Της Αίγλης Μπένου,
Η οριστική ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό (1815), οδήγησε τις χώρες-προπύργια της απολυταρχίας και του συντηρητισμού να υπογράψουν μια τριμελής συνθήκη στις 26 Σεπτεμβρίου 1815 στο Παρίσι. Πιο συγκεκριμένα, ο Τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος Α΄, ο Αυτοκράτωρ της Αυστρίας Φραγκίσκος Β΄ και ο Βασιλιάς της Πρωσίας Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ΄, ήταν οι τρεις ισχυροί ηγέτες, που συγκρότησαν τη λεγόμενη «Ιερά Συμμαχία». Λίγο αργότερα, την ίδια χρονιά μέρος πήρε η Αγγλία και στη συνέχεια, το 1818, με τη Συνθήκη του «Aix la Chapelle» προσχώρησε στη συμμαχία και η Γαλλία. Εμπνευστής αυτής της Συμμαχίας ήταν ο Τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος Α΄, ο οποίος μετά το συνέδριο της Βιέννης, αντιλήφθηκε ότι οι μικρές συμμαχίες για την ισορροπία των δυνάμεων αποτελούσαν προσωρινές λύσεις. Έτσι, επιθυμούσε να δημιουργήσει μια Συμμαχία με ιδεολογική βάση, πάνω δηλαδή στη χριστιανική θρησκεία, τη δικαιοσύνη, τη φιλανθρωπία και την ειρήνη, διότι πίστευε πως μόνο αυτές οι αξίες μπορούσαν να λειτουργήσουν ως εγγυήσεις, πως οι θεσμοί της συμμαχίας θα απέβλεπαν στο καλό της ανθρωπότητας.
Μάλιστα, η ονομασία ‘‘Ιερή’’ οφείλεται στην πρόθεση του Τσάρου να επιτύχει τη χριστιανική αλληλεγγύη και την ένωση των ευρωπαϊκών χωρών. Στο πλαίσιο της Συμμαχίας, διοργανώνονταν συνέδρια ,στα οποία Βασιλείς και Υπουργοί λάμβαναν μέτρα για τη διατήρηση της διεθνούς τάξης. Την προσοχή μας, βέβαια, οφείλουμε να εστιάσουμε στους στόχους της Συμμαχίας. Αρχικά, κίνητρο των μελών αποτελούσε, προφανώς, η διατήρηση της αρμονίας και της ειρήνης μεταξύ των Βασιλέων που εντάσσονταν στη Συμμαχία. Δεδομένο ήταν το γεγονός ότι την εποχή σύναψής της επικρατούσε μεγάλη αναταραχή, καθώς είχε προηγηθεί η κατάρρευση της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα. Η Ευρώπη είχε υποστεί σοβαρές απώλειες και τεράστιες καταστροφές. Επομένως, είναι απόλυτα φυσικό η επιθυμία των δυνατών ηγεμονιών να είναι η εγκαθίδρυση μιας μόνιμης ειρήνης, που θα τους επιτρέψει να επουλώσουν τις πληγές τους και να εργαστούν εκ νέου για την ανάπτυξή τους. Ακόμη, το γεγονός ότι κοινοποιήθηκε σχεδόν σ’ όλες τις αυλές και σ’ όλες τις χώρες εκτός του Σουλτάνου και του Πάπα , αποδεικνύει την επιτυχία της συμμαχίας και τους κοινούς σκοπούς των χωρών που εντάσσονταν σ’ αυτήν.
Σε σύντομο, ωστόσο, χρονικό διάστημα οι “καλοπροαίρετες” προθέσεις της συμμαχίας μεταβλήθηκαν, χάρη στις παρεμβάσεις του Αυστριακού Καγκελάριου Κλέμενς Φον Μέττερνιχ. Κυριότερη επιδίωξή της αποτελούσε πλέον η καταπολέμηση των επαναστατικών – απελευθερωτικών κινημάτων που είχαν αρχίσει ήδη να εκδηλώνονται, από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης το 1789. Ο χαρακτήρας της Ιεράς Συμμαχίας δεν ήταν πια θρησκευτικός. Απέκτησε δυστυχώς, καθαρά πολιτικά αντιδραστικό πνεύμα. Σύμφωνα, μάλιστα, με το πρωτόκολλο του Νοεμβρίου του 1820 μεταξύ Ρωσίας, Αυστρίας και Πρωσίας, το οποίο διακήρυττε το δικαίωμα τους να επεμβαίνουν στρατιωτικά σε τρίτες χώρες, επιβεβαιώνει πως οι σκοποί τους είχαν αλλάξει. Η Ιερά Συμμαχία λειτουργούσε ως μέσο επιβολής απολυταρχισμού. Εξελίχθηκε, με λίγα λόγια, σε θεσμό καταπίεσης.
Καταληκτικά, εύλογο είναι η αναφορά και στη στάση που κράτησε η Ιερά Συμμαχία απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Στο συνέδριο της Συμμαχίας στις 14 Δεκεμβρίου του 1822, είχε σταλθεί ελληνική αντιπροσωπεία, για να ενημερώσει σχετικά με το χαρακτήρα και το σκοπό του ελληνικού αγώνα για ανεξαρτησία. Δυστυχώς όμως, η Ιερά Συμμαχία καταδίκασε την Ελληνική Επανάσταση ως «αυθάδη» και «αδέξια», εφόσον η εξέγερση των Ελλήνων αντιτασσόταν στον κύριο στόχο αυτής, που ήταν η εξουδετέρωση των κινημάτων αυτού του τύπου. Οι Ευρωπαίοι εθελοτυφλούσαν μπροστά στο ελληνικό πρόβλημα. Εξάλλου, η Ρωσία και η Αυστρία δεν επιθυμούσαν να εναντιωθούν στο Σουλτάνο, προσπαθώντας να διατηρήσουν διπλωματικές επαφές.
Παρέβλεπαν τις επίμονες διακηρύξεις των Ελλήνων, πως ο αγώνας τους έχει εθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα. Παραμέρισαν, επίσης, το όνομα και τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας, με το ενδεχόμενο θεώρησής τους ως στελέχη στασιαστικής οργάνωσης να προκαλεί φόβο και τρομερή ανησυχία. Το μόνο που μπόρεσαν να διαπραγματευτούν οι Ευρωπαϊκές Δυνάμεις ήταν η βελτίωση της οθωμανικής διοίκησης. Παρόμοια στάση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες κράτησε και η Αγγλία, η οποία φοβόταν την πολιτική ανεξαρτησία του Ελληνικού Έθνους, καθώς έβλεπε μια ναυτική δύναμη που αποτελούσε ανταγωνιστή της. Όμως, μετά το Συνέδριο της Βερόνας το 1822 αναθεώρησε τη στάση της. Πίστεψε πως τα πολιτικοοικονομικά της συμφέροντα στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο θα εξυπηρετούνταν καλύτερα από το Ελληνικό Έθνος, παρά από την οθωμανική αυτοκρατορία.
Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω πως, παρά τις υπέρμετρες προσπάθειες των ευρωπαϊκών δυνάμεων και κυρίως του Καγκελάριου Μέττερνιχ , συνέχισαν να αναπτύσσονται επαναστατικά – απελευθερωτικά κινήματα, όπως αυτό των Δεκεμβριστών στη Ρωσία, στη Γαλλία το 1830, στο Βέλγιο το 1834 κι σε άλλες μικρότερες χώρες. Γίνεται αντιληπτό, λοιπόν, ότι η Ελληνική Επανάσταση του 1821 κατάφερε να εγείρει κι άλλες, θέτοντας σε αμφισβήτηση την ύπαρξη της Ιεράς Συμμαχίας. Κατάφερε έτσι, μετά από λίγο καιρό να την οδηγήσει στην ολοκληρωτική της κατάρρευση. Ο αγώνας και η πίστη για την Ελευθερία κατάφεραν να πολεμήσουν και τελικά, να νικήσουν τα συντηρητικά και δυναστικά καθεστώτα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό Έργο (1927) Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια Λεξικόν Τόμος Τρίτος. Αθήνα: Έκδ. Μεγάλης Στρατιωτικής και Ναυτικής Εγκυκλοπαίδειας. Λήμμα: Ιερά Συμμαχία.
- Κ. Ράπτης (2000) Γενική Ιστορία της Ευρώπης κατά τον 19ο και 20ο αιώνα Τόμος Β΄. Πάτρα: Εκδ. Ε.Α.Π.
- Χ. Αγριαντώνη (2013) Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο της Ελληνικής Επανάστασης. Θεσσαλονίκη.
