Της Αρετής Μούστου,
Με αφορμή τις πρόσφατες εξελίξεις και τις δηλώσεις της Ζέτας Δούκα, αλλά λίγο αργότερα και της Κατερίνας Γερονικολού για τον εργασιακό εκφοβισμό που βίωσαν κάποια στιγμή στην καριέρα τους από τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Γιώργο Κιμούλη, θεωρείται κρίσιμο να θιχτεί το ζήτημα του εκφοβισμού και των παραβιαστικών συμπεριφορών εντός εργασιακού χώρου.
Τι είναι ο εκφοβισμός στο χώρο εργασίας;
Ο εκφοβισμός θεωρoύνται συνήθως οι πράξεις ή τα λεκτικά σχόλια που θα μπορούσαν να βλάψουν ψυχολογικά ή «διανοητικά» ή και να απομονώσουν ένα άτομο στο χώρο εργασίας. Μερικές φορές, ο εκφοβισμός μπορεί να περιλαμβάνει και αρνητική φυσική επαφή. Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις, περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενα περιστατικά ή ένα πρότυπο συμπεριφοράς που έχει σκοπό να εκφοβίσει, να προσβάλει, να υποβαθμίσει ή να ταπεινώσει ένα συγκεκριμένο άτομο ή ομάδα ανθρώπων. Σημαντική είναι επίσης, η περιγραφή του ως ο ισχυρισμός της εξουσίας μέσω της επιθετικότητας από το ένα άτομο στο άλλο.
Ποια είναι μερικά παραδείγματα εκφοβισμού;
Ενώ ο εκφοβισμός είναι μια μορφή επιθετικότητας, οι ενέργειες μπορεί να είναι την ίδια στιγμή προφανείς, αλλά και το αντίθετο. Δεν υπάρχει τρόπος να προβλέψουμε ποιος μπορεί να είναι ο εκφοβιστής ή ο στόχος, αλλά ούτε και τα μέσα που κατά πάσα πιθανότητα χρησιμοποιεί. Καλό είναι επίσης, να θυμόμαστε ότι εκφοβισμός μπορεί να περιλαμβάνει πολλά συνεχόμενα περιστατικά, αλλά μπορεί να είναι και ένα περιστατικό που να έχει διαρκές αποτέλεσμα.
Μερικοί από τους τρόπους που μπορεί να εκδηλωθεί εκφοβισμός σε ένα χώρο εργασίας είναι: διάδοση κακόβουλων φημών, κουτσομπολιού ή υπονοούμενου. Ο αποκλεισμός ή απομόνωση κάποιου κοινωνικά. Η υπονόμευση ή η εσκεμμένη παρεμπόδιση της εργασίας ενός ατόμου. Φυσικά κακοποίηση ή απειλή κατάχρησης. Η αφαίρεση τομέων ευθυνών χωρίς λόγο. Ο καθορισμός αδύνατων προθεσμιών που να αποσκοπούν στην αποτυχία του εργαζομένου. Κάνοντας αστεία που είναι «προφανώς προσβλητικά». Η παραβίαση της ιδιωτικής ζωής ενός ατόμου με παρενόχληση, κατασκοπεία ή καταδίωξη. Η ανάθεση αδικαιολόγητων καθηκόντων ή φόρτου εργασίας που είναι δυσμενή για ένα άτομο (με τρόπο που δημιουργεί περιττή πίεση), και όπως στην περίπτωση των δύο γυναικών παραπάνω, με τη δημιουργία ενός αισθήματος αχρηστίας και τη χρήση βωμολοχιών.
Ποια είναι οι αντίκτυποι του εκφοβισμού στο άτομο και στο εργασιακό περιβάλλον;
Ο εκφοβισμός στο χώρο εργασίας μπορεί να επιφέρει αρνητικές συνέπειες τόσο στο άτομο που τον υπομένει, όσο και στη λειτουργικότητα της εκάστοτε επιχείρησης. Συναισθήματα θυμού, απογοήτευσης και αδυναμίας μπορεί να συνοδεύουν τις ενέργειες του θύματος, ενώ τα αυξημένα επίπεδα άγχους και πανικού σχετικά τις εργασιακές ασχολίες, είναι τα πιο συνηθισμένα. Η επιχείρηση την ίδια στιγμή μέσα από αυτό, πλήττεται. Το χαμηλό ηθικό και η απουσία εμπιστοσύνης μεταξύ των εργαζομένων, καθηλώνουν τη λειτουργία του εργασιακού χώρου και θέτουν εμπόδια στη δημιουργία ενός συνεργατικού περιβάλλοντος.
Ποιο είναι συνήθως το προφίλ των θυτών και των θυμάτων;
Σχετικά με τα χαρακτηριστικά των ατόμων που βρίσκονται συνήθως στη θέση του θύματος, είναι άτομα τα οποία είναι κατά κύριο λόγο ευάλωτα και δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τους εκφοβιστές τους, αλλά και άτομα τα οποία οι ίδιοι οι εκφοβιστές θεωρούν, ότι είναι απίθανο να αναφέρουν ή να καταγγείλουν το περιστατικό. Είναι άτομα που δεν έρχονται εύκολα σε αντιπαράθεση ή ντροπαλά και ήπιων τόνων. Οι καινούριοι στο χώρο εργασίας και όλοι όσοι βρίσκονται εκτός των σχηματισμένων εργασιακών «κλικών».
Οι εκφοβιστές από την άλλη, στοχοποιούν κυρίως άτομα που δεν έχουν την απαιτούμενη εργασιακή εμπειρία. Οι εκφοβιστές είναι συχνά οι ίδιοι ανασφαλείς και ευάλωτοι, επομένως, ο εκφοβισμός είναι ένας μηχανισμός που τους βοηθάει να κρύψουν τις δικές τους ανασφάλειες. Θα λέγαμε ότι τα χαρακτηριστικά θυτών και θυμάτων στο χώρο εργασίας είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοια με εκείνα που απαντώνται σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού. Αυτό μας αποδεικνύει ότι το σχολείο είναι όντως η μικρογραφία της κοινωνίας μας και κάποιες συμπεριφορές, αν δεν αντιμετωπιστούν, θα μεταφερθούν και στην ενήλικη ζωή.
Τι μπορεί να γινεί προς αντιμετώπιση;
Η ενθάρρυνση όλων στο χώρο εργασίας να συμπεριφέρονται προς τους άλλους με σεβασμό και επαγγελματικό τρόπο είναι κύριο σημείο στην επίλυση του προβλήματος. Η σωστή εκπαίδευση όλων των εργαζομένων μπορεί να αναδείξει τον εκφοβισμό ως ένα σημαντικό και σοβαρό ζήτημα που χρήζει αντιμετώπισης. Επόπτες και διευθυντές πρέπει να αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις αυτές άμεσα, εάν έχει υποβληθεί επίσημη καταγγελία, αλλά και αν δεν έχει, δεν πρέπει να αγνοούνται τα πιθανά εκκολαπτόμενα προβλήματα και να μην καθυστερεί η ανάλυση της κατάστασης. Ακόμα, η επιδίωξη δημιουργίας ενός φιλικού εργασιακού περιβάλλοντος μπορεί να επιτευχθεί με συχνές συναντήσεις μεταξύ των εργαζομένων, στις οποίες θα μπορούν να λυθούν τυχόν διαφορές και να ξεπεράσουν ενδεχόμενα προβλήματα. Ο σεβασμός απέναντι στον άλλο είναι το κλειδί για τη δημιουργία ενός ευχάριστου εργασιακού χώρου και η επίτευξη αυτού, πρέπει να γίνεται ένας από τους κύριους στόχους κάθε συνεργατικού περιβάλλοντος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Canadian Centre for Occupational Health and Safety, 2021, Bullying in the Workplace, διαθέσιμο εδώ.
- Postmodern.gr, 2018, Αγγελική Καρδαρά, Εκφοβισμός στον χώρο εργασίας/workplace bullying, διαθέσιμο εδώ.
