Της Μαρίας Μπότη,
Αδιαμφισβήτητα, η μουσική αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, καθώς μας συντροφεύει σε όμορφες ή δυσάρεστες καθημερινές στιγμές, αντικατοπτρίζει διάφορες ψυχοσωματικές καταστάσεις που βιώνουμε και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε βαθύτερες συναισθηματικές εκδηλώσεις. Η έντονη επίδραση, που δύναται να ασκήσει στον ψυχολογικό κόσμο του ανθρώπου, την κατέστησε ως μία εναλλακτική μορφή θεραπείας, γνωστή ως μουσικοθεραπεία. Είναι η κλινική και εμπειρικά τεκμηριωμένη χρήση της μουσικής από ειδικευμένο θεραπευτή, ο οποίος με επιστημονικές μεθόδους αξιοποιεί τις συναισθηματικές, επικοινωνιακές και εκφραστικές ιδιότητες της μουσικής για θεραπευτικούς σκοπούς. Υπάγεται στις θεραπείες μέσω τέχνης και είναι μία σχετικά καινούργια μέθοδος για τα ελληνικά δεδομένα σε σύγκριση με την Αμερική ή και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου τα περισσότερα νοσοκομεία και μονάδες ψυχικής υγείας διαθέτουν καταρτισμένους μουσικοθεραπευτές σε μόνιμη βάση για τους ασθενείς τους.
Η μουσική λογίζεται ως ένα ερέθισμα, το οποίο ενεργοποιεί τον εγκέφαλο κατά τρόπο διαφορετικό, καθώς ανακαλεί γνώριμα συναισθήματα και αισθήσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις φαίνεται πως καμία δυσλειτουργία ή αναπηρία δεν αλλοιώνει την οικεία σύνδεσή μας με την μουσική. Η Μουσικοθεραπεία μπορεί να προσφέρει έναν διακριτό τρόπο επικοινωνίας και έκφρασης στους ανθρώπους εκείνους που η λεκτική επικοινωνία είναι ανεπαρκής ή αδύνατη ως μέσω έκφρασης και εκδήλωσης σκέψεων και συναισθημάτων. Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι είναι μία μέθοδος με καθαρά θεραπευτικό χαρακτήρα και δεν αποσκοπεί στην ψυχαγωγία ή στην μουσική εκπαίδευση του ατόμου που λαμβάνει την συνεδρία. Δεν απαιτείται η γνώση ή εμπειρία στον τομέα της μουσικής, αλλά αντιθέτως προωθείται η ελεύθερη αυτοσχέδια δημιουργική έκφραση μέσα από τους στίχους, το τραγούδι και τα μουσικά όργανα με την βοήθεια του μουσικοθεραπευτή. Έτσι, αξιοποιείται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το δημιουργικό δυναμικό του ανθρώπου και ο απώτερος στόχος είναι η βελτίωση της σωματικής, πνευματικής και κοινωνικής κατάστασης του ατόμου, ώστε να αναβαθμίσει την συνολική ποιότητα ζωής μέσω της πρόληψης και της αποκατάστασης.
Είναι μία διαπροσωπική διαδικασία κατά την οποία ο μουσικοθεραπευτής χρησιμοποιεί τη μουσική και όλα τα στοιχεία της (ρυθμό, ένταση, χροιά, μελωδία) προκειμένου να βοηθήσει το άτομο να βελτιώσει και να αναδομήσει την σωματική και ψυχική του κατάσταση. Οι συνεδρίες μπορεί να είναι ατομικές ή ομαδικές και διαρκούν από μισή ώρα έως πενήντα λεπτά. Η μορφή της θεραπείας είναι εξατομικευμένη ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός και η τεχνική μπορεί να είναι δεκτική, δηλαδή βασισμένη στην μουσική ακρόαση ή ενεργητική-διαδραστική, δηλαδή να επικεντρώνεται στην μουσική δημιουργία του ατόμου. Και οι δύο τρόποι συχνά διευρύνονται και συνδυάζονται με άλλες μορφές έκφρασης, όπως είναι η κινησιολογία, λεκτική έκφραση, εικαστικές ή θεατρικές τέχνες για την περαιτέρω καλλιέργεια και εξάσκηση του πνεύματος. Ο μουσικοθεραπευτής γίνεται ο επιβλέπων και συντονιστής της διαδικασίας και σε καμία περίπτωση δεν επεμβαίνει με συμπεριφοριστικό τρόπο ή αυστηρό ύφος. Επιπλέον, παρατηρώντας το άτομο καταλαβαίνει τις αντιδράσεις του, τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τα πράγματα γύρω του και προσπαθεί να αφυπνίσει την εξωτερίκευση και έκφραση των συναισθημάτων του.
Η Μουσικοθεραπεία απευθύνεται σε άτομα όλων των ηλικιακών ομάδων με ήπιες ή σοβαρότερες δυσκολίες και αναπηρίες –νοητικές ή κινητικές– τα οποία χρειάζονται στήριξη για να τις αντιμετωπίσουν ή ακόμη και να τις ξεπεράσουν. Τέτοιου είδους περιπτώσεις είναι η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, συναισθηματικές ή αγχώδεις διαταραχές (άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση), εγκεφαλικές δυσλειτουργίες, ειδικές αναπτυξιακές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία, δυσαριθμησία) και προβλήματα λόγου, καταθλιπτικές και επιθετικές συμπεριφορές, εξαρτήσεις, σύνδρομο Down, αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός). Επικεντρώνοντας σε κάθε είδους πρόβλημα, η Μουσικοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο στην ανάπτυξη κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων, στην μείωση των επίπεδων του στρες, στην ανάπτυξη αδρής και λεπτής κινητικότητας, στην ενθάρρυνση της αλληλεπίδρασης και της αυτοέκφρασης, αλλά και στην τόνωση της αυτοπεποίθησης και της δημιουργικότητας.
Ιδιαίτερα διαδεδομένη είναι η χρήση της Μουσικοθεραπείας στην περίπτωση του Αυτισμού, μιας αναπτυξιακής διαταραχής που εμποδίζει τα άτομα να κατανοήσουν σωστά όσα βλέπουν, ακούν ή αισθάνονται. Αυτό έχει ως αποτελέσματα την δημιουργία σοβαρών προβλημάτων στην συμπεριφορά τους και στην επικοινωνία με τους γύρω τους. Μέσω της μουσικής βελτιώνεται η αυτοκυριαρχία, αυξάνονται τα επίπεδα συγκέντρωσης και προσοχής, καθώς και οι δεξιότητες επικοινωνίας –ομιλία, χειρονομίες, εκφράσεις– και μειώνεται το άγχος και η δυσκολία προσαρμογής. Εκτός από την αισθητηριακή ενίσχυση μέσω της κινησιολογίας και την ανάπτυξη της ομιλίας μέσω των στίχων, ο ρυθμός μπορεί να παρακινήσει το παρορμητικό παιχνίδι που ενεργοποιεί ταυτόχρονα και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου, αλλά και το σώμα. Έτσι, το άτομο μπορεί να επικοινωνήσει και να αλληλεπιδράσεις πιο εύκολα, καθώς δημιουργείται ένα περιβάλλον με αίσθηση ηρεμίας και ασφάλειας. Έχει, λοιπόν, πολλά να προσφέρει η Μουσικοθεραπεία στα παιδιά με αυτισμό, καθώς στοχεύει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και βελτίωση λειτουργιών που σχετίζονται με το σώμα αλλά και το πνεύμα. Έχει τη δυνατότητα να κινητοποιήσει και να επαναπροσδιορίσει αυτές τις λειτουργίες μέσα από το παιχνίδι, τη δημιουργία, και την έκφραση.
Καθημερινά, λοιπόν, η μουσική μας συντροφεύει χωρίς να γνωρίζουμε τα ουσιαστικά οφέλη της. Συνεπώς, καθίσταται σαφές ότι η μουσική μας ηρεμεί, μας χαλαρώνει, μας αποφορτίζει. Καλλιεργεί τις αισθήσεις και οδηγεί στην εξωτερίκευση συναισθημάτων. Δίνει «φωνή» σε οποιονδήποτε δεν μπορεί να εκφραστεί μέσα από τον λόγο και επιτρέπει τη μη λεκτική επικοινωνία. Επιδρά στην σωματική και ψυχική υγεία και, τέλος, αποτελεί μία ισχυρή γέφυρα επικοινωνίας με τον εσωτερικό κόσμο του καθενός, δημιουργώντας μία πραγματικότητα και ένα μέλλον πιο εύκολο, πιο όμορφο, πιο δημιουργικό και φωτεινό! Άλλωστε, για τον Dr. Diane Austin: «Η Μουσική μπορεί να δώσει Φωνή σε αυτό που ακόμη δεν έχει ακουστεί, μπορεί να μας δώσει πρόσβαση στον αόρατο κόσμο των Εικόνων, των Αναμνήσεων και των Συνειρμών».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μουσικοθεραπεία, noesi.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μουσικοθεραπεία και ποιους ωφελεί, ellogon.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μουσικοθεραπεία για παιδιά με αυτισμό, paidiatros.com, διαθέσιμο εδώ
