Του Ανδρέα-Άγγελου Σκόνδρα,
Ο αποκλεισμός πρόσβασης σε περιεχόμενο του διαδικτύου ή ακόμα και ο τερματισμός αυτού αρχίζει να γίνεται ιδιαίτερα διαδεδομένη μέθοδος σε χώρες της Αφρικής. Πολλές κυβερνήσεις εκμεταλλεύονται τη δυνατότητα να αποκλείουν την κοινωνία από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με πρόφαση την προστασία της εθνικής ασφάλειας και τη διατήρηση της πολιτικής σταθερότητας. Υπολογίζεται ότι μέσα στο 2019 περισσότερες από δέκα αφρικανικές χώρες προχώρησαν σε αυτή την ψηφιακή καταστολή, η οποία αρχίζει να διαμορφώνει μια νέα τάση κυβερνητικής λογοκρισίας στο διαδίκτυο. Αυτές οι προσπάθειας περιστολής του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης λαμβάνουν κυρίως χώρα σε περιόδους εκλογικών αναμετρήσεων, σε χώρες με λιγότερο δημοκρατικά καθεστώτα.
Τον Ιανουάριο του 2019, η κυβέρνηση της Ουγκάντα απέκλεισε την πρόσβαση στο διαδίκτυο ως απάντηση στην αυξανόμενη διαμαρτυρία ενάντια στην αύξηση των τιμών των καυσίμων στη χώρα. Ακολουθούν πολλά παραδείγματα χωρών της αφρικανικής ηπείρου, όπως το Σουδάν, η Γκαμπόν, το Καμερούν, η Εριθρέα, η Λιβερία. Αντιλαμβανόμαστε συνεπώς πως πρόκειται για μία νέα πρακτική των κυβερνήσεων, οι οποίες αποπειρώνται, λόγω της θέσης ισχύος που κατέχουν, να αποκλείουν τους πολίτες από περιεχόμενο που θεωρείται αντικυβερνητικό, γιατί αυτή είναι η πραγματική αιτία. Τις περισσότερες φορές το λεγόμενο αντικυβερνητικό περιεχόμενο αφορά την έννοια της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία στερούνται οι πολίτες. Η παρουσία τέτοιων εννοιών στο διαδίκτυο θέτει σε κίνδυνο αυταρχικά καθεστώτα, καθώς οι πολίτες ενημερώνονται και κατά συνέπεια αντιστέκονται. Η δυναμική των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τον 21ο αιώνα είναι τεράστια και δημιουργεί ανασφάλεια σε απολυταρχικά καθεστώτα, αφού αναταράσσεται η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων.
Το πιο πρόσφατο θύμα τέτοιας κυβερνητικής λογοκρισίας είναι η κυβέρνηση της Ουγκάντα, η οποία ενόψει των προεδρικών εκλογών στις 14 Ιανουαρίου απέκλεισε τους πολίτες από την είσοδο στο διαδίκτυο προφασιζόμενη την διασφάλιση της κοινωνικής ισορροπίας και την αποφυγή αναταραχών. Οι μέθοδοι πίσω από το κλείσιμο του διαδικτύου, είναι αρκετά απλές. Η κυβέρνηση απλώς διατάσσει τους παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου (ISP) να διακόψουν τις συνδέσεις τους με τον έξω κόσμο -όπως να απενεργοποιήσουν ένα μόντεμ στο σπίτι, αλλά για ολόκληρη τη χώρα. Οι ίδιες οι εταιρίες δε μπορούν να αντιδράσουν, διότι βρίσκονται σε μία θέση υποταγής προς τις κυβερνήσεις, οι οποίες τους εκχωρούν τα δικαιώματα λειτουργίας. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος παράκαμψης αυτών των περιορισμών από τους πολίτες είναι η χρήση εικονικών ιδιωτικών δικτύων VPN, τα οποία μέσα από κρυπτογραφημένες διαδρομές δεδομένων έχουν πρόσβαση σε ορισμένους ιστοτόπους.
Πρέπει ωστόσο, να αναλογιστούμε ποια είναι η επίδραση αυτών των περιορισμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κοινωνική συνοχή. Η απαγόρευση στους πολίτες να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες, όπως επίσης η καταπάτηση του δικαιώματος της ελευθερίας έκφρασης είναι μερικές από τις συνέπειες. Για τα δυτικά κράτη η δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο θεωρείται δεδομένη και συνιστά καθημερινό εργαλείο είτε για επαγγελματική είτε για προσωπική χρήση. Το αντίκτυπο αυτού του μέτρου ακόμα και στην οικονομία είναι σημαντικό, αφού καθίσταται αδύνατη η πραγματοποίηση των διαδικτυακών αγορών και η εξ αποστάσεως εργασία για όσους δε διαθέτουν VPN. Πολλώ δε μάλλον στην περίπτωση αυτής της πανδημίας, όπου η χρήση του διαδικτύου είναι σημαντική για την προστασία της υγείας και έχει γίνει βασικό εργαλείο της καθημερινότητας όλων μας. Η πρωτοβουλία #KeepItOn αποτελεί μια παγκόσμια προσπάθεια για τη μελέτη και εξάλειψη του φαινομένου της αποκοπής από το διαδίκτυο και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για ολοένα και αυξανόμενη χρήση της μεθόδου αυτής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Africa internet: Where and how are governments blocking it?, BBC, διαθέσιμο εδώ
-
Internet shutdowns aren’t just Africa’s problem. They’re happening worldwide, CNN, διαθέσιμο εδώ
-
What we do (not) know about Internet shutdowns in Africa, Democracy In Africa, διαθέσιμο εδώ
- #KeepItOn: internet shutdowns during COVID-19 will help spread the virus!, Access Now, διαθέσιμο εδώ
