Του Χάρη Πετράκη,
Η εισοδηματική ανισότητα είναι από τα πιο φλέγοντα οικονομικά θέματα της εποχής μας. Είναι, επίσης, ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα. Εδώ και χρόνια, η Αριστερά καταδικάζει τις διευρυνόμενες ανισότητες που ακολούθησαν στην εποχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Και όμως, μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι στην πραγματικότητα το παγκόσμιο εισοδηματικό χάσμα μειώθηκε μεταξύ του 2008 και του 2013.
Ο επόμενος μύθος που θα καταρριφθεί αφορά την πανδημία που διανύουμε. Αρκετοί μελετητές και διεθνείς οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένου του νομπελίστα οικονομικών Joseph Stiglitz και των Ηνωμένων Εθνών, ανησυχούν ότι ο κόσμος έχει γίνει λιγότερο ισότιμος λόγω του Covid-19 και της επακόλουθης οικονομικής κρίσης. Πιστεύουν ότι οι πλουσιότερες χώρες είναι σε καλύτερη θέση να προστατεύσουν τον εαυτό τους.
Είναι, όμως, έτσι στην πραγματικότητα; Μια νέα μελέτη του Angus Deaton του Πανεπιστημίου Princeton, ενός άλλου βραβευμένου με Νόμπελ οικονομολόγου, δείχνει ότι -τουλάχιστον το 2020- συνέβη ακριβώς το αντίθετο σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς η πανδημία έπληξε δυσανάλογα τις οικονομίες υψηλού εισοδήματος και το χάσμα μεταξύ φτωχών και πλούσιων χωρών μειώθηκε. Αυτό δεν μιλά για τις σημαντικές ανισότητες εντός των μεμονωμένων πλουσιότερων χωρών, αλλά τουλάχιστον μας δείχνει ότι η πρόσφατη κάλυψη της διαφοράς των αναπτυσσόμενων χωρών συνεχίστηκε.
Δυστυχώς, αυτό δεν είναι ακριβώς ένας λόγος για τον εορτασμό του τέλους μιας εξαντλητικής χρονιάς. Ουσιαστικά, μας δείχνει περισσότερα για την αβυσσαλέα αποτυχία πολλών δυτικών κυβερνήσεων να προστατεύσουν τους πολίτες τους, κάτι που έκαναν οι πιο αδύναμες οικονομικά χώρες. Η αλήθεια είναι ότι η πανδημία έχει αποκαλύψει τραγικά κενά στα συστήματα δημόσιας υγείας των πλούσιων χωρών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Deaton διαπίστωσε ότι τα κράτη με υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα υπέστησαν επίσης το βαρύτερο πλήγμα από την πανδημία κατά μέσο όρο. Αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να εξηγηθεί από τους νεότερους πληθυσμούς στην Ασία και την Αφρική καθώς και επίσης να αντιστραφεί αφού η πανδημία συνεχίζει να μαίνεται και οι πλουσιότερες χώρες εξασφαλίζουν καλύτερη πρόσβαση στα εμβόλια. Αλλά ο εξαιρετικός αριθμός των θανάτων σε μερικά από τα πλουσιότερα μέρη του κόσμου -όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σουηδία- εξακολουθεί να είναι εντυπωσιακή.
Επιπλέον, η μελέτη δείχνει ότι τα έθνη που ακολούθησαν μια πιο χαλαρή στρατηγική στα μέτρα με την ελπίδα της προστασίας των οικονομικών τους δεν ωφελήθηκαν πολύ. Οι χώρες με τους περισσότερους θανάτους ήταν επίσης, κατά μέσο όρο, εκείνες με τη μεγαλύτερη προβλεπόμενη μείωση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, όπως μετρήθηκε από τις προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η μείωση των παγκόσμιων ανισοτήτων ακολουθεί μια τάση που ξεκίνησε το 2007, αλλά φάνηκε πιο έντονη το 2020 από ό,τι προβλεπόταν πριν από την πανδημία. Εάν ζυγίζαμε διαφορετικές χώρες ανάλογα με τον αριθμό των κατοίκων τους, θα βλέπαμε μια μικρή αύξηση της ανισότητας. Αλλά αυτό καθοδηγείται εξ’ ολοκλήρου από την Κίνα, η οποία έχει ξεπεράσει την πανδημία πολύ καλύτερα από πολλά άλλα κράτη. Μόλις η Deaton απόκλεισε την Κίνα, η πτωτική τάση επανεμφανίζεται.
Αυτό όμως, δεν σημαίνει ότι ο κόσμος έχει γίνει πιο ίσος σε ατομικό επίπεδο χώρας. Στις ΗΠΑ, υπάρχουν ενδείξεις ότι η πανδημία ύφεσης έχει καταστρέψει τις θέσεις εργασίας με χαμηλότερα εισοδήματα πολύ πιο γρήγορα σε σχέση με τα υψηλότερα εισοδήματα. Η Σουηδία ανησυχεί ότι η χαλαρή νομισματική πολιτική διευρύνει το εισοδηματικό χάσμα και δημιουργεί πολλούς νέους σουηδούς εκατομμυριούχους.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η Παγκόσμια Τράπεζα αναμένει ότι η πανδημία θα ωθήσει μεταξύ 88 και 115 εκατομμυρίων επιπλέον ανθρώπων σε ακραία φτώχεια το 2020, όμως είναι πολύ νωρίς για να έχουμε μια πλήρη εικόνα της μακροπρόθεσμης οικονομικής ζημίας από την πανδημία.
Ωστόσο, τα αποτελέσματα του Deaton μας υπενθυμίζουν την ανάγκη να ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στους αριθμούς πριν από την πραγματοποίηση παραδοχών σχετικά με τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας.
Αναφορές
- “Can COVID reduce global inequality?”, Institute for Fiscal Studies. Διαθέσιμο εδώ.
