Της Ελένης Διοΐλη,
Πολλά γράφτηκαν για την επέτειο των πέντε χρόνων από την υπογραφή της Συμφωνίας τoυ Παρισιού για την κλιματική αλλαγή στις 12 Δεκεμβρίου. Η προσπάθεια αποτίμησης αυτής της πενταετίας, από την πλέον φιλόδοξη προσπάθεια των κρατών να συγκρατήσουν την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, φέρνει νέες σκέψεις και μια σειρά από νέους στόχους. Η συζήτηση γύρω από το κλίμα είναι ολοένα και πιο έντονη, όπως και η προετοιμασία των κρατών για την Παγκόσμια Διάσκεψη για το κλίμα, που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο του 2021 στη Γλασκώβη.
Η Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή έχει υπογραφεί από 195 χώρες και επικυρωθεί από τις 189. Η Ε.Ε. έχει αναδειχθεί ως ένας από τους πιο θερμούς υποστηριχτές της, καθώς η Συμφωνία, παρόλη την κριτική που έχει λάβει όλα αυτά τα χρόνια, αποτελεί μια γενναία προσπάθεια των κρατών να θέσουν στόχους για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Η ραγδαία αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και τα ακραία καιρικά φαινόμενα από τις αρχές του νέου αιώνα, οδήγησαν τα κράτη, ύστερα από εξαντλητικές διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς, στην υιοθέτηση στόχων για τη μείωση της αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στον πλανήτη κάτω από τους +2 βαθμούς Κελσίου – με κατά προτίμηση κάτω από τους +1,5 βαθμούς Κελσίου. Επίσης, υπήρχαν αποφάσεις και για την προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές και στα ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλά και για την χρηματοδότηση «πράσινων» προγραμμάτων. Μετά το Πρωτόκολλο του Κιότο (το οποίο συμφωνήθηκε το 1997 και τέθηκε σε εφαρμογή το 2005), η παγκόσμια κοινότητα είχε μια καινούργια συμφωνία στα χέρια της, με τις προσδοκίες να είναι ιδιαίτερα υψηλές.
Η ηγεσία Trump στις ΗΠΑ δυσχέραναν τις δράσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής
Η απόφαση του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ, Donald Trump, να αποσύρει τη χώρα από τη συμφωνία δεν αποτέλεσε έκπληξη για την παγκόσμια κοινότητα, καθώς ήταν μέρος των προεκλογικών του εξαγγελιών. Ήταν, ωστόσο, ένα σημαντικό βήμα προς τα πίσω στην προσπάθεια συνεργασίας των κρατών για την επίτευξη των κλιματικών στόχων. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη ρυπαίνουσα χώρα στον πλανήτη, καθώς από εκεί προέρχεται το 15% των παγκόσμιων εκπομπών CO2. Επομένως, η συμμετοχή της στη Συμφωνία επηρεάζει όχι μόνο την επιτυχία αυτής, αλλά και τις πολιτικές των υπολοίπων κρατών. Είναι, λοιπόν, φανερό ότι η αμερικανική στάση επηρέασε και την ευρωπαϊκή πολιτική για το κλίμα, με πολλούς να τονίζουν ότι η Ένωση κρατούσε για αρκετό καιρό στάση αναμονής περιμένοντας τις αμερικανικές εξελίξεις.
Η Διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή στη Μαδρίτη το 2019 φανέρωσε όλες τις δυσκολίες και τις αδυναμίες των κρατών να δεσμευτούν και να δράσουν ουσιαστικά
Οι αδυναμίες μετά την Συμφωνία του Παρισιού φάνηκαν και στην τελευταία Διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (COP25) που πραγματοποιήθηκε στη Μαδρίτη από τις 2 έως 13 Δεκεμβρίου του 2019. Τα μεγάλα βιομηχανικά κράτη, όπως η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ινδία και η Βραζιλία, δήλωσαν ότι θα σταματήσουν τις εργασίες για την παροχή βοήθειας στα αναπτυσσόμενα κράτη που πλήττονται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η Διάσκεψη προκάλεσε μεγάλη απογοήτευση, καθώς όχι μόνο χάθηκε μια ευκαιρία για συμφωνία, αλλά επίσης φάνηκαν οι δυσκολίες για έναν συμβιβασμό, ο οποίος τελικά περιείχε λίγες δεσμεύσεις και πολλές γενικότητες. Αν και όλοι παραδέχτηκαν ότι ο ανθρώπινος αντίκτυπος στο περιβάλλον έχει επηρεάσει το οικοσύστημα, κανείς δεν ήταν πρόθυμος, πέρα από τη παρουσίαση μεγάλων προγραμμάτων και ιδεών, να λάβει τη δέσμευση ότι θα δράσει, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι.
Το κλίμα αποτελεί για την Ε.Ε. μια ευκαιρία να αναβαθμιστεί παγκοσμίως
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να παραμένει ο πιο φιλόδοξος δρων στην προσπάθεια ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής και μετάβασης σε πιο πράσινες και φιλικές στο περιβάλλον πολιτικές. Εξάλλου, η Ε.Ε. επιθυμεί να αναδειχθεί σε παγκόσμια πράσινη υπερδύναμη, διαδραματίζοντας έναν ηγετικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι, θα αναδειχθεί τόσο στον οικονομικό όσο και στον τεχνολογικό τομέα. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί το πιο φιλόδοξο σχέδιο για τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα στο 55% έως το 2030, στο δρόμο για τις μηδενικές εκπομπές το 2050. Η περίοδος μέχρι την Διάσκεψη της Γλασκώβης θα είναι μια πολύ κρίσιμη περίοδος για την ευρωπαϊκή νομοθεσία, με τους Ευρωπαίους ηγέτες να περιμένουν τα όργανα της Ένωσης να ετοιμάσουν τον νέο ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα. Σίγουρα οι διαπραγματεύσεις θα είναι δύσκολες μέχρι να καταλήξουν σε έναν συμβιβασμό.
Ο μετασχηματισμός τη ευρωπαϊκής οικονομίας προς την πράσινη ανάπτυξη δεν είναι εύκολη υπόθεση. Είναι ένα κατ’ αρχήν κοστοβόρο εγχείρημα με πολύ μεγάλο κοινωνικό και εργασιακό αντίκτυπο. Η χρηματοδότηση είναι τεράστια τόσο μέσω του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για το 2021-2027 όσο και μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Ωστόσο, με πολλές οικονομίες να βασίζονται ενεργειακά και οικονομικά στην εξόρυξη και καύση άνθρακα τίθενται πολλά θέματα δίκαιης μετάβασης. Επομένως, η πράσινη μετάβαση δεν πρέπει να αφορά μόνο την ενεργειακή μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά ένα ευρύτερο σχέδιο εκπαίδευσης των ανθρώπων και στήριξης των περιφερειών που η οικονομία τους θα πληγεί από τη μη εξόρυξη άνθρακα, όπως στην περίπτωση της Δυτικής Μακεδονίας και ειδικότερα στην περιοχή της Πτολεμαΐδας.
Η εκλογή Biden αλλάζει τα δεδομένα ενόψει και της Διάσκεψης της Γλασκώβης
Η Ε.Ε. έχει σίγουρα την ευκαιρία να διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις γύρω από την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, χωρίς την ενεργή συμμετοχή των ΗΠΑ, αλλά και τη Κίνας στις παγκόσμιες διαπραγματεύσεις δύσκολα θα καταλήξουμε σε σημαντικές και ουσιαστικές αποφάσεις. Η αλλαγή της Προεδρίας των ΗΠΑ και η ανάληψη της εξουσίας από τον Joe Biden δίνει μια άλλη δυναμική στην προώθηση μέτρων για τη προστασία του περιβάλλοντος, όπως, επίσης, και το γεγονός της επιστροφής των ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού. Ο νέος Πρόεδρος φαίνεται ότι έχει τοποθετήσει υψηλά στην πολιτική του ατζέντα τα θέματα του περιβάλλοντος, θέλοντας να στρέψει την αμερικανική οικονομία στην βιώσιμη ανάπτυξη. Έχει ήδη εξαγγελθεί ότι η συνεργασία με την ΕΕ για τα θέματα της κλιματικής αλλαγής είναι πολύ σημαντική και ότι σύντομα θα αρχίσει ένας γύρος συνομιλιών μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης. Έτσι, αποδεικνύεται και εμπράκτως η αναβαθμισμένη θέση της Ε.Ε. και ο σημαντικός ρόλος που θα διαδραματίσει στις παγκόσμιες διαπραγματεύσεις και συζητήσεις για την κλιματική αλλαγή.
Δέσμευση για δράση, χρηματοδότηση και όχι στα μεγάλα φιλόδοξα σχέδια
Διαφαίνεται, πάντως, ότι η στιγμή που διανύουμε θα μπορούσε να προσφέρει μια δυναμική στις συζητήσεις για την κλιματική αλλαγή και στρατηγικές συνεργασίες για την Ε.Ε. Η Ένωση χρειάζεται να συνεργαστεί με άλλα κράτη για να καταφέρει να πετύχει κλιματική ουδετερότητα και αυτό τονίστηκε και από το Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών των κρατών-μελών. Επομένως, η ενεργειακή διπλωματία είναι το μέσο για την προώθηση της εξωτερικής διάστασης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Είναι σημαντικό που πολλά κράτη, όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, συζητάνε στρατηγικές και τρόπους για να μειώσουν τις εκπομπές τους ενόψει και της παρουσίασης των σχεδίων τους στη Διάσκεψη της Γλασκόβης για τη κλιματική αλλαγή. Θα δεσμευτούν, όμως, να επιτύχουν τους στόχους τους; Θα μπορέσουν τα κράτη να δεσμευτούν σε μια νέα συμφωνία; Προς το παρόν μόνο η Ε.Ε. φαίνεται πρόθυμη να εκδώσει νόμους δεσμεύοντας τα κράτη-μέλη της να προχωρήσουν στην πράσινη μετάβασή τους.
Με το 2020 να ήταν ένα πολύ θερμό έτος και με τα ακραία καιρικά φαινόμενα να είναι ολοένα και πιο συχνά, ο στόχος να κρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 1,5 βαθμούς Κελσίου έχει απομακρυνθεί. Αυτό που χρειάζεται δεν είναι μόνο πρωτοβουλίες και φιλόδοξα σχέδια. Πρέπει να περάσουμε στη δράση και αυτό απαιτεί γενναία χρηματοδότηση και δεσμεύσεις. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να κατανοηθεί, ότι η πράσινη μετάβαση δεν αφορά μόνο την ενεργειακή απεξάρτησή μας από τον άνθρακα και την χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αφορά μια γενικότερη αλλαγή στον τρόπο ζωής των ανθρώπων. Μια αλλαγή σ’ όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας στον πλανήτη. Αυτό είναι μάλλον το δυσκολότερο κομμάτι του εγχειρήματος και εκεί θα διαφανεί αν η Ένωση θα καταφέρει να είναι παγκόσμια πρώτη επιτυγχάνοντας την πράσινη μετάβαση στην ολότητά της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πέντε χρόνια από τη Συμφωνία του Παρισιού – Τι χρειάζεται για την εφαρμογή της;, CCN Greece, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι η Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και πως η απόσυρση των ΗΠΑ επηρεάζει το μέλλον της ανθρωπότητας, HuffPost, διαθέσιμο εδώ
- European Green Deal, European Council, διαθέσιμο εδώ
- Paper from the High Representative and the European Commission to the European Council Climate change and International Security, European Council, διαθέσιμο εδώ
- The Hope and Frustrated Expectations of COP25, Carnegie Europe, διαθέσιμο εδώ
