγικών γεγονότων. Αργότερα, κατά τον πόλεμο του Ιράκ, ήταν ο ίδιος που αποφάσισε τα βασανιστήρια στη Φυλακή του Γκουαντάναμο στην Κούβα, μεταξύ των οποίων το “waterboarding”, που προκάλεσε σάλο στη διεθνή κοινότητα.
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως η Kamala Harris θα έχει παρόμοια εξουσία, ενώ είναι σχεδόν σίγουρο πως δεν θα αποτελέσει μια τόσο αμφισβητούμενη πολιτική παρουσία, όπως ο Dick Cheney. Το συνηθέστερο για τους Αντιπροέδρους και αυτό που αναμένεται να κάνει η Harris είναι να εστιάζουν τη θητεία τους σε ένα σκοπό που θεωρούν σημαντικό, χτίζοντας το πολιτικό τους προφίλ, ειδικά εάν επιδιώκουν στο μέλλον να διεκδικήσουν την Προεδρία. Για παράδειγμα, ο Αντιπρόεδρος του Bill Clinton, Al Gore, φρόντισε από τη θέση του να δώσει έμφαση ιδιαίτερα στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Οι ενέργειές του για την περαιτέρω διάδοση του ζητήματος μετά το τέλος της θητείας του, μάλιστα, τού χάρισαν και το Nόμπελ Ειρήνης το 2007.
H ίδια η Harris έχει φροντίσει να γνωστοποιήσει τα θέματα για τα οποία θα θέσει προτεραιότητα. Ως η πρώτη Αφροαμερικανή και ασιατικής καταγωγής Αντιπρόεδρος, δεν θα διστάσει να δώσει έμφαση σε ζητήματα φυλετικής ισότητας και δικαιοσύνης. Η προηγούμενή της θέση, μάλιστα, ως Γενική Εισαγγελέας της California, παρέχει και το ανάλογο υπόβαθρο πάνω στο οποίο θα μπορέσει, όπως έχει δηλώσει και η ίδια, να «αναπλάσει και μετασχηματίσει τη δημόσια ασφάλεια» στη χώρα. Ο ίδιος ο Πρόεδρος, δε, έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός, πως η Harris θα βρίσκεται σε κάθε δωμάτιο αποφάσεων και θα ενημερώνεται για τα πάντα.
Σε αυτή την ιδιότητα ως «δεύτερη Πλανητάρχης» συνηγορεί, όπως είναι φυσικό, και η ηλικία του Αμερικανού Προέδρου. Με τον Πρόεδρο Biden να αγγίζει τα 80, όντας ο μεγαλύτερος που ορκίστηκε στη θέση, είναι φανερό πως ίσως να υπάρχει και μια δεύτερη σκέψη «προετοιμασίας» της Αντιπροέδρου για παν ενδεχόμενο επιδείνωσης της υγείας του ή και θανάτου. Είναι δεδομένο πως, με την ιστορική της υποψηφιότητα και νίκη, η Kamala Harris θα πρωταγωνιστήσει τα επόμενα χρόνια στην αμερικανική πολιτική, ενώ δεν παύουν και οι φημολογίες, πως θα είναι βασική υποψήφια για το χρίσμα των Δημοκρατικών το 2024.
Άλλωστε, ο ίδιος ο Biden έχει δηλώσει, πως η Kamala Harris διαθέτει όλα τα απαραίτητα προσόντα για τη θέση και πως ο ίδιος θα προσπαθήσει να αποτελέσει περισσότερο μια «μεταβατική» πολιτική παρουσία ως Πρόεδρος για τη γεφύρωση του χάσματος και του διχασμού, που μαστίζει τη χώρα. Το μόνο σίγουρο είναι πως η ιστορική διάσταση της εκλογής της Harris θα την καταστήσει ένα πρόσωπο που θα βρίσκεται στο επίκεντρο καθ’ όλη την επόμενη τετραετία, σε έναν ρόλο σημαντικό, που δεν θα περιορίζεται από ιστορικές και συμβατικές όψεις του αξιώματος. Και μιας και ο Αντιπρόεδρος διατηρεί την αρμοδιότητα να ανακοινώνει τα αποτελέσματα του Εκλεκτορικού Κολλεγίου κάθε 4 χρόνια, δεν είναι απίθανο το 2024 να δούμε την Kamala Harris να ανακοινώνει τον εαυτό της ως την πρώτη Αμερικανίδα Πρόεδρο στα χρονικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The best and worst vice president picks of all time, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- History-maker Kamala Harris will wield real power as Vice-President, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Kamala Harris: Where does she stand on key issues, BBC, διαθέσιμο εδώ
- What does the Vice President do?, The Conversation, διαθέσιμο εδώ
- What does the Vice President actually do?, The Infographics Show, διαθέσιμο εδώ
