Της Μαρίας Βασταρδή,
Το 2020 υπήρξε ένα ιδιαίτερα σημαντικό έτος για τους λάτρεις της κλασικής μουσικής, καθώς συμπληρώθηκαν 250 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου Γερμανού μουσικού, Ludwig van Beethoven. Μπορεί η πλειονότητα των συναυλιών που είχαν προγραμματιστεί για να τιμήσουν τον συνθέτη να ακυρώθηκαν λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, ωστόσο το κοινό ανυπομονεί να επιστρέψει στις συναυλιακές αίθουσες προκειμένου να απολαύσει τη μουσική ενός άλλου μεγάλου συνθέτη, του Camille Saint-Saëns, στον οποίο και είναι αφιερωμένο μουσικά το έτος 2021, καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από τον θάνατό του.
Ο Saint-Saëns γεννήθηκε στο Παρίσι το 1835 και από νωρίς χαρακτηρίστηκε ως παιδί-θαύμα. Έκανε το ντεμπούτο του σαν πιανίστας σε ηλικία 10 ετών, ερμηνεύοντας όλα τα κοντσέρτα για πιάνο του Μότσαρτ. Είχε ήδη αρχίσει να συνθέτει την πρώτη του συμφωνία σε ηλικία 20 ετών, ενώ παράλληλα διατελούσε χρέη οργανίστα στο Παρίσι, στον Ναό της Μανταλένας, θέση που υπηρέτησε για 20 χρόνια. Η ενασχόλησή του με την εκκλησιαστική μουσική επηρέασε τον συνθέτη, η Τρίτη Συμφωνία του οποίου, σε ντο ελάσσονα, είναι γραμμένη για εκκλησιαστικό όργανο και βασίζεται στον γρηγοριανό ύμνο Dies Irae.
Την περίοδο αυτή, ο Sain-Saëns ανέπτυξε μεγάλο θαυμασμό για τους μεγάλους ρομαντικούς συνθέτες της εποχής του, όπως τον Ροσσίνι, τον Μπερλιόζ και τον Λιστ, οι οποίοι και αναγνώρισαν το ταλέντο του νεαρού τότε οργανίστα. Ο Λιστ, μάλιστα, η επίδραση του οποίου διακρίνεται άμεσα στον «Μακάβριο Χορό» του Saint-Saëns, παρουσίασε στη Βαϊμάρη το 1877, για πρώτη φορά, τη σημαντικότερη όπερα του Γάλλου συνθέτη, με τίτλο «Σαμψών και Δαλιδά». Από τις 12 συνολικά όπερες που συνέθεσε, η συγκεκριμένη είναι έντονα επηρεασμένη από την αραβική μουσική, άκουσμα που συναντούμε και στην Αΐντα του Βέρντι.
Αν και έζησε στην εποχή του ώριμου ρομαντισμού, τα έργα του αποπνέουν μία αίσθηση κλασικισμού, απομακρυσμένη από την ελευθερία των ρομαντικών συνθέσεων. Οι συμφωνίες του, για παράδειγμα, δεν παρουσιάζουν τόσο ενδιαφέρον για την πρωτοτυπία των μουσικών τους θεμάτων όσο για την τελειότητα στη μορφή τους και την αρμονία των αναλογιών μεταξύ των μουσικών οργάνων. Ο Saint-Saëns υπήρξε ένας από τους ελάχιστους Γάλλους συνθέτες κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, οι οποίοι ασχολήθηκαν με μορφές «καθαρής μουσικής», όπως οι συμφωνίες, ακολουθώντας το παράδειγμα του Μπερλιόζ.
Μέχρι και τον θάνατό του, το 1921, επέδειξε μία αποστροφή προς τον νεωτερισμό της μουσικής των αρχών του 20ού αιώνα και παρέμεινε προσκολλημένος σε μοτίβα του ύστερου κλασικισμού. Η εξέλιξη της μουσικής και η αγάπη του γαλλικού κοινού στους νέους συνθέτες της εποχής, όπως ο Μάλερ και ο Στραβίνσκι, έστρεψαν τον Saint-Saëns στην Αγγλία και τη Γερμανία, όπου είχε ήδη γνωρίσει μεγάλη επιτυχία. Μάλιστα, ένα εκ των σημαντικότερων χορωδιακών έργων του, το Ορατόριο με τίτλο «Η Γη της Επαγγελίας», παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία, το 1913, και έπειτα από τρία χρόνια στο Παρίσι.
Ο Saint-Saëns, παρά τη στάση του απέναντι στη ρομαντική μουσική της εποχής του, συνέβαλε σημαντικά στην αναβίωση της γαλλικής μουσικής κίνησης, στο πλαίσιο της ανάπτυξης εθνικιστικών σχολών μουσικής. Το 1871 ίδρυσε, μαζί με άλλους Γάλλους συνθέτες της εποχής, την Εθνική Εταιρεία Μουσικής, με σκοπό τη διάδοση νέων έργων γαλλικής μουσικής και την προώθηση νέων Γάλλων συνθετών. Η προσπάθεια αυτή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο κίνημα ανεξαρτητοποίησης από τις γερμανικές μορφές μουσικής, οι οποίες και είχαν επικρατήσει σε όλη την Ευρώπη μετά τον Μπετόβεν.
Σήμερα, ο Camille Saint-Saëns θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους συνθέτες της περιόδου του ώριμου ρομαντισμού, κληροδοτώντας στο φιλόμουσο κοινό αριστουργήματα, όπως τα έργα του για τσέλο και οι συμφωνίες του. Μεταξύ των ορχηστρικών έργων του, το «Καρναβάλι των Ζώων», στο οποίο ο ίδιος ο συνθέτης δεν έδωσε μεγάλη αξία, έμελλε να γίνει το πιο εμβληματικό έργο του στα μάτια κοινού και μουσικών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Karl Nerf, Η ιστορία της μουσικής (1985), Εκδόσεις Ν. Μπότσης
- Christopher Headington, Η ιστορία της δυτικής μουσικής – Από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, Τόμος 2ος «Από το γερμανικό ρομαντισμό και εφεξής» (1993), Εκδόσεις Gutenberg
