Της Δήμητρας Παναγιωτακοπούλου,
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αποκάλυψε τις σημαντικότερες υγειονομικές προκλήσεις για την επερχόμενη δεκαετία. Πολλές από αυτές είναι αλληλένδετες και απαιτούν συντονισμένη προσπάθεια από τις κυβερνήσεις, τους διεθνείς οργανισμούς και τις κοινότητες για να ξεπεραστούν. Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υπογράμμισε ότι τα επερχόμενα 10 χρόνια πρέπει να είναι η «δεκαετία δράσης». Αυτό σημαίνει υποστήριξη εθνικής χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση των κενών στα συστήματα υγείας, καθώς και παροχή υποστήριξης στις πιο ευάλωτες χώρες. Οι ειδικοί ανησυχούν ότι οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο αποτυγχάνουν να επενδύσουν αρκετούς πόρους σε συστήματα υγείας, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο ζωές και οικονομίες.
- Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές τόσο για τον πλανήτη όσο και για την υγεία των ανθρώπων που ζουν σε αυτόν. Η μόλυνση του αέρα οφείλεται για τον θάνατο περίπου 7 εκατομμυρίων ανθρώπων κάθε χρόνο και για περισσότερο από το ένα τέταρτο των θανάτων από ασθένειες, όπως η καρδιακή προσβολή, το εγκεφαλικό επεισόδιο και ο καρκίνος του πνεύμονα. Ταυτόχρονα, όλο και πιο έντονα καιρικά φαινόμενα, όπως ξηρασίες και πλημμύρες, αυξάνουν τα ποσοστά του υποσιτισμού και βοηθούν στη διάδοση μολυσματικών ασθενειών, όπως η ελονοσία.
- Η παροχή υγείας εν μέσω κρίσεων και συγκρούσεων
Το ήδη δύσκολο καθήκον συγκράτησης της εκδήλωσης ασθενειών καθίσταται δυσκολότερο σε χώρες γεμάτες συγκρούσεις. Σχεδόν 1.000 επιθέσεις εναντίον εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και ιατρικών εγκαταστάσεων σε 11 χώρες καταγράφηκαν το 2019, με αποτέλεσμα τον θάνατο 193 επαγγελματιών υγείας. Παρά την αυστηρότερη παρακολούθηση, πολλοί εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας παραμένουν ευάλωτοι. Παράλληλα, για δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους συχνά υπάρχει ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, ακόμα και για χρόνια.
- Δικαιότερη υγειονομική περίθαλψη
Το χάσμα μεταξύ των προνομιούχων και των μη προνομιούχων αυξάνεται, ιδίως όσον αφορά την υγειονομική περίθαλψη. Οι άνθρωποι σε πλούσιες χώρες μπορούν να περιμένουν να ζήσουν 18 χρόνια περισσότερο από τους φτωχότερους γείτονές τους, καθώς ο πλούτος μπορεί να καθορίσει την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας εντός των χωρών αλλά και μεμονωμένων πόλεων. Επιπλέον, τα αυξανόμενα ποσοστά ασθενειών, όπως ο καρκίνος, ο διαβήτης και οι χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις, έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στις χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα, όπου οι ιατρικοί λογαριασμοί μπορούν γρήγορα να εξαντλήσουν τους περιορισμένους πόρους των φτωχότερων οικογενειών.
- Διεύρυνση της πρόσβασης σε φάρμακα
Τα φάρμακα και άλλα προϊόντα υγιεινής είναι η δεύτερη μεγαλύτερη δαπάνη για τα περισσότερα συστήματα υγείας (μετά τους εργαζόμενους στον τομέα) και η μεγαλύτερη συνιστώσα των ιδιωτικών δαπανών υγείας σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα. Αν και πολλοί στον κόσμο θεωρούν δεδομένη την πρόσβαση σε φάρμακα, αυτά, τα εμβόλια, τα διαγνωστικά εργαλεία και τα προϊόντα υγιεινής δεν αποτελούν επιλογή για σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού. Η πρόκληση της επέκτασης της πρόσβασης σε φάρμακα σε περιοχές όπου υπάρχουν λίγα, αν υπάρχουν, διαθέσιμα προϊόντα υγειονομικής περίθαλψης περιλαμβάνει την καταπολέμηση των ακατάλληλων και απομιμητικών ιατρικών προϊόντων. Εκτός από το ότι θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές, επειδή δεν αντιμετωπίζουν την κατάσταση του ασθενούς, μπορούν ακόμα να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη στα φάρμακα και στους πάροχους υγειονομικής περίθαλψης.
- Εξάλειψη μολυσματικών ασθενειών
Οι μολυσματικές ασθένειες συνεχίζουν τα σκοτώνουν εκατομμύρια ανθρώπους, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι φτωχοί. Η ιλαρά, μια ασθένεια που μπορεί να προληφθεί με εμβόλιο, στέρησε 140.000 ζωές το 2019. Αν και η πολιομυελίτιδα έχει φτάσει στο χείλος της εξάλειψης, το 2019 υπήρχαν 156 σοβαρές περιπτώσεις, οι περισσότερες καταγεγραμμένες από το 2014. Η εικόνα αυτή φαίνεται απίθανο να αλλάξει στο εγγύς μέλλον. Η πρόληψη της εξάπλωσης ασθενειών, όπως ο HIV, η φυματίωση και η ελονοσία, εξαρτάται από επαρκή επίπεδα χρηματοδότησης και ισχυρά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Σε ορισμένους τομείς, όμως, όπου χρειάζονται περισσότερο, οι πόροι αυτοί είναι ελλιπείς. Απαιτείται μεγαλύτερη χρηματοδότηση και πολιτική βούληση για την ανάπτυξη προγραμμάτων ανοσοποίησης, την ανταλλαγή δεδομένων σχετικά με τα κρούσματα ασθενειών και τη μείωση των επιπτώσεων της αντοχής στα φάρμακα.
- Προετοιμασία για επιδημίες
Κάθε χρόνο ξοδεύονται πολλά περισσότερα για την ανταπόκριση σε κρούσματα ασθενειών, φυσικές καταστροφές και άλλες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης από ό,τι για την πρόληψη και προετοιμασία. Οι διασπειρόμενοι μέσω του αέρος ιοί ή οι ασθένειες που μεταφέρονται από το δάγκωμα των κουνουπιών μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα, με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες. Το ζήτημα δεν είναι εάν θα προκύψει ένας επικίνδυνος ιός αλλά το πότε. Εν τω μεταξύ, ασθένειες, όπως ο δάγκειος πυρετός, η ελονοσία, ο ζίκα και ο κίτρινος πυρετός, εξαπλώνονται όλο και περισσότερο, καθώς οι πληθυσμοί των κουνουπιών μετακινούνται σε νέες περιοχές λόγω της κλιματικής αλλαγής.
- Προστασία των ανθρώπων από επικίνδυνα προϊόντα
Η έλλειψη τροφής, η επισφαλής διατροφή και οι ανθυγιεινές δίαιτες ευθύνονται για σχεδόν το ένα τρίτο της παγκόσμιας επιβάρυνσης των ασθενειών. Η πείνα και η επισιτιστική ανασφάλεια συνεχίζουν να μαστίζουν εκατομμύρια, με τις ελλείψεις τροφίμων να αξιοποιούνται καταστροφικά ως όπλα πολέμου. Ταυτόχρονα, καθώς οι άνθρωποι καταναλώνουν τροφές και ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, κορεσμένα λιπαρά, τρανς λιπαρά και αλάτι, η παχυσαρκία και οι ασθένειες που σχετίζονται με τη διατροφή αυξάνονται παγκοσμίως. Εν τω μεταξύ, η χρήση του καπνού μειώνεται σε μερικές αλλά αυξάνεται στις περισσότερες χώρες. Παράλληλα, συλλέγονται όλο και περισσότερα στοιχεία για τους κινδύνους των ηλεκτρονικών τσιγάρων.
- Επένδυση στους επαγγελματίες υγείας
Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας είναι ανεπαρκείς σε όλο τον κόσμο. Τα βιώσιμα συστήματα υγείας και κοινωνικής μέριμνας εξαρτώνται από καλά αμειβόμενο και εκπαιδευμένο προσωπικό που μπορεί να προσφέρει ποιοτική φροντίδα. Ο ΠΟΥ προβλέπει ότι έως το 2030 θα υπάρχει έλλειμμα 18 εκατομμυρίων εργαζομένων στον τομέα της υγείας, τα 9 εκατομμύρια νοσηλευτικό προσωπικό, κυρίως σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα. Απαιτούνται νέες επενδύσεις για την κατάλληλη εκπαίδευση των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και παροχή αξιοπρεπών μισθών.
- Η ασφάλεια των εφήβων
Κάθε χρόνο περισσότεροι από 1 εκατομμύριο έφηβοι ηλικίας μεταξύ 10 και 19 πεθαίνουν. Οι κύριες αιτίες περιλαμβάνουν τροχαία ατυχήματα, αυτοκτονίες, ενδοοικογενειακή βία και ασθένειες, όπως ο HIV ή παθήσεις του κατώτερου αναπνευστικού. Η κατανάλωση αλκοόλ, καπνού και ναρκωτικών, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και το σεξ χωρίς προφυλάξεις αυξάνουν τον κίνδυνο. Πολλοί, όμως, από αυτούς τους πρόωρους θανάτους μπορούν να αποφευχθούν.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι εκπαιδευτικοί και οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να προωθήσουν τη θετική ψυχική υγεία μεταξύ των εφήβων για να αποτρέψουν την παράνομη χρήση ναρκωτικών, την κατάχρηση του αλκοόλ και τον αυτοτραυματισμό. Προγράμματα που αυξάνουν την ευαισθητοποίηση για θέματα, όπως η αντισύλληψη, οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις και η φροντίδα της εγκυμοσύνης, βοηθούν στην αντιμετώπιση ορισμένων από τις υποκείμενες αιτίες θανάτων των εφήβων.
- Η εμπιστοσύνη του κόσμου
Η παροχή ασφαλούς και αξιόπιστης υγειονομικής περίθαλψης στους ασθενείς περιλαμβάνει πρώτα την απόκτηση της εμπιστοσύνης τους. Η εμπιστοσύνη αυτή μπορεί να υπομονευθεί από την ταχεία εξάπλωση παραπληροφόρησης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για παράδειγμα, το κίνημα κατά του εμβολιασμού οδήγησε σε αύξηση των θανάτων από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν.
Ωστόσο, τα κοινωνικά μέσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διάδοση αξιόπιστων πληροφοριών και την οικοδόμηση της εμπιστοσύνης του κοινού στους επαγγελματίες υγείας. Τα κοινοτικά προγράμματα είναι ένας άλλος τρόπος για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην παροχή υπηρεσιών υγείας και στις πρακτικές που αποτρέπουν την εξάπλωση ασθενειών, όπως εμβολιασμοί ή χρήση προφυλακτικών.
Οι ηγέτες πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η υγεία είναι μια επένδυση στο μέλλον. Οι χώρες επενδύουν σε μεγάλο βαθμό στην προστασία του λαού από τρομοκρατικές ενέργειες, αλλά όχι ενάντια στην επίθεση ενός ιού, ο οποίος θα μπορούσε να είναι πολύ πιο θανατηφόρος και επιζήμιος οικονομικά και κοινωνικά. Η επένδυση τώρα θα σώσει ζωές και χρήματα, καθώς το κόστος της απραξίας είναι αυτό που δεν θα καταφέρει ο κόσμος να αντέξει. Κανένα από τα παραπάνω ζητήματα δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί, είναι όμως προσεγγίσιμα. Η δημόσια υγεία είναι τελικά μια πολιτική επιλογή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- World Health Organization, 2020. Urgent health challenges for the next decade. Διαθέσιμο εδώ
- Wood J., World Economic Forum, 2020. These are the 10 biggest global health threats of the decade. Διαθέσιμο εδώ
