Της Αρετής Δανδάκη,
Θλιβερά είναι τα νούμερα που δημοσιεύονται από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με τα οποία κάθε χρόνο δολοφονούνται περί των 5.000 γυναικών εξαιτίας εγκλημάτων τιμής. Τα εγκλήματα τιμής αποτελούν μια ιδιάζουσα κατηγορία ακραίας μορφής εγκληματικής βίας, για τα οποία ο δράστης επικαλείται ως δικαιολογία την αποκατάσταση της τιμής του, την οποία προσέβαλαν οι πράξεις του θύματος.
Αρχικά, η προσβολή της τιμής αφορά συνήθως πράξεις κατά της οικογένειας, του γάμου, την προσβολή της αξιοπρέπειας, του σεβασμού ή της ηθικής. Η τιμή είναι μια θεμελιώδης αξία της κοινωνίας, η οποία «οικοδομείται» στην εκάστοτε εποχή, καθώς και το ιστορικό πλαίσιο που την περιβάλλει. Ενώνει και διαχωρίζει τα μέλη μιας κοινωνίας, προβαίνει στην αναγνώριση της αξίας των πολιτών, μέσω της οποίας εκείνοι με τη σειρά τους αποτιμούν το κύρος τους. Επομένως, σημαντικό ρόλο διακατέχει η διατήρηση της τιμής αυτής μέχρι το πέρας της ζωής τους, καθώς επίσης, προϋποθέτει ενίοτε τη χρήση οποιωνδήποτε μέσων, από βίαιων έως και εγκληματικών, για τη διασφάλιση της ακεραιότητάς της.
Επιπλέον, η τιμή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικογένεια. Αυτό συνεπάγεται πως, αφ’ ής στιγμής η οικογένεια κάποιου προσβληθεί, τότε τα μέλη (συνήθως οι άνδρες) έχουν την υποχρέωση να «ξεπλύνουν» την τιμή στο αίμα, ώστε η οικογένεια να μην χάσει την υπόληψή της. Η μέθοδος τέλεσης είναι πάντα αποτρόπαια, ώστε ο δράστης να τιμωρηθεί με το θάνατό του για την προαναφερθείσα προσβολή. Σαφώς, τα εγκλήματα αυτά απέχουν από τις πολιτισμένες κοινωνίες, το κράτος δικαίου και το σύστημα απονομής δικαιοσύνης. Οι ειδεχθείς αυτές πράξεις, τις περισσότερες φορές λαμβάνουν χώρα σε κοινωνίες ριζωμένες στην παράδοση, το έθιμο, τη θρησκεία και την αυτοδικία. Ακόμα, η έλλειψη παιδείας, η υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας και η συνεχής παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι χαρακτηριστικά των κοινωνιών των οποίων οι πολίτες προβαίνουν σε αυτές τις πράξεις.
Η τιμή, επιπροσθέτως, εκλαμβάνεται διαφορετικά ανάμεσα στα δύο φύλα. Στο γυναικείο φύλο είναι συνυφασμένη με τη θηλυκότητα, την αγνότητα και την ταπεινότητα. Από την άλλη, το ανδρικό φύλο συνδέεται με την υπεράσπιση της τιμής της οικογένειας, τη διατήρηση της υπόληψης και του ανδρισμού. Τα περισσότερα θύματα εγκλημάτων τιμής έχουν θύματα γυναίκες, οι οποίες μπορεί απλώς να συνομίλησαν με έναν άγνωστο άνδρα, θέλησαν να σπουδάσουν, να παντρευτούν άλλο σύζυγο από αυτόν που τους επιβάλλει η οικογένεια ή αποφάσισαν να χαράξουν τη δική τους πορεία και να χειραφετηθούν από τον άνδρα του σπιτιού. Η στάση αυτή των γυναικών ακολουθείται από σφοδρά βασανιστήρια μέχρι θανάτου, ώστε να σταματήσει να υφίσταται η ντροπή της οικογένειας. Οι δράστες τις περισσότερες φορές ομολογούν το έγκλημα δίχως μετάνοια, καθώς θεωρούν πως έπραξαν το σωστό. Τέλος, τα συστήματα απονομής της δικαιοσύνης δεν τους επιβάλλουν τις δέουσες ποινές.
Συμπερασματικά, καθώς διανύουμε τον 21ο αιώνα, τα εγκλήματα για λόγους τιμής έπρεπε προ πολλού να αποτελούν παρελθόν. Αντ’ αυτού, σε χώρες που καθορίζονται από παρωχημένες και ακραίες αντιλήψεις και η νοοτροπία των πολιτών διαμορφώνεται από τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τα γεγονότα αυτά αποτελούν καθημερινότητα. Ο σύγχρονος κόσμος πρέπει να μεριμνήσει και να δώσει ένα τέλος, ώστε τα εγκλήματα τιμής να μην συγχωρούνται πλέον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Δια Λόγους τιμής, Βία, Συναισθήματα και Αξίες στη Μετεμφυλιακή Ελλάδα», mwvkafeneio.squat.gr, διαθέσιμο εδώ
- Εγκλήματα Tιμής: Όταν το «τι θα πει η γειτονιά» μπαίνει πάνω από την ανθρώπινη ζωή, postmodern.gr, διαθέσιμο εδώ
