Της Ειρήνης Μπούλια,
Η Μυανμάρ αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα κράτος με παράδοση αυταρχισμού. Ύστερα από δεκαετίες στρατιωτικού νόμου, το 2012 απέκτησε για πρώτη φορά δημοκρατία. Η εκλεγμένη το 2015 Aung San Suu Kyi του NLD (National League for Democracy) έγινε δεκτή με διθυραμβικά σχόλια τόσο από τη χώρα της όσο και από τη διεθνή κοινότητα. Όμως, η γυναίκα που έθεσε υψηλές προσδοκίες στην αρχή της θητείας της, εξελίχθηκε τελικά σε αμφιλεγόμενη φιγούρα της πολιτικής σκηνής. Η Suu Kyi προέβη σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθιστώντας ειρωνική την απονομή του Nobel Ειρήνης στο πρόσωπό της το 1991. Ενδεικτικά, προσέφερε τη συναίνεσή της στην ένοπλη σύγκρουση στρατού με εθνικές μειονότητες και διασφάλισε την αποσιώπηση όσων την επικρίνουν για τη γενοκτονία των Rohingya, μέσω της φίμωσης των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Το NLD, κατά τη διάρκεια της πενταετούς θητείας του, συμφώνησε στα περισσότερα ουσιαστικά ζητήματα με την στρατιωτική ηγεσία, δίχως να μεριμνήσει επαρκώς για τα προβλήματα της κοινωνίας. Ακόμη, εξαιτίας της υγειονομικής κρίσης του κορωνοϊού, η οικονομική ανάπτυξη επιβαρύνθηκε σημαντικά, ενώ η γραφειοκρατία λειτούργησε ως τροχοπέδη στην οικονομική ανάκαμψη.
Ο λαός της Μυανμάρ κλήθηκε να ασκήσει το ύψιστο δικαίωμά του, εκείνο της εκλογής των αντιπροσώπων του, εν μέσω κορωνοϊού. Στις 8 Νοεμβρίου του 2020, παρά την έξαρση της πανδημίας και τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, οι εκλογές στέφθηκαν με επιτυχία. Το αξιοσημείωτο είναι πως η συμμετοχή άγγιξε το 71,6%, ποσοστό μεγαλύτερο των εκλογών του 2015. Βεβαίως, υπήρξαν συμβάντα τα οποία λίγο έλειψαν να εξελιχθούν σε τραγωδίες, όπως η δυσκολία μεταφοράς των εθνικών μειονοτήτων στα εκλογικά κέντρα, λόγω των συγκρούσεών τους με στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας. Μπορεί το φαινόμενο να μετριάστηκε, μα δεν εξαλείφθηκε πλήρως. Υπό αυτό το κλίμα, οι εκλογές χαρακτηρίστηκαν από τα εθνικά κόμματα της αντιπολίτευσης αλλά και τον στρατό ως νοθευμένες. Βέβαια, εγχώριοι παρατηρητές, διορισμένοι φυσικά από το NLD, τις χαρακτήρισαν ως «σχετικά δίκαιες και αδιάβλητες». Αν και η έκταση της νοθείας δεν είναι ακόμα ευδιάκριτη, αδιαμφισβήτητα αποτέλεσε στοιχείο της συντριπτικής νίκης του NLD, το οποίο θα επικρατούσε ούτως ή άλλως. Πάντως, σίγουρος λόγος της επιτυχίας του ήταν η χρήση του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος. Το σύστημα σαφώς είναι δίκαιο εφόσον έτσι ορίζεται από τον εκλογικό νόμο, μα ωθεί στο περιθώριο τις ήδη αδικημένες εθνικές μειονότητες.
Το σημαντικό «αντίπαλο δέος» του NLD είναι το USDP (Union Solidarity and Development Party) υπό τον Min Aung Hlaing, που εν τοις πράγμασι αποτελεί πολιτικό σκέλος του στρατού. Βλέποντας τη δύναμή του να έχει συρρικνωθεί σημαντικά, το USDP προ λίγων ημερών διατυμπάνισε πως εάν δεν τηρηθεί κατά γράμμα το Σύνταγμα και δεν υπάρξει σοβαρή έρευνα για τη διαλεύκανση της εκλογικής νοθείας, θα προβεί σε πραξικόπημα. Το Σύνταγμα του 2008 συστάθηκε από τον στρατό, ο οποίος αποχωρούσε από την πολιτική εξουσία, προσδοκώντας παράλληλα την εξασφάλιση προνομίων και δύναμης στην πολιτική ζωή της χώρας. Συνεπώς, η αναθεώρηση ή ακόμα και η θέσπιση νέου Συντάγματος, ώστε να εκδημοκρατιστεί πλήρως η Μυανμάρ, αποτελεί πάγιο αίτημα της κοινωνίας. Ακριβώς γι’ αυτό, η παραπάνω δήλωση του USDP αποτελεί την εκδήλωση της δυσαρέσκειας του κόμματος με το εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά και την κορωνίδα της ρήξης του με το NLD. Σε μία περίοδο όπου η Suu Kyi έχει εξασφαλίσει εγχώρια παντοδυναμία, ο Aung Hlaing αρνείται να χάσει τη δική του.
Μετά το διεθνή διασυρμό της χώρας για την εθνοκάθαρση των Rohingya, η κυβέρνηση, όταν λογοδότησε για τις πράξεις της, απλώς αρνήθηκε όσα της έχουν προσάψει. Είναι έκδηλο πως γίνεται προσπάθεια τέρψης της εθνικιστικής, βουδιστικής πλειοψηφίας στο εσωτερικό της χώρας, καθώς προτάσσεται η εγχώρια υποστήριξη έναντι της διεθνούς. Πολιτική προτεραιότητα είναι πρωτίστως η προώθηση της αναθεώρησης του Συντάγματος και ο προοδευτικός παραγκωνισμός του στρατού, πράξη που απαιτεί την σύμπνοια της κοινότητας με την κυβέρνηση. Υπό αυτό το κλίμα, μετά από χρόνια στοχοποίησής τους, τα κόμματα των μειονοτήτων αποφάσισαν να δημιουργήσουν μια δημοκρατική ομοσπονδιακή ένωση και να συνεργαστούν με το NLD. Αυτό το εγχείρημα αποτελεί και την ύστατη προσπάθεια πολιτικής επιβίωσής τους, καθώς μόνο έτσι θα μπορούν να ασκήσουν πιέσεις και να διεκδικήσουν εκτεταμένα δικαιώματα.
Δυστυχώς, όλες οι ελπίδες για ευρύτερο εκδημοκρατισμό της χώρας αποδείχθηκαν φρούδες. Η στρατιωτική ηγεσία πραγματοποίησε τις απειλές της και τα ξημερώματα 1ης Φεβρουαρίου προέβη σε πραξικόπημα διάρκειας ενός χρόνου. Στο πηδάλιο της εξουσίας βρέθηκε ο αρχηγός του USDP, Min Aung Hlaing. Αρχικά διακόπηκαν οι τηλεπικοινωνίες, πράξη που ανησύχησε τους διεθνείς παρατηρητές, ενώ στη συνέχεια άρχισαν οι μαζικές συλλήψεις ανώτατων πολιτικών ηγετών. Μάλιστα, η ίδια η Suu Kyi συνελήφθη, με την κατηγορία της εκλογικής νοθείας. Καθώς ο στρατός βάσει Συντάγματος έχει τη δυνατότητα να κηρύσσει την χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, εάν το κρίνει απαραίτητο, το πραξικόπημα διέπεται από μία φαινομενική νομιμότητα. Όμως, το κίνητρο πίσω από την ενέργεια αυτή είναι πασιφανές: η εκλογική νοθεία αποτελεί μόνο μία πρόφαση για επιστροφή στον αυταρχισμό, ένα μεγάλο «εμπρός-πίσω», που στερείται παντός είδους νομιμότητας. Το NLD καταδίκασε το πραξικόπημα, καλώντας το λαό να μη δεχθεί την επιστροφή στην ανελευθερία.
Η διεθνής κοινότητα αντέδρασε ακαριαία, καταδικάζοντας με τη σειρά της το πραξικόπημα και προκρίνοντας το γόνιμο διάλογο και τα ειρηνικά μέσα στο πλαίσιο της δημοκρατίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Αυστραλία, η Ιαπωνία αλλά και ο ΟΗΕ τοποθετήθηκαν λεκτικά υπέρ της απελευθέρωσης των πολιτικών κρατουμένων, αποφεύγοντας προς το παρόν μία πιο δυναμική προσέγγιση. Άλλωστε, οι Η.Π.Α., παραδοσιακά δύναμη όπου επιδιώκει την εγκαθίδρυση δημοκρατίας παγκοσμίως, έχουν να επιλύσουν αφόρητα πιεστικά προβλήματα στο εσωτερικό τους. Ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος, Joe Biden, πρέπει να διαχειριστεί και να περιορίσει τις ζημιές του προκατόχου του, ώστε να επιστρέψει η χώρα του σε μια πιο διεθνώς «ομαλή» πολιτική. Έτσι, υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, είναι πρακτικά αδύνατον να πραγματοποιηθεί μία έγκαιρη παρέμβαση, ικανή να σώσει ό,τι απέμεινε από τις στάχτες της καχεκτικής δημοκρατίας στη Μυανμάρ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 2020 Myanmar Review: How Suu Kyi and NLD scored an election landslide, Myanmar Times, διαθέσιμο εδώ
- Amid Coup Fears, Myanmar’s Election Commission Rejects Army Election Fraud Claims, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
- Democracy in Myanmar still under threat, East Asia Forum, διαθέσιμο εδώ
- Myanmar’s coup: Why now – and what’s next?, BBC, διαθέσιμο εδώ
- A tarnished Aung San Suu Kyi comes to The Hague to defend Myanmar against genocide charges, Los Angeles Times, διαθέσιμο εδώ
