Της Ιωάννας Χατζηαντωνίου,
Την Κυριακή, 7 Ιανουαρίου, ανακοινώθηκε από το Hoover Institution ο θάνατος του George P. Shultz, Υπουργού Εξωτερικών της Κυβέρνησης Reagan. Γνωστός, όχι μόνο για τη συμβολή του στην αμερικανική πολιτική σκηνή, αλλά και για τη διακεκριμένη θέση, που κατείχε στον ακαδημαϊκό και ιδιωτικό τομέα, ο κύριος Shultz ήταν το γηραιότερο πρώην μέλος υπουργικού συμβουλίου, καθώς είχε κλείσει 100 χρόνια εν ζωή.
Η περίοδος πριν την ανάδειξή του στην πολιτική σκηνή
Γεννημένος το 1920 στη Νέα Υόρκη, ο George Shultz ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του καριέρα στο Πανεπιστήμιο του Princeton, από όπου έφυγε με ένα πτυχίο στα οικονομικά. Δυστυχώς, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος τον «πρόφτασε» και μόλις αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο κατατάχτηκε στο Σώμα των Πεζοναυτών και πολέμησε κυρίως στο θέατρο επιχειρήσεων του Ειρηνικού Ωκεανού. Με το πέρας του πολέμου, ο Shultz επανήλθε στον ακαδημαϊκό κόσμο αποκτώντας το διδακτορικό του στο MIT και διδάσκοντας για κάποια χρόνια, ενώ η επόμενη «στάση» του ήταν το Πανεπιστήμιο του Chicago, στο οποίο έγινε και πρόεδρος του τμήματος Επιχειρήσεων (Graduate School of Business). Παράλληλα, διαιτήτευσε αρκετές διενέξεις μεταξύ επιχειρηματικών διευθύνσεων και εργατικών οργανώσεων, εμπειρία που τον βοήθησε αργότερα στη θητεία του στο Υπουργείο Εργασίας.
1968-1974: Οικονομική πολιτική επί Nixon
Ο Shultz υπηρέτησε για αρκετό καιρό τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς πέρασε από 3 ακόμα υψηλόβαθμες θέσεις κυβερνήσεων, πέραν από το Υπουργείο Εξωτερικών του Reagan. Πιο συγκεκριμένα, επί Nixon, το 1968 αναδείχθηκε σε Υπουργός Εργασίας (ομαλές σχέσεις μεταξύ των αρχηγών συνδικάτων, αλλά και επιχειρήσεων), διευθυντής του τότε νεοσύστατου Γραφείου Διοίκησης και Προϋπολογισμού το 1970 και δύο χρόνια αργότερα γραμματέας στο Υπουργείο Οικονομικών. Όπως καταλαβαίνουμε από τις θέσεις που ανέλαβε, ο κύριος Shultz έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής της δεκαετίας του ’70 προσπαθώντας να «δαμάσει» τον αχαλίνωτο πληθωρισμό που μάστιζε τη χώρα, αλλά και να προωθήσει τη συνεργασία των κρατών με τη συμβολή του στη δημιουργία του γκρουπ που αργότερα ονομάστηκε G7.
Αν και συμφώνησε και υποστήριξε την απόφαση του Προέδρου Nixon, να παύσει -αρχικά- τη μετατρεψιμότητα χρυσού σε δολάρια το 1971 και στην πορεία να ακυρώσει ολοκληρωτικά αυτόν τον «κανόνα του χρυσού», οι σχέσεις του με τον Nixon δεν ήταν και οι πλέον καλύτερες. Μάλιστα, σε ηχογράφηση από τον Λευκό Οίκο, ο 37ος Αμερικανός Πρόεδρος χαρακτήρισε τον συνεργάτη του «δειλό» με απρεπή, βέβαια, τρόπο για έναν άνθρωπο με το αξίωμά του. Ο λόγος αυτού του χαρακτηρισμού; Ο Shultz αντιστάθηκε στις πιέσεις, που του ασκούσε ο Nixon, να χρησιμοποιήσει τις φορολογικές δηλώσεις αντιπάλων του εναντίον τους.
Το 1974 σήμανε την προσωρινή λήξη της ενεργής παρουσίας του S. στην πολιτική σκηνή, καθώς κατέφυγε στη δυτική ακτή και συγκεκριμένα στην California και την εταιρεία κατασκευών και μηχανικής Bechtel. Παράλληλα, δίδασκε και στο Πανεπιστήμιο του Stanford.
1982–1989: Η διπλωματία του Ψυχρού Πολέμου στο Υπουργείο Εξωτερικών του Reagan
Το 1982 ο S. επανέρχεται στο πολιτικό προσκήνιο, όταν ο Πρόεδρος Ρ. τον διόρισε στο Υπ. Εξ. ως αντικαταστάτη του παραιτηθέντα Alexander M. Haig, Jr. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του -ο οποίος λέγεται ως είχε μια εκρηκτική συμπεριφορά, που τον έφερνε συχνά σε κόντρες με άλλα μέλη του υπουργικού συμβουλίου-, ο Shultz λειτούργησε με περισσότερη μετριοπάθεια και αντιμετώπισε τις διπλωματικές σχέσεις της χώρας με ρεαλισμό, παρά την ελάχιστη εμπειρία του σε ζητήματα διακρατικών σχέσεων.
Ο Shultz ανέλαβε τα καθήκοντά του στο Υπουργείο Εξωτερικών σε μια πολυτάραχη περίοδο, καθώς οι σχέσεις Η.Π.Α. και Σοβιετικής Ένωσης ήταν ιδιαίτερα τεταμένες. Γι’ αυτόν τον λόγο, έβαλε και σε προτεραιότητα τις σχέσεις μεταξύ των δύο τότε υπερδυνάμεων του διεθνούς συστήματος και μπορούμε να πούμε πως πέτυχε αρκετά σημαντικά πράγματα. Ξεκινώντας συζητήσεις και συναντήσεις με τον Σοβιετικό πρέσβη στις Η.Π.Α, Anatoly Dobrynin, o Shultz κατάφερε να αντιληφθεί την αλλαγή της στάσης της ηγεσίας του ανατολικού μπλοκ. Αυτό, σε συνδυασμό και με τις προσπάθειες του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών, να εκφράσει τον σεβασμό του προς τους Σοβιετικούς, βοήθησε στο να εδραιωθεί ένα εύφορο κλίμα, που θα προμήνυε εποικοδομητικές διαπραγματεύσεις. Έτσι και έγινε. Απότοκο αυτών ήταν η Συνθήκη για τις Πυρηνικές Δυνάμεις Μέσου Βεληνεκούς (1987), η οποία προέβλεπε την ακύρωση μιας ολόκληρης κατηγορίας πυρηνικών όπλων. Η προαναφερθείσα συνθήκη αποτέλεσε έναν καίριο παράγοντα για την εξέλιξη των σχέσεων των δύο μπλοκ, καθώς συνέβαλε στην εκτόνωση της έντασης σε ότι αφορούσε τα πυρηνικά που περιέπλεκαν την κατάσταση. Λέγεται, μάλιστα, πως στη Σύνοδο του Ρέικιαβικ, το 1986, ενώ ο Reagan και ο Gorbachev συζητούσαν την ολοκληρωτική διάλυση των πυρηνικών δυνάμεων, ο Υπ. Εξ. Shultz αναλογιζόταν πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτό!
Έπειτα, κεντρικό ρόλο έπαιξε και στη διαχείριση των πολεμικών συρράξεων της Μέσης Ανατολής προσπαθώντας να αποκαταστήσει την ειρήνη στην περιοχή, αν και -όπως φάνηκε στο τέλος- δεν τα κατάφερε. Η σφαγή των Παλεστινίων από Λιβανέζους, το 1982, αλλά και η βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στη Βηρυτό, έναν χρόνο αργότερα, που σκότωσε 241 Αμερικανούς στρατιώτες, σήμαναν την αποτυχία του να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις υποθέσεις στην περιοχή. Παρ’ όλα ταύτα, αποτέλεσαν την αφορμή να επαναφερθεί το ζήτημα της τρομοκρατίας και της ανάγκης καταπολέμησής της.
Με τη λήξη της θητείας του στο πλευρό του Reagan, του απένειμαν το προεδρικό βραβείο της Ελευθερίας ως φόρο τιμής για την προσφορά του στην πατρίδα. Το έργο του στην αμερικανική πολιτική διαμόρφωσε τη νεότερη ιστορία των διεθνών σχέσεων και η κληρονομιά, που αφήνει στην πατρίδα του, είναι μεγάλη.
Η αμερικανική πολιτική σκηνή, ανεξάρτητα από κομματικές πεποιθήσεις, έσπευσε να εκφράσει τα συλλυπητήριά της. Χαρακτηριστικά, η Condoleezza Rice, Υπουργός Εξωτερικών του George W. Bush και νυν διευθύντρια του Ιδρύματος Hoover, ανέφερε, πως «ο συνάδελφός μας ήταν ένας εξαιρετικός Αμερικανός πολιτευτής και ένας αληθινός πατριώτης με κάθε έννοια της λέξης. Η ιστορία θα τον θυμάται σαν τον άντρα που έκανε τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος». Η Υπουργός Εξωτερικών επί Obama και πρώην Δημοκρατική προεδρική υποψήφια, Hillary Clinton, δήλωσε στο Twitter, πως «χάσαμε έναν γίγαντα», ενώ ο νυν κάτοχος της θέσης, Anthony Blinken, αποκάλεσε τον Shultz έναν θρύλο, λέγοντας χαρακτηριστικά, πως «ήταν ένας οραματιστής».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- George P. Shultz, secretary of state under Reagan, dead at 100, NBC News, διαθέσιμο εδώ
- George Shultz, Encyclopedia Britannica, διαθέσιμο εδώ
- George Shultz Obituary, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- George Shultz, Who Led U.S. Cold-War Diplomacy, Dies, Bloomberg, διαθέσιμο εδώ
