Της Δέσποινας Βλάχου,
Στα μέσα Ιανουαρίου, οι πολίτες της Ουγκάντα κλήθηκαν να ψηφίσουν στις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές. Η εκλογική αναμέτρηση ήταν ιδιαίτερα ανταγωνιστική και βίαιη, ενώ έγινε εν μέσω κοινωνικών αναταραχών. Οι αξιωματούχοι ήταν σχεδόν σίγουροι για τη νίκη του Yoweri Museveni, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία από το μακρινό 1986. Ωστόσο, οι εκλογές καθορίστηκαν από την άνοδο του Robert Kyagulanyi, γνωστού ως Bobi Wine, ενός 38χρονου μουσικού και υποψηφίου της αντιπολίτευσης. Η δημοτικότητά του έφερε στο προσκήνιο γενικές και ταξικές ρωγμές, και τις αδυναμίες ενός οικονομικού μοντέλου που έχει μεν οδηγήσει σε ανάπτυξη, αλλά έχει συγχρόνως δημιουργήσει ελάχιστες θέσεις εργασίας.
Μετά από μία από τις πιο ταραχώδεις προεκλογικές εκστρατείες στην ιστορία της Ουγκάντα, η εκλογική επιτροπή δήλωσε ότι ο Museveni έλαβε 59% των ψήφων και ο Wine το 35%. Το ποσοστό συμμετοχής ήταν 57%, το χαμηλότερο από τότε που ο Museveni ανέλαβε τα καθήκοντά του. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, ο Wine χρησιμοποίησε τα social media για να καλέσει τους νέους, που αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού (το 80% του πληθυσμού είναι κάτω των 30 ετών) να συνεργαστούν μαζί του για μία «Νέα Ουγκάντα». Έτσι, κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη ενός μεγάλου τμήματος των εκλογέων, εξασφαλίζοντας φαινομενικά τη νίκη. Προς έκπληξη του ιδίου όσο και της αντιπολίτευσης γενικότερα, τα επίσημα στοιχεία έδειξαν ότι οι μεγάλες συγκεντρώσεις και η δημοτικότητα των κοινωνικών μέσων δε μεταφράστηκαν απαραίτητα σε πλειοψηφία.
Ερχόμενοι στο προεκλογικό κλίμα της χώρας, δηλαδή στα τέλη Νοεμβρίου, ξέσπασαν διαδηλώσεις σε διάφορες πόλεις της Ουγκάντας, που άφησαν πίσω τους δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Οι διαμαρτυρίες ήταν αποτέλεσμα τις σύλληψης του Wine, για φερόμενη παραβίαση των περιοριστικών μέτρων για τον κορωνοϊό στις προεκλογικές του συγκεντρώσεις. Οι εντάσεις όχι μόνο δεν περιορίστηκαν εκεί αλλά συνεχίστηκαν και την ημέρα των εκλογών. Οι δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν περισσότερους από 30 παρατηρητές εκλογών στην Ουγκάντα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με το εκλογικό αποτέλεσμα. Σε συνδυασμό με την υπερβολική στρατιωτική παρουσία στους δρόμους και τα εκλογικά κέντρα χάθηκε κάθε ελπίδα που υπήρχε για ελεύθερες και δίκαιες εκλογές.
Χαρακτηριστικό είναι πως, την ημέρα των εκλογών, έγινε ένα ολικό «shutdown» του διαδικτύου σε όλη τη χώρα. Εκτός από τη διακοπή του διαδικτύου, η κυβέρνηση απαγόρευσε, 2 ημέρες πριν τις εκλογές, όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων. Μάλιστα, όπως μεταδόθηκε από το Reuters, η κυβέρνηση της Ουγκάντα είχε καταστήσει σαφές στα στελέχη των εταιριών τηλεπικοινωνιών ότι η απαγόρευση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ήταν «αντίποινα», για το μπλοκάρισμα ορισμένων φιλοκυβερνητικών λογαριασμών στο Facebook. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Wine και οι υποστηρικτές του χρησιμοποιούσαν συχνά το Facebook για να μεταδώσουν ζωντανή κάλυψη της καμπάνιας του. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα Ηνωμένα Έθνη και οι Ηνωμένες Πολιτείες είπαν ότι δε θα παρακολουθούν τις εκλογές, μετά την άρνηση διαπίστευσης πολλών από το προσωπικό τους.
Παρ’ όλες τις εντάσεις, οι νέοι πολίτες ψήφισαν, δείχνοντας ότι δεν είναι διατεθειμένοι να παραιτηθούν από τον αγώνα τους για να ανατρέψουν το παλαιό σύστημα και να ανοίξουν το δρόμο για είναι καλύτερο μέλλον. Καθώς ανακοινώνονταν τα εκλογικά αποτελέσματα, ο Wine δήλωσε πως η εκλογική αναμέτρηση στιγματίστηκε από νοθεία και ανακοίνωσε την πρόθεσή του να αμφισβητήσει το αποτέλεσμα νόμιμα. Η δήλωση αυτή οδήγησε της δυνάμεις ασφαλείας να εισβάλλουν στο σπίτι του και να συλλάβουν τους φύλακες ασφαλείας του, παρά την άρνηση από μεριάς της αστυνομίας για τα πεπραγμένα της.
Στον αντίποδα, σε ομιλία του το βράδυ των εκλογών, ο Museveni επαίνεσε την ακεραιότητα της ψηφοφορίας, δηλώνοντας πως πρόκειται για τις πιο “cheating-free” εκλογές από το 1962, και υποσχέθηκε να αυξήσει περαιτέρω το βιοτικό επίπεδο των πολιτών και να βελτιώσει την πρόσβαση στην εκπαίδευση. Παράλληλα, ο Wine, ανακοίνωσε ότι έχει στην κατοχή του ένα βίντεο που δείχνει την προσπάθεια αλλοίωσης ψήφων, και ότι θα το δώσει στη δημοσιότητα μόλις αποκατασταθούν οι συνδέσεις στο διαδίκτυο και στα social media. Ιδιαίτερης μνείας χρήζει το γεγονός ότι και στο παρελθόν υπήρξαν ισχυρισμοί για νοθεία και αλλοίωση εκλογικού αποτελέσματος εναντίον του Museveni. Το 2016, για παράδειγμα, κατάφερε να πείσει τη χώρα για τη νομιμότητα της εκλογικής του νίκης, πολιορκώντας το σπίτι του τότε αντιπάλου του Besigye για περισσότερες από 40 ημέρες, ενώ και τότε υπήρξε ένα ολικό black-out στα δίκτυα, τις ημέρες των εκλογών.
Για δεκαετίες, ο νυν Πρόεδρος της Ουγκάντα, κατάφερε να παραμείνει στην εξουσία, χάρη στον καλά χρηματοδοτούμενο στρατό της Ουγκάντα και τις συμμαχίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις. Όμως, καθώς η χώρα έχει εξελιχθεί, καθιστώντας μια από τις ισχυρότερες οικονομίες της υποσαχάριας Αφρικής, η ικανότητα της κυβέρνησης να ανταποκριθεί σε αιτήματα από έναν αυξανόμενο και όλο και πιο μορφωμένο, συνδεδεμένο πληθυσμό, έχει μειωθεί.
Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ουγκάντα έχει έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους πληθυσμούς στην Αφρική και χρειάζεται να δημιουργήσει περισσότερες από 600.000 θέσεις εργασίας ετησίως για να καλύψει το αυξανόμενο εργατικό δυναμικό της, έργο που γίνεται ακόμη πιο δύσκολο λόγω της πανδημίας και της οικονομικής συρρίκνωσης. Η αυξανόμενη πρόσφυση του Museveni στο διαδίκτυο, τόσο τεχνολογικά όσο και μέσω νέων νόμων κατά της «παρενόχλησης στον κυβερνοχώρο», επέτρεψε στην κυβέρνησή του να περιορίσει το ρόλο του διαδικτύου ως πλατφόρμα οργάνωσης εναντίον του. Βέβαια υπέστη ήδη το πρώτο πλήγμα. Μπορεί ο Museveni να κατάφερε να κερδίσει άλλη μία εκλογική αναμέτρηση, εντούτοις το κόμμα του υπέστη σημαντικές απώλειες. Περίπου 30 βουλευτές, συμπεριλαμβανομένων πολλών Υπουργών του Υπουργικού Συμβουλίου και Αντιπροέδρου, έχασαν τις θέσεις τους, σε μεγάλο βαθμό από τους υποψηφίους από την Εθνική Πλατφόρμα Ενότητας του Wine (National Unity Platform-NUP).
Εν κατακλείδι, η εκλογική εκστρατεία είχε θεωρηθεί από πολλούς στην Αφρική ως έμβλημα μιας πάλης μεταξύ μακροχρόνιων κυβερνώντων ελίτ και μιας νεότερης γενιάς που κινητοποιείται εναντίον τους. Ο αγώνας για την εξουσία στην Ουγκάντα παρακολουθείται στενά από ολόκληρη την ήπειρο, όπου βετεράνοι ηγέτες δέχονται πιέσεις για να δώσουν τόπο στους πολιτικούς που εκπροσωπούν σε μεγαλύτερο βαθμό τον ολοένα και πιο νεανικό, αστικό και μορφωμένο πληθυσμό της Αφρικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Uganda’s lesson to other authoritarians: controlling the internet works, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Uganda’s Yoweri Museveni overcomes Bobi Wine challenge – for now, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Uganda election: Internet restored but social media blocked, BBC, διαθέσιμο εδώ
- After another Museveni ‘victory’, Uganda is at a tipping point, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Uganda orders all social media to be blocked – letter, Reuters, διαθέσιμο εδώ
