Της Άννας Αρκούδη,
Η πανδημία του κορωνοϊού αποτελεί μια νοσηρή πραγματικότητα τόσο σε κυριολεκτικό όσο και σε μεταφορικό επίπεδο. Εξαπλώνεται και επηρεάζει την κατάσταση της παγκόσμιας υγείας και οικονομίας σε ένα πρωτόγνωρο βαθμό και φέρει ως αποτέλεσμα δραματικές αλλαγές. Εκτός, όμως, από τον ιατρικό και οικονομικό τομέα, ισχυρές δονήσεις δέχεται και ο τομέας της ψυχικής υγείας. Η νέα αυτή πραγματικότητα, όπως συνηθίζουμε να την αποκαλούμε, έχει φέρει στην επιφάνεια και νέες συνήθειες. Άλλες καλές και άλλες όχι τόσο. Μία από αυτές είναι η «αναβλητικότητα». Όχι, όμως, όπως την γνωρίζαμε μέχρι τώρα υπό την στενή έννοια του όρου.
Τι ονομάζουμε αναβλητικότητα;
Με τον παραδοσιακό όρο της έννοιας, η αναβλητικότητα ως χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς μας, δεν οφείλεται στο ότι απλά βαριόμαστε να κάνουμε κάτι ούτε η «φτωχή» μας ικανότητα να διαχειριζόμαστε σωστά τον χρόνο μας, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Πολύ περισσότερο από αυτό, σύμφωνα με μια ανάλυση από το Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι που έγινε το 2007, είναι ένας τρόπος «αυτομομφής, αυτοτιμωρίας» που δεν πρέπει να ταυτίζουμε με την τεμπελιά. Οι αναβλητικοί άνθρωποι δεν αποφεύγουν να κάνουν κάτι, επειδή απλά βαριούνται το συγκεκριμένο καθήκον. Δεν αποφεύγουν μόνο συγκεκριμένα πράγματα, επειδή δεν τους εμπνέουν ή δεν τους ευχαριστούν. Αναβάλλουν σχεδόν τα πάντα.
Από μία «αγγαρεία» στη δουλειά τους, την έγκαιρη υποβολή της φορολογικής τους δήλωσης, να αλλάξουν καριέρα παρότι μπορεί να είναι δυστυχισμένοι εκεί που είναι τώρα, αλλά και το να μαγειρέψουν, να ξεκινήσουν γυμναστήριο, να κανονίσουν μία έξοδο με τους φίλους τους, να οργανώσουν ένα ταξίδι. Μάλιστα, έχουν επίγνωση ότι αυτό το χαρακτηριστικό τους δεν τους ωφελεί και παρόλα ταύτα δεν αποφασίζουν να το εγκαταλείψουν. Ο λόγος για τον οποίο φέρονται έτσι, όμως, δεν είναι απλά ότι δυσκολεύονται να κάνουν σωστή διαχείριση του χρόνου τους. Τα αίτια είναι βαθύτερα. Συνήθως, μέσα από αυτή τους τη στάση προσπαθούν να αποφύγουν το άγχος, τις διενέξεις, αρνητικά συναισθήματα, αλλά και την επακόλουθη υπευθυνότητα που αναπόφευκτα επιφέρει ο «προγραμματισμένος» τρόπος ζωής.
Τι συμβαίνει όμως όταν η αναβλητικότητα αυτή είναι «επιβεβλημένη»;
Η νέα πραγματικότητα της «αναβλητικότητας» που έχει επιφέρει η πανδημία επηρεάζει σημαντικά την ψυχολογία των ανθρώπων, οι οποίοι έχουν «παγώσει» πλέον όλα τους τα σχέδια. Και αναφερόμαστε μάλιστα σε μία αναβλητικότητα που έχει επιβληθεί στους περισσότερους από εμάς, μια αναβλητικότητα την οποία δεν επιλέξαμε και που μας έχει αναγκάσει να αφήσουμε στην άκρη τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα σχέδια και όνειρα. Γιατί, πράγματι η πανδημία έκανε πολύ κόσμο να πάψει να ονειρεύεται και να προσγειωθεί απότομα στο «σήμερα», με καμία απολύτως δυνατότητα πρόβλεψης για το «αύριο» και το «μετά». Σε ένα τέτοιο πρωτόγνωρο περιβάλλον οι προτεραιότητες και τα σχέδια μας, μπαίνουν σε “pause”.
Διανύουμε ήδη το δεύτερο lockdown και ακόμη και οι πιο ψύχραιμοι που κατάφεραν να διανύσουν την πρώτη καραντίνα, χωρίς να μεταβληθεί επικίνδυνα ο ψυχικός τους κόσμο, σε αυτόν τον δεύτερο και μακροβιότερο εγκλεισμό δεν έχουν καταφέρει να μείνουν τόσο ανεπηρέαστοι. Και αυτό γιατί όλοι συνειδητοποίησαν, πλέον, πως η μάχη με τον «αόρατο εχθρό» δεν πρόκειται να λήξει άμεσα, από την μία, και από την άλλη, ο αντίκτυπος του ιού και των επιτακτικών μέτρων που λήφθηκαν θα μας ακολουθεί για πολύ καιρό ακόμα. Άρα, τα σχέδια όλων μας πρέπει να πάρουν για ακόμα μία φορά παράταση. Είναι αναμενόμενο, λοιπόν, ο ψυχισμός του ανθρώπου να επηρεάζεται. Να γίνεται πιο ευμετάβλητος και να μας κυριεύει σειρά από αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις.
Πως μπορείτε να την αντιμετωπίσετε;
Η «επιβεβλημένη αναβλητικότητα» φαντάζει δύσκολο, ίσως και ακατόρθωτο για κάποιους να αντιμετωπιστεί. Είναι λογικό να αισθάνεστε έτσι. Γιατί ακριβώς καλείστε να αντιμετωπίσετε μία κατάσταση που πιθανότατα δεν την προκαλέσατε και ως εκ τούτου δεν είναι εξολοκλήρου στα χέρια σας για να την διαχειριστείτε. Και πόσο, μάλιστα, όσο το lockdown και η μάχη κατά του ιού βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη και μόλις πρόσφατα αρχίσαμε να βλέπουμε φως στο τούνελ.
Πρόκειται για μία κατάσταση στην οποία περιήλθα και εγώ. Όταν επέστρεψα τον Ιανουάριο της περασμένης χρονιάς στην Ελλάδα, είχα μπροστά μου μία χρονιά εντελώς διαφορετικά σχεδιασμένη. Ίσως όχι τέλεια σχεδιασμένη, αλλά σχεδιασμένη. Ήμουν επιτέλους τελειόφοιτη φοιτήτρια και θεωρούσα ότι αυτή η ανάσα πριν το πτυχίο θα σήμανε την αρχή για μία σειρά από ευκαιρίες ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον επαγγελματικό τομέα. Με την έκρηξη της πανδημίας τα πράγματα εξελίχθηκαν φυσικά εντελώς διαφορετικά και βρέθηκα με «τα χέρια δεμένα». Φυσικά και αυτό με επηρέασε, έβγαλε από μέσα μου έναν αναβλητικό εαυτό που ως τώρα δεν είχα συναντήσει. Έπρεπε, λοιπόν, να πιάσω και πάλι από την αρχή το νήμα και να αντιμετωπίσω τα νέα αυτά δεδομένα. Και μπορείτε να το κάνετε και εσείς.
Ξεκινήστε από τα μικρά
Πρέπει να διατηρήσετε ένα πρόγραμμα. Νέο ή καινούργιο δεν έχει σημασία. Μια καλή ιδέα για να ξεπεράσετε γρήγορα την τάση αναβλητικότητας είναι να ξεκινήσετε από τα μικρά πράγματα, που μπορούν εύκολα να υλοποιηθούν για να φύγουν από την «μέση». Δημιουργήστε, λοιπόν, μια μικρή λίστα με όλα όσα έχετε να κάνετε και καταγράψτε πόσο χρόνο θα σας πάρει καθένα από αυτά. Μπορεί αυτή τη στιγμή να φαντάζεστε ότι, λόγω του εγκλεισμού ο χρόνος είναι άπλετος και ότι σίγουρα κάποια στιγμή θα βρείτε λίγο για να τακτοποιήσετε τυχόν υποχρεώσεις, ωστόσο αυτή η αοριστία μπορεί να σας οδηγήσει στο να παρατήσετε ακόμα και να ξεχάσετε πράγματα.
Καθώς κοιτάζετε τη λίστα σας, ξεκινήστε αμέσως από εκείνα που θα σας πάρουν γύρω στα πέντε λεπτά ή και λιγότερο. Έτσι όχι μόνο «μικραίνει» η λίστα σας, αλλά αντλείτε και κίνητρο για να συνεχίσετε και με τις υπόλοιπες δραστηριότητές σας.
Επιβράβευση σε κάθε βήμα
Εάν κάποια δραστηριότητα που σας προκαλεί ανησυχία ή είναι μεγάλη, τότε θα ήταν καλό να το σπάσετε σε μικρότερα βήματα, καθώς έτσι θα το αντιμετωπίζετε πιο εύκολα. Ορίστε ένα πλάνο, σύμφωνα με το οποίο θα ολοκληρώνετε κάθε κομμάτι εντός ενός χρονικού πλαισίου και παραμείνετε συνεπείς σε αυτό. Καθώς ολοκληρώνετε κάθε κομμάτι, η μετάβαση στο επόμενο θα γίνεται ευκολότερη, αφού θα τονώνεται το ηθικό σας και θα αυξάνεται η παραγωγικότητά σας. Έπειτα ασχοληθείτε με μία δραστηριότητα που σας χαλαρώνει ή σας χαροποιεί προκριμένου να επιβραβεύσετε τον εαυτό σας.
Προσοχή στον ύπνο
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Frontiers of Human Neuroscience, η οποία διερεύνησε την αλληλεπίδραση του ύπνου και της ικανότητας άσκησης αυτοελέγχου, οι ερευνητές συμπέραναν το εξής: η έλλειψη ύπνου οδηγεί σε λιγότερη εστίαση και μεγαλύτερο κίνδυνο λήψης επικίνδυνων ή αμφισβητήσιμων αποφάσεων. Η στέρηση ύπνου επηρεάζει τον αυτοέλεγχο με δύο βασικούς τρόπους. Όχι μόνο μπορεί να μειώσει την ικανότητά σας να ασκήσετε τη θέληση σας, αλλά μπορεί επίσης να μειώσετε την ενέργεια που απαιτείται για την εν λόγω πράξη. Διατηρείστε το ωράριο γραφείου ακόμα και αν δουλεύετε από το σπίτι. Αν πάλι δεν εργάζεστε καθόλου, προσπαθήστε να ολοκληρώσετε τυχόν υποχρεώσεις ή και δραστηριότητες τις πρωινές ώρες και στο φως του ηλίου, όταν δηλαδή μπορείτε να σκεφτείτε με «καθαρό» μυαλό και τονωμένη θέληση ή αυτοέλεγχο.
Μοιραστείτε τις σκέψεις σας
Είναι φυσιολογικό να νιώθετε ανήσυχοι ή αγχωμένοι από όλο αυτό που συμβαίνει. Ωστόσο, δεν είστε οι μόνοι που η πανδημία άλλαξε τα σχέδια τους για το μέλλον. Φροντίστε, λοιπόν, να διατηρήσετε το δίκτυο υποστήριξης που έχετε δημιουργήσει από φίλους, συγγενείς ή συναδέλφους και μιλήστε για ό,τι σας προβληματίζει. Σίγουρα θα αισθανθείτε καλύτερα και πιθανότατα οι άνθρωποι που σας γνωρίζουν αρκετά καλά θα σας βοηθήσουν να οργανωθείτε και να συνεχίσετε να κυνηγάτε τους στόχους -και ας έχουν μετατεθεί για αργότερα- ή ακόμα να θέσετε και νέους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Interactions between sleep habits and self-control, frontiersin.org, διαθέσιμο εδώ
- The nature of procrastination: a meta-analytic and theoretical review of quintessential self-regulatory failure. Psychol Bull 133: 65-94, researchgate.net, διαθέσιμο εδώ
