Της Βασιλικής Σέμκου,
Οι αποστάσεις που διανύουμε καθημερινά στις ζωές μας, μπορούν να αποτελέσουν προκλήσεις, που διαρκώς μας πιέζουν, να ξεπεράσουμε τα όριά μας και τις προσωπικές μας αντοχές. Πολλές αποστάσεις έχουν εκμηδενιστεί, πολλά μονοπάτια έχουν δημιουργηθεί στην προσπάθεια και τέλος, πολλές προσπάθειες έμειναν «άκαρπες» και οδήγησαν σε αδιέξοδα και σε χάσμα. Το χάσμα αυτό μπορεί να εκφραστεί με πολλούς τρόπους, είτε αφορά ηλικίες, είτε αφορά τάξεις, φύλα και κάθε λογής διαφορές, που ο καθένας αντιλαμβάνεται στην προσωπική του ζωή, η οποία εντάσσεται πάντα στο δημόσιο βίο.
Μια εξ’ αυτών αποτελεί και το ψηφιακό χάσμα, το οποίο έχει άμεση σχέση με την εποχή στην οποία ζούμε και κυρίως την εξέλιξη που αυτή παρουσιάζει τεχνολογικά. Τι εννοούμε όμως, όταν λέμε ψηφιακό χάσμα; Ο όρος αναφέρεται στο ψηφιακό αποκλεισμό και γίνεται γνωστός πρώτη φορά το 1989, ενώ ήδη μελετάται από τη δεκαετία του 1970. Ως ψηφιακό χάσμα (digital divide) ορίζεται το κενό, που δημιουργείται μεταξύ ατόμων ή και ομάδων ατόμων και κατά περίπτωση ωφελούνται ή δεν ωφελούνται από τις νέες τεχνολογίες, εξαιτίας κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και παραγόντων. Το ψηφιακό χάσμα περιγράφει εν μέρει ανισότητες, οι οποίες σχετίζονται με την πρόσβαση στην τεχνολογία της πληροφορίας. Η μεγάλη του σημασία έγκειται στο γεγονός, ότι υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση και δεν αποκτούν γνώση. Υπάρχουν βέβαια, πολλές μορφές και κατηγορίες, όπως το κοινωνικό ψηφιακό χάσμα, το παγκόσμιο, το δημοκρατικό, το γεωγραφικό κ.α.
Ο όρος γίνεται περισσότερο γνωστός και αναφέρεται από το 1996 και εξής, όταν ο Μπιλ Κλίντον και Αλ Γκορ τον αξιοποίησαν σε δημόσιες ομιλίες τους. Ποια όμως, η σημασία και η χρησιμότητά του στη σημερινή εποχή; Η τεχνολογία έχει εισβάλει στις ζωές μας, τις έχεις βελτιώσει και διευκολύνει κατά πολύ, παρέχοντας δυνατότητες και κυρίως επιλογές σε πάρα πολλούς τομείς. Η Ιατρική επιστήμη μπορεί πλέον και ανακουφίζει τον πόνο και σώζει ζωές, η επικοινωνία των ανθρώπων είναι πλέον δυνατή από το ένα σημείο του πλανήτη στο άλλο και τέλος, μεταξύ άλλων, η καθημερινότητα όλων είναι ευχάριστη και κυρίως πολύ πιο εύκολη. Η τεχνολογική εξέλιξη σχετίζεται πολύ περισσότερο με τη χρήση του διαδικτύου και των αμέτρητων λειτουργιών και δυνατοτήτων, που αυτό παρέχει. Στην ευχέρεια της παλάμης, σε υπολογιστές και tablet, στο σπίτι, στην εργασία, στις διαπροσωπικές σχέσεις, ο καθένας έχει δυνατότητες και ευκαιρίες. Ή μήπως όχι;
Το χάσμα υφίσταται και δυστυχώς, παραμένει στην αφάνεια ως ζήτημα παρά τη σημασία του. Οι ανισότητες γενικότερα όφειλαν, να αποτελούν κεντρικά ζητήματα, καθώς δημιουργούν και τα μεγαλύτερα προβλήματα στις κοινωνίες και κυρίως στους ανθρώπους. Έτσι και στο συγκεκριμένο ζήτημα δεν έχουν άπαντες πρόσβαση στην τεχνολογία και τις παροχές της και πολύ περισσότερο είναι αποκομμένοι από την παγκόσμια ροή πληροφοριών, ειδήσεων και γνώσεων.
Οι λόγοι για αυτό το χάσμα είναι ουκ ολίγοι. Πρώτα-πρώτα η ήδη μεγάλη απόσταση, που υπάρχει μεταξύ της νέας γενιάς και των γηραιότερων μιας κοινωνίας, δημιουργεί και ζήτημα στη «ψηφιακή ζωή». Οι νέες γενιές μεγαλώνουν και ενηλικιώνονται μέσα και μέσω της τεχνολογικής εξέλιξης, δεν γνωρίζουν άλλο τρόπο ζωής, ενώ αντιθέτως, άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας, βρίσκονται αντιμέτωποι με έναν πολύ διαφορετικό κόσμο από αυτόν που είχαν συνηθίσει μέχρι σήμερα. Παράλληλα, με το ηλικιακό χάσμα, υπάρχει μέσα σε κάθε κοινωνία τεράστια ανισότητα όσον αφορά τη διαστρωμάτωση. Πολλές οικογένειες αντιμετωπίζουν μεγάλα οικονομικά ζητήματα με αποτέλεσμα, να μη μπορούν να ακολουθήσουν τις εξελίξεις, να γίνουν κάτοχοι συσκευών, που μπορούν να επιτρέψουν την είσοδο τους στο διαδικτυακό «κόσμο», παραμένοντας αποκομμένοι. Ως μια ακόμα αιτία ξεχώρισα τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των χωρών του παγκόσμιου χάρτη. Χώρες υπανάπτυκτες ή σε εμπόλεμη ζώνη, οι οποίες αντιμετωπίζουν ζητήματα ζωτικής σημασίας, παρακμάζουν και δε μπορούν να προσφέρουν στους πολίτες τις δυνατότητες, που αναφέραμε και παραπάνω.
Αναλύοντας, λοιπόν, το ζήτημα μπορούμε πολύ εύκολα, να εξάγουμε συμπεράσματα για τη σημασία, που έχει για τη σημερινή εποχή το «ψηφιακό χάσμα». Μοιάζει λες και ο πλανήτης χωρίζεται στα 2, με έναν αόρατο «ζυγό», στις άκρες του οποίου πάντα η μια θα γέρνει λίγο περισσότερο από την άλλη. Αν το μεταφράσουμε σε πραγματικά δεδομένα, τότε ο εξελιγμένος κόσμος γέρνει σε βάρος εκείνης της μερίδας του πληθυσμού, που παραμένει άτυχος και εγκλωβισμένος στο «σκοτάδι» της αμάθειας. Πληροφορίες, γνώσεις, ειδήσεις, επικοινωνία, ζωή και εξέλιξη δε μοιράζονται με το σωστό και αναλογικό τρόπο. Κάποιοι υπερπληροφορούνται και ορισμένοι δεν είναι σε θέση καν να γνωρίζουν σημαντικά πράγματα για το μέλλον και την επιβίωσή τους. Ανέχεια, εκμετάλλευση, δύσκολη καθημερινότητα είναι μερικά από τα δεκάδες τιμήματα, που στοιχίζουν σε ανθρώπινες ζωές. Ίσως πάλι για πολλούς, να αποτελεί ένα ζήτημα, το οποίο δεν θα απασχολήσει και ιδιαίτερα.
Αν όμως, αναλογιστεί ο καθένας τα εξής, τότε μάλλον δεν μιλάμε απλώς για χάσμα, αλλά μάλλον για κενό, που οδηγεί σε πτώση. Πώς θα ήταν αν μια μέρα ξυπνούσαμε και δε μπορούσαμε να πάρουμε τηλέφωνο ή να στείλουμε ένα γραπτό μήνυμα στους δικούς μας ανθρώπους, αν βλέπαμε και προβλέπαμε τον καιρό μόνο από τη θέαση του ουρανού και την αίσθηση που αφήνει το περιβάλλον γύρω μας, αν για να διαβάσουμε και να πληροφορηθούμε για κάτι, θα έπρεπε να έχουμε βιβλία κάθε λογής και πεδίου και κοντά στο σπίτι μας βιβλιοθήκες και χώρους ανάγνωσης; Πώς θα ήταν τότε ο κόσμος αν αφήναμε τη ζωή να κυλά απρόβλεπτα γύρω μας χωρίς να μπορούμε να ξέρουμε τι μας ξημερώνει αύριο; Περισσότερο δε, πώς θα ήταν ο κόσμος, αν όλοι είχαμε τις ίδιες ευκαιρίες;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Understanding the digital divide, oecd.org, διαθέσιμο εδώ
