Της Μαρίας Καλαμπόκα,
Υπό το πρίσμα της εκβιομηχάνισης και το ξέσπασμα του σοσιαλισμού, η Επιστήμη και η Φιλοσοφία συντέλεσαν από κοινού στην πρόοδο. Η επιστήμη συνέχισε να αναπτύσσεται και να διαφοροποιείται με στόχο τη συνεχή πρόοδο, ως εκ τούτου, η ιατρική γνώρισε εκπληκτικές βελτιώσεις. Επί παραδείγματι, ο Γάλλος Λουδοβίκος Παστέρ (Louis Pasteur, 1822-95), γνωστοποίησε ότι όλες οι μορφές ζωής συνεχίζουν να αναπαράγονται μόνο από ζωντανά όντα. Ουσιαστικά, ο Παστέρ κατόρθωσε να εντοπίσει την πηγή προέλευσης των βακτηριών, εγκαινιάζοντας το δρόμο για μεταρρυθμίσεις στους τομείς της δημόσιας υγείας και υγιεινής, καθώς και την απομάκρυνση βλαβερών βακτηρίων μέσω τροφίμων δια της αποστείρωσης, χαρακτηρίσθηκε «παστερίωση» λόγω του ονόματός του. Επιπροσθέτως, ο Παστέρ σε συνεργασία με το Γερμανό Ροβέρτο Κοχ απέδειξαν πως τα μικρόβια δεν είναι απόρροια αρρώστιας όπως λογίζονταν εκείνη τη περίοδο, αλλά η αιτία της.
Στη συνέχεια, η θεωρία της εξέλιξης από τους βιολόγους επιστήμονες προκάλεσε αναταράξεις στις τότε κοινωνίες. Αξίζει να τονισθεί, πως η συγκεκριμένη θεωρία είναι κατάλοιπο του Αναξίμανδρου (6ος αιώνας π.Χ.), η οποία ήταν αναγνωρίσιμη από τις διάνοιες της αρχαιότητας. Η πιο αποδεκτή θεωρία της οργανικής εξέλιξης είναι αυτή του Κάρολου Δαρβίνου (Charles Darwin, 1809-1882). Ο ίδιος κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του, που διήρκησε πέντε χρόνια, βασίστηκε στη συστηματική παρατηρητικότητα των διαφορών μεταξύ των ζώων, τα οποία κατοικούσαν στα νησιά συγκρίνοντάς τα με τα συγγενικά τους είδη σε κοντινές ηπείρους. Ωστόσο, συμπεριέλαβε τις ομοιότητες μεταξύ ζωντανών και απολιθωμάτων που είχαν εξαφανισθεί στο ίδιο μέρος. Ο Δαρβίνος απέδειξε, πως διεξάγεται ένας συνεχής αγώνας από τους απογόνους για τη διασφάλιση τροφής, ζέστης και άλλων απαραίτητων συνθηκών για την επιβίωση.
Ο Δαρβίνος διατύπωσε μια θεωρία σχετικά με τις επίκτητες ιδιότητες των απογόνων, μια θεωρία, η οποία κατέστη αντικείμενο πολλαπλών επεξεργασιών. Αυτό που στην πραγματικότητα θεωρήθηκε από το Δαρβίνο, ήταν πως ορισμένα άτομα είναι περισσότερο ευνοημένα από τη φύση. Εξάλλου, στο έργο του, Η καταγωγή του ανθρώπου (1871), αποπειράθηκε να αποδείξει ότι ο άνθρωπος προέρχεται από πιθηκοειδή πρόγονο, ο οποίος εξαφανίστηκε στην πορεία.
Η εξέλιξη της επιστήμης άσκησε μεγάλη κριτική σχετικά με την πίστη στο Θεό. Η επιστήμη έφερε στην επιφάνεια τον αγνωστικισμό. Ο όρος αυτός προήλθε για πρώτη φορά από τον Χάξλι. Ο Χάξλι εξέφρασε επανειλημμένως την περιφρόνησή του για τη δογματική αντίληψη των αρχαίων. Ο αγνωστικισμός είναι «το δόγμα κατά το οποίο ούτε η ύπαρξη ούτε η φύση του Θεού ούτε ο ουσιαστικός χαρακτήρας του σύμπαντος είναι δυνατό να γνωσθούν». Η ανθρωπολογία, ένας εξίσου σημαντικός κλάδος της κοινωνικής επιστήμης, επικεντρώθηκε στη μελέτη των πολιτισμών. Σύμφωνα με την ανθρωπολογική προσέγγιση, κάθε κοινωνία είναι μοναδική με τα δικά της έθιμα, τα οποία δεν δύνανται να αξιολογηθούν ως «καλά» ή «κακά», τουναντίον, επιτυχή ή ανεπιτυχή ανάλογα με το βαθμό που βοηθούν την κοινωνία να επιβιώσει.
Παρομοίως, ο κλάδος της φυσιολογικής ψυχολογίας ή εναλλακτικά ως ψυχολογία της συμπεριφοράς, γονιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της εκβιομηχάνισης από το Ρώσο ψυχολόγο Ιωάννη Παυλώφ (1849-1936). Ο ίδιος ανακάλυψε το «εξαρτημένο ανακλαστικό», πρόκειται για μια μορφή συμπεριφοράς με βάση την οποία οι φυσικές αντιδράσεις παράγονται από τεχνητό ερέθισμα. Βασιζόμενος πάνω σε πειράματα με ζώα, ισχυρίστηκε πως έχουν την ίδια ανταπόκριση και στους ανθρώπους. Για παράδειγμα, αν ένα σκυλί τρέφεται μετά από ένα συγκεκριμένο ήχο, θα υπάρχει ανάλογη αντίδραση στο ίδιο κουδούνισμα με έκκριση σάλιου, ακριβώς σαν να έβλεπε και μύριζε την τροφή. Η ανακάλυψη του εξαρτημένου ανακλαστικού ενθάρρυνε τους ψυχολόγους να επικεντρωθούν στα πειράματα φυσιολογίας για την κατανόηση του νου.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Φρόιντ τονίζει πως η ψυχανάλυση αναδεικνύει το συνειδητό νου (ego), υποστηρίζοντας πως το υποσυνείδητο (id) είναι πιο ουσιαστικό από την άποψη του καθορισμού των πράξεων του ανθρώπου. Ο Φρόιντ χαρακτήρισε τους ανθρώπους ως εγωιστικά πλάσματα με παρορμήσεις εξουσίας, αυτοσυντήρησης και παρασύρονται από το σεξ. Οι παρορμήσεις αυτές είναι πολύ δυνατές για να κατευναστούν. Καταλήγει, ότι η κοινωνία στιγμάτισε την αχαλίνωτη ικανοποίηση ως αμαρτωλή, τοποθετώντας τις παρορμήσεις στο υποσυνείδητο, παραμένοντας απεριόριστα ως «καταπιεσμένες επιθυμίες».
Οι επιστημονικές και φιλοσοφικές αμφισβητήσεις στα τέλη του 19ου αιώνα δεν μπορούν να υπολογιστούν με ακρίβεια. Δυστυχώς, πλειάδα ανθρώπων συνέχισαν να είναι επικεντρωμένοι στην καθημερινότητά τους, δίχως να ενδιαφέρονται για την εξέλιξη και τις συνέπειές της, αρκεί να συνεχίζουν να πιστεύουν στον Θεό, όπως έπρατταν και προηγουμένως. Ο Arthur Schopenhauer, πίστευε ότι ο κόσμος αυτός είναι καταδικασμένος να βρίσκεται ως μάρτυρας της καταβρόχθισης των αδυνάτων από τους δυνατούς, εφόσον συνεχίζουν να ζουν με αυτό τον τρόπο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Houghton, W. (1957). The Victorial Frame of Mind, 1830-1870. Connecticut: New Heaven
- Rudi, G. (1964). The Crowd in History. New York.
- Halivy, Elie. (1949). The Growth of Philosophical Radicalim. London.
