Της Ελευθερίας Κωνστάντιου,
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, η ραγδαία εξάπλωση του διαδικτύου έχει αλλάξει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τους γύρω μας. Σήμερα, έχοντας μια απλή πρόσβαση στο διαδίκτυο μπορούμε να προμηθευόμαστε κάθε λογής αγαθό από οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη, να επικοινωνούμε με τους αγαπημένους μας και κυρίως να ενημερωνόμαστε εύκολα και γρήγορα για όσα συμβαίνουν δίπλα μας ή και πιο μακριά. Με αυτόν τον τρόπο, το ίντερνετ μας έχει καταστήσει «πολίτες του κόσμου». Ωστόσο, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές του είναι ο τρόπος που κάποια κοινωνικά κινήματα εξαπλώνονται μέσω αυτού.
Αν έπρεπε να δώσουμε έναν σύντομο ορισμό για το «διαδικτυακό κοινωνικό κίνημα», αυτός θα ήταν ότι πρόκειται για «οργανωμένη προσπάθεια προώθησης ενός συγκεκριμένου στόχου, μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών επικοινωνίας, όπως το ίντερνετ». Έτσι, σε αρκετές περιπτώσεις, τα συγκεκριμένα κινήματα επιδιώκουν να αφυπνίσουν το κοινό, ισχυριζόμενα πως «υπάρχει ένα λάθος, που πρέπει να διορθωθεί».
Ενώ τα πρώτα κοινωνικά κινήματα ήταν μέσω διαμαρτυριών και ανυπακοής των πολιτών, η άνοδος του διαδικτύου οδήγησε τα περισσότερα κινήματα να διεξάγονται στον κυβερνοχώρο. Τα social media είναι πλέον αυτά που δημιουργούν κοινωνικά κινήματα, δίνοντας την ευκαιρία σε άτομα από ολόκληρο τον κόσμο να αναπτύξουν μια βάση και να ενημερωθούν για θέματα της επικαιρότητας. Έτσι, όλο και μεγαλύτερες ομάδες ατόμων κινητοποιούνται, υψώνοντας τη φωνή τους και μάλιστα σε αρκετά μικρό χρονικό διάστημα. «Ιστότοποι κοινωνικών μέσων, όπως το Facebook, το Twitter, το YouTube και τα διάφορα διαδικτυακά ιστολόγια έχουν αναμφισβήτητα δώσει φωνή σε άτομα που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να ακουστούν» επισημαίνει χαρακτηριστικά ο Lopes. Τα σύγχρονα κοινωνικά κινήματα, επομένως, έχουν επαναπροσδιοριστεί πλήρως μέσω των εργαλείων που παρέχει το διαδίκτυο. Emails, forums, πλατφόρμες αναφορών και κοινωνικά μέσα δικτύωσης αποτελούν τους τρόπους για να υψωθούν οι φωνές των μελών του κάθε κινήματος.
Σήμερα, ένα κίνημα παίρνει σάρκα και οστά σε λίγες ώρες, αφού οι πληροφορίες για αυτό διαδίδονται με ταχύτητα φωτός και μάλιστα ανέξοδα! Στα social media (π.χ. Twitter), οι άνθρωποι είναι σε θέση να συζητούν ανοιχτά τα παράπονα και τις ανισότητες που αντιμετωπίζουν. Με αυτόν τον τρόπο, η βελτιωμένη επικοινωνία παρέχει τη δυνατότητα ορθολογικής κατανόησης των κοινωνικών αδικιών και ανισοτήτων, οι οποίες αποτελούν τη βασική αιτία ανάπτυξης των κινημάτων. Ακόμη, η χρήση του διαδικτύου διευκολύνει την ανάπτυξη συλλογικής αντίληψης για αυτά που συμβαίνουν δίπλα μας, ενθαρρύνοντας αρκετό κόσμο να συμμετάσχει σε αυτά. Οι γεωγραφικοί και οι οικονομικοί περιορισμοί παύουν να αποτελούν πρόβλημα, αφού εύκολα μπορούν να ξεπεραστούν μέσω της ηλεκτρονικής οργάνωσης, προσελκύοντας άτομα από διαφορετικά υπόβαθρα. Έτσι, τα hashtags του Twitter, οι σελίδες Facebook και τα ιστολόγια Tumblr έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διοργάνωση διαμαρτυριών σε όλο τον κόσμο. Τέλος, είναι εξαιρετικά εύκολος ο συντονισμός ενός τέτοιου κινήματος μέσω του ίντερνετ. Το διαδικτυακό κοινό είναι αυτό που συμβάλει σημαντικά στην ανταλλαγή απόψεων, την υπογραφή διαδικτυακών ψηφισμάτων, συμμετέχοντας σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων κι όλα αυτά, χωρίς να βασίζεται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ή την προσωπική οργάνωση.
Ποια είναι, όμως, τα πιο διάσημα e-movements; Σε αυτό το σημείο, θα ήταν σωστό να γίνει μια διάκριση μεταξύ των πολιτικών κινημάτων και αυτών που σχετίζονται με το φύλο, την φυλή και τη σεξουαλικότητα. Στην πρώτη κατηγορία συναντάμε κινήματα όπως την «Αιγυπτιακή Επανάσταση του 2011» και φυσικά την «Αραβική Άνοιξη», τα οποία είχαν ως στόχο την ανατροπή των δικτατορικών καθεστώτων των χωρών της Βορείου Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσονται: το “#BlackLivesMatter”, το οποίο εκστρατεύει ενάντια στη βία και τον ρατσισμό απέναντι στην αφροαμερικανική κοινότητα των ΗΠΑ, και το “#MeToo”, το οποίο αποτελεί διεθνές κίνημα ενάντια στις σεξουαλικές παρενοχλήσεις και επιθέσεις.
Το διαδίκτυο, εκτός από εργαλείο δουλειάς και ψυχαγωγία, είναι ο τόπος όπου οι φωνές κάποιων μπορούν να ακουστούν προς πάσα κατεύθυνση και σε μεγάλη κλίμακα. Σε έναν κόσμο που συνεχώς μεταβάλλεται, τα κοινωνικά κινήματα βρήκαν τον τρόπο για να εξελιχθούν και να συνεχίσουν να προσπαθούν για την κοινωνική αλλαγή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Online Social Movements, scholarworks.iu.edu, διαθέσιμο εδώ
- Social Movements: How People Make History, mobilizingideas.wordpress.com, διαθέσιμο εδώ
- Online social movement, Wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
