Προστασία της ανηλικότητας κατά τον Ποινικό Κώδικα

Της Αναστασίας Ερνεάνου,

Καθημερινά κατακλυζόμαστε με πλήθος ειδήσεων, πολλές από τις οποίες αφορούν εγκλήματα που προσβάλλουν το έννομο αγαθό της γενετήσιας ελευθερίας ή αξιοπρέπειας. Ωστόσο, ο νομοθέτης δε φαίνεται να αρκείται μόνο σε αυτές τις ρυθμίσεις όσον αφορά ιδίως τα εγκλήματα που στρέφονται κατά των ανηλίκων. Επιλογή του είναι να δημιουργήσει ένα πλέγμα ρυθμίσεων, προκειμένου να προστατεύσει το αυτοτελές αυτό έννομο αγαθό, που μετουσιώνει τη φυσιολογική σεξουαλική και εν γένει, ψυχική αρμονία και ηρεμία των ανηλίκων.

Προχωρώντας σε λεπτομερέστερη παράθεση των σημαντικότερων άρθρων που νέου Ποινικού Κώδικα, οφείλουμε να διευκρινίσουμε πως κατά τον νομοθέτη, κρίσιμη ηλικία αποτελούν τα δεκαπέντε (15) έτη, κάτω από την οποία όπως καταφαίνεται, δεν είναι επιτρεπτή η επίτευξη συνουσίας παρά μόνο ίσως, με κάποια εξαίρεση.

Κατά το άρθρο 339 ΠΚ όποιος ενεργεί γενετήσια πράξη με πρόσωπο νεότερο των δεκαπέντε ή το παραπλανά με αποτέλεσμα να ενεργήσει ή να υποστεί τέτοια πράξη, αν δεν τιμωρείται βαρύτερα από τη διάταξη του 351Α, τιμωρείται ανάλογα με την ηλικία του θύματος: α) με κάθειρξη (5-15 έτη) αν δεν έχει συμπληρώσει τα δώδεκα (12) έτη, β) με κάθειρξη 5-10 έτη αν έχει συμπληρώσει τα δώδεκα αλλά όχι τα δεκατέσσερα (14) και γ)αν συμπλήρωσε τα 14 με φυλάκιση έως δύο (2) έτη. Για την τέλεση κατά τον πρώτο τρόπο δεν ενδιαφέρει ο τρόπος με τον οποίο θα επιτύχει τη συνουσία ο δράστης, για παράδειγμα είτε με τη βία, είτε με δώρα, όπως ασφαλώς και τα κίνητρά του παραμένουν αδιάφορα (για παράδειγμα είναι ερωτευμένος, ή απλώς θέλει να εκμεταλλευτεί το ανήλικο θύμα). Για τον δεύτερο τρόπο, η παραπλάνηση δεν αφορά την περίπτωση της πλάνης, δηλαδή μιας ψευδούς αντίληψης για την πραγματικότητα, αλλά με την έννοια πως παρασύρεται/πείθεται σε μια τέτοια πράξη είτε με τον δράστη είτε με τρίτο.

Στη δεύτερη παράγραφο εισάγεται ένας προσωπικός λόγος απαλλαγής από την ποινή. Συγκεκριμένα αναφέρεται πως οι γενετήσιες πράξεις μεταξύ ανηλίκων κάτω των 15 δεν τιμωρούνται παρά μόνο, αν η μεταξύ τους διαφορά είναι μεγαλύτερη των τριών ετών. Σε αυτή την περίπτωση μπορούν να επιβληθούν αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα. Ο δικαιολογητικός στόχος αυτής της πρόβλεψης έγκειται στο γεγονός πως οι δράστες είναι παράλληλα και τα θύματα και για αυτό ακριβώς, ο συμμέτοχος σε μια τέτοια πράξη που δε διαθέτει τις ιδιαίτερες αυτές ιδιότητες (π.χ. είναι ενήλικος) τιμωρείται μάλιστα, για δύο εγκλήματα αφού συμβάλλει στην επίτευξη γενετήσιων πράξεων δύο ανηλίκων (προσβολή δύο εννόμων αγαθών).

Παράλληλα, στην τρίτη παράγραφο τιμωρείται και η εξώθηση του ανηλίκου να παρίσταται σε γενετήσια πράξη μεταξύ άλλων, χωρίς να συμμετέχει σε αυτή με φυλάκιση ανάλογα με την ηλικία του ανήλικου θύματος. Έπειτα από διάφορες ερμηνευτικές οδούς που έχουν υποστηριχτεί, ορθότερη κρίνεται εκείνη που η παρουσία του ανηλίκου πρέπει να είναι φυσική στον τόπο που τελείται η γενετήσια πράξη ενώπιόν του κι όχι εξ αποστάσεως, όπως μέσω διαδικτύου.

Το άρθρο 351Α που αναφέρεται στο προηγούμενο άρθρο στη ρήτρα επικουρικότητας που αυτό περιέχει, αναφέρεται στη γενετήσια πράξη που τελείται από ενήλικο αποκλειστικά με ανήλικο με αμοιβή ή άλλα υλικά ανταλλάγματα ή η γενετήσια πράξη που τελείται μεταξύ ανηλίκων η οποία ωστόσο, προκαλείται από ενήλικο κατά ίδιο τρόπο και μάλιστα τελείται ενώπιόν του, τιμωρείται με κάθειρξη και χρηματική ποινή, ενώ με φυλάκιση 3-5 χρόνια μόνο στην περίπτωση που το ανήλικο άτομο συμπλήρωσε τα 14 έτη. Ακόμα βαρύτερη ποινή επισύρεται στο εκ του αποτελέσματος έγκλημα, δηλαδή στην περίπτωση του εγκλήματος αυτού σε συνδυασμό με τον παραπέρα θάνατο του θύματος.

Ακόμα στο άρθρο 342 ΠΚ τιμωρείται η κατάχρηση ανήλικου προσώπου από ενήλικο οι οποίοι συνδέονται με μια ιδιαίτερη σχέση. Ειδικότερα, στην πρώτη παράγραφο τυποποιείται ένα μη γνήσιο ιδιαίτερο έγκλημα, δηλαδή έγκλημα το οποίο απαιτεί κάποιες ιδιότητες από το δράστη που όμως ελλείψει αυτών το έγκλημα θα τιμωρούνταν ούτως ή άλλως από κάποια άλλη διάταξη, όπως στην προκειμένη από το 339 ΠΚ. Έτσι, τιμωρείται αυστηρότερα ένα άτομο που του έχουν εμπιστευτεί να φυλάει ή να επιβλέπει ανήλικο έστω και προσωρινά, δημιουργώντας κατά ένα τρόπο, αμάχητο τεκμήριο πως το ανήλικο άτομο δεν μπορεί σε μια τέτοια σχέση εμπίστευσης να είναι απολύτως ελεύθερο. Στη δεύτερη παράγραφο, αντίθετα θεμελιώνεται ένα γνήσιο ιδιαίτερο έγκλημα, δηλαδή θεμελιώνεται για πρώτη φορά αξιόποινο. Ενήλικος που απευθύνει χειρονομίες, προτάσεις, εξιστορεί ή απεικονίζει γενετήσιες πράξεις στο πλαίσιο μια τέτοιας σχέσης εμπίστευσης, επίσης τιμωρείται με φυλάκιση από 6 μήνες έως 5 χρόνια. Ασφαλώς, ο άδικος χαρακτήρας της πράξης αίρεται σε περίπτωση που η εξιστόρηση/απεικόνιση/ παρουσίαση αναφορικά με την τέλεση γενετήσιων πράξεων γίνεται κατά την ενάσκηση καθηκόντων, όπως κατά το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής στο σχολείο.

Ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα ρυθμίζει ο νόμος κατά το άρθρο 348Α: την πορνογραφία ανηλίκων. Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι:

1. Όποιος με πρόθεση παράγει, διανέμει, δημοσιεύει, επιδεικνύει, εισάγει στην Επικράτεια ή εξάγει από αυτήν, μεταφέρει, προσφέρει, πωλεί ή με άλλον τρόπο διαθέτει, αγοράζει, προμηθεύεται, αποκτά ή κατέχει υλικό παιδικής πορνογραφίας ή διαδίδει ή μεταδίδει πληροφορίες σχετικά με την τέλεση των παραπάνω πράξεων, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή.
2. Όποιος με πρόθεση παράγει, προσφέρει, πωλεί ή με οποιονδήποτε τρόπο διαθέτει, διανέμει, διαβιβάζει, αγοράζει, προμηθεύεται ή κατέχει υλικό παιδικής πορνογραφίας ή διαδίδει πληροφορίες σχετικά με την τέλεση των παραπάνω πράξεων, μέσω πληροφοριακών συστημάτων, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή.
3. Υλικό παιδικής πορνογραφίας, κατά την έννοια των προηγούμενων παραγράφων συνιστά η αναπαράσταση ή η πραγματική ή η εικονική αποτύπωση σε ηλεκτρονικό ή άλλο υλικό φορέα των γεννητικών οργάνων ή του σώματος εν γένει του ανηλίκου, κατά τρόπο που προδήλως προκαλεί γενετήσια διέγερση, καθώς και της πραγματικής ή εικονικής γενετήσιας πράξης που διενεργείται από ή με ανήλικο.

Αναφορικά με το προστατευόμενο από την εν λόγω διάταξη έννομο αγαθό, δε θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως αυτό περικλείει αποκλειστικά την ανηλικότητα του προσβληθέντος προσώπου. Κι αυτό επειδή η πρωτοβουλία μπορεί να ανήκει στο ίδιο το ανήλικο άτομο με αποτέλεσμα η αυτοπροσβολή του να μένει ατιμώρητη (βασική αρχή του Ποινικού Δικαίου). Ο νόμος σε αυτό το σημείο περικλείει και την ανηλικότητα των υπολοίπων η οποία κινδυνεύει με την έκθεση σε αυτού του είδους υλικό, χαρακτηρίζοντάς το ουσιαστικά πηγή κινδύνου. Επιπλέον, το έγκλημα αυτό δεν τελείται κατ’ανάγκη μόνο από ενήλικα αλλά και από ανήλικα πρόσωπα.

Ιδιαιτέρως όσον αφορά την έννοια της κατοχής αυτού του είδους το υλικό, οφείλουμε να διευκρινίσουμε πως εκείνη υπάρχει μόνο όταν αποθηκεύεται οριστικά στο σκληρό δίσκο με αποτέλεσμα ο/η δράστης να έχει πρόσβαση σε αυτό ανά πάσα στιγμή. Η τέλεση του εγκλήματος υπό τη μορφή αυτή καθιστά ασφαλώς το τελευταίο διαρκές και η διάρκειά του προσδιορίζεται για όσο χρονικό διάστημα υφίσταται πραγματικά κατοχή του πορνογραφικού υλικού.

Συνεπώς, η ανηλικότητα αποτελεί έννομο αγαθό το οποίο αποκτά ιδιαίτερη αξία όσον αφορά τα εγκλήματα που στρέφονται κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή/και αξιοπρέπειας. Αυτός είναι και ο λόγος που οι επαπειλούμενες ποινές εμφανίζονται αυξημένες όσον αφορά μια τόσο ευαίσθητη ηλικία, κατά την οποία «χτίζεται» η προσωπικότητα και διαμορφώνεται η συμπεριφορά του ατόμου.

Πηγές

• Εγκλήματα κατά προσωπικών αγαθών, Ελισάβετ Συμεωνίδου-Καστανίδου, 2006