Της Φωτεινής Λεγάκη,
Στις 25 Ιανουαρίου του φετινού έτους, συμπληρώνεται μισός αιώνας από την άνοδο του Ιντί Αμίν Νταντά στην εξουσία, στην Ουγκάντα της Αφρικής. Υπήρξε ένας από τους πιο αιμοσταγείς δικτάτορες όλων των εποχών, καθώς διέπραξε αναρίθμητα εγκλήματα εις βάρος του λαού του και όχι μόνο, καταπάτησε τα ανθρώπινα δικαιώματα στο μέγιστο βαθμό, χαρακτηρίστηκε ως ο «Χίτλερ της Αφρικής» και, παρόλα αυτά, δεν καταδικάστηκε ποτέ.
Γεννήθηκε το 1925 κι από νωρίς διακρίθηκε στο άθλημα της πυγμαχίας, αλλά και στο στρατό, όπου γρήγορα κατάφερε να ανέλθει σε σημαντικό βαθμό. Όταν, τον Ιανουάριο του 1971, εκδηλώθηκε στην Ουγκάντα πραξικόπημα, το οποίο ο ίδιος είχε υποκινήσει, η εξουσία περιήλθε στα χέρια του, ανατρέποντάς τον έως τότε Πρόεδρο, Μίλτον Ομπότε. Από το σημείο αυτό, επρόκειτο να ακολουθήσουν οκτώ ανυπόφορα χρόνια, γεμάτα κτηνωδίες, θανάτους, κατάφωρη προσβολή κάθε είδους δικαιωμάτων και μια ανελέητη καταστροφή για ολόκληρη τη χώρα. Τι κι αν ο ίδιος υιοθέτησε το όνομα «Νταντά», δηλαδή «μεγάλος πατέρας», θέλοντας να τονίσει τη μεγάλη προστασία του προς τον λαό του, η πραγματικότητα ήταν εντελώς διαφορετική.
Προκειμένου, αρχικά, να έχει ελευθερία κινήσεων, ο Αμίν επιχείρησε τον αφανισμό της εγχώριας «ελίτ», πραγματοποιώντας εκτεταμένες διώξεις και αναπληρώνοντας τις κενές θέσεις με δικούς του υποστηρικτές. Στο στόχαστρο βρέθηκαν αμέσως μετά οι Ασιάτες πολίτες της Ουγκάντας, καθώς διατάχθηκε η φυγή τους από τη χώρα, με τη δικαιολογία της δήθεν αρνητικής επίδρασής τους στην οικονομία, αν και στην πραγματικότητα ίσχυε ακριβώς το αντίθετο. Η αποχώρησή τους έπρεπε, μάλιστα, να πραγματοποιηθεί στο σύντομο διάστημα των τριών μόλις μηνών και μόνο με 100 δολάρια στην κατοχή τους. Σε μόλις 90 ημέρες, ο αριθμός των απελάσεων ανήλθε στα 70.000 άτομα! Οι περιουσίες τους, δε, δημεύτηκαν προς «όφελος» της εθνικής οικονομίας, όμως αυτή είχε ήδη καταστραφεί.
Έκτοτε, η κατάσταση γινόταν ολοένα και χειρότερη. Ο στυγνός Αμίν άσκησε πολιτική με άξονα την καθαρότητα της φυλής και στράφηκε εναντίον των Βρετανών και της Χριστιανικής κοινότητας, σκορπώντας παντού το θάνατο. Ο λαός υπέφερε. Δολοφονίες, κακοποιήσεις, βιασμοί και βασανιστήρια στις φυλακές, στους δρόμους και τα σπίτια, έγιναν καθημερινό φαινόμενο. Συλλήψεις για ασήμαντους, ουσιαστικά ανύπαρκτους λόγους και αισχρές σεξουαλικές κακοποιήσεις κατά γυναικών, λάμβαναν χώρα καθημερινά. Κι όσο κι αν πολλές τέτοιες πράξεις αποδόθηκαν σε ατυχήματα ή εξαφανίσεις των πολιτών, όλοι γνώριζαν τον πραγματικό υπαίτιο.
Οι νεκροί ήταν αμέτρητοι κι εντοπίζονταν-αν εντοπίζονταν–σε κάθε γωνιά της χώρας. Μάλιστα, οι «ερευνητές πτωμάτων», άνθρωποι, δηλαδή, του Αμίν, αναλάμβαναν να βρουν τους χαμένους νεκρούς, φυσικά έναντι υψηλής αμοιβής. Σώματα ακρωτηριασμένα, πτώματα που κατέληξαν να γίνουν τροφή για τους κροκόδειλους, άλλα που βρέθηκαν να σαπίζουν στις όχθες των ποταμών, ανήκαν σε κάποιους από τους τουλάχιστον 300.000 νεκρούς που άφησε πίσω της η ηγεμονία του Αμίν.
Αναμφίβολα, ο Ιντί Αμίν απολάμβανε την ταπείνωση των ανθρώπων και τις ικεσίες τους προς αυτόν για τη σωτηρία τους. Δε δίστασε, κάποτε, να υποχρεώσει κάποιους δυτικούς επιχειρηματίες να τον σηκώσουν και να τον μεταφέρουν πάνω σε φορητό κάθισμα, για να συμβολίσει την υποταγή των λευκών σε εκείνον. Έχει ειπωθεί ότι μαστίγωνε τα θύματά του με μαστίγιο από δέρμα ιπποπόταμου κι ότι έτρωγε το συκώτι των θυμάτων του, πιστεύοντας πως θα εμπόδιζε έτσι το πνεύμα τους να επιστρέψει και να τον εκδικηθεί. Κι όταν, το 1974, κάποιες από αυτές τις φρικαλεότητες αποτυπώθηκαν σε ντοκιμαντέρ του σκηνοθέτη Μπάρμπετ Σρέντερ, ο ίδιος κατέληξε να λογοκρίνει την ίδια του την ταινία. Ο δικτάτορας είχε ήδη προλάβει να εντοπίσει τους πρωταγωνιστές-θύματα που μίλησαν στο ντοκιμαντέρ και απειλούσε να πράξει χειρότερα, εάν ο σκηνοθέτης δεν προέβαινε εγκαίρως στην αφαίρεση των σκηνών που αποδείκνυαν τη βαναυσότητα του Αμίν.
Στο μεταξύ, η διεθνής κοινότητα έμενε απαθής. Παραδόξως, ο Αμίν θεωρούνταν περισσότερο μια αστεία φιγούρα που έκανε ό,τι ήθελε, παρά ένας παρανοϊκός ηγεμόνας που έπρεπε να ανατραπεί και να λογοδοτήσει για τις πράξεις του. Το καλοκαίρι του 1976, όμως, μια αεροπειρατεία με τίτλο «Επιχείρηση Εντέμπε» θα ήταν η αρχή του τέλους για τη διακυβέρνησή του. Ένα αεροπλάνο της Air France, αφού ξεκίνησε στις 28 Ιουνίου με 300 επιβάτες από το Τελ Αβίβ, κατελήφθη από αντάρτες της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και η απαίτησή τους ήταν να γίνει προσγείωση στο αεροδρόμιο Εντέμπε της Ουγκάντας. Οι επακόλουθες δολοφονίες και η υποστήριξη του Αμίν στους αεροπειρατές αποτέλεσαν για τη διεθνή κοινότητα ισχυρές πια ενδείξεις των φρικαλεοτήτων του κι έτσι, το 1977, οι χώρες της Κοινοπολιτείας υπέγραψαν στο Λονδίνο επίσημο έγγραφο, με το οποίο καταδίκαζαν την κυβέρνησή του.
Ο Ιανουάριος του 1979 σήμανε το πολιτικό τέλος του Ιντί Αμίν. Λίγο αργότερα, αφότου προηγήθηκε η παραβίαση των συνόρων με την Τανζανία από το στρατό της Ουγκάντας, στρατεύματα της πρώτης εισέβαλαν στη χώρα και διέλυσαν οριστικά την κυριαρχία του Αμίν. Αμέσως μετά, ζήτησε απεγνωσμένα άσυλο και η Σαουδική Αραβία υπήρξε το τελευταίο μέρος όπου έζησε, πια, εξόριστος. Εκεί άφησε και την τελευταία του πνοή, το 2003, σε ηλικία 78 ετών, μη έχοντας, όμως, λογοδοτήσει για τα πεπραγμένα του. Παρά τις αμέτρητες θηριωδίες του, δεν έκατσε ποτέ στο εδώλιο της δικαιοσύνης. Δεν κατηγορήθηκε και δεν τιμωρήθηκε ποτέ για τα αποτρόπαια εγκλήματά του. Παρόλα αυτά, η ιστορία θα τον θυμάται ως έναν από τους χειρότερους δικτάτορες που έζησαν ποτέ, έναν από τους πιο παρανοϊκούς ανθρώπους που βρέθηκαν ποτέ σε δημόσιο αξίωμα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Ο Ιντί Αμίν Νταντά στην εξουσία», Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
- «ΙΝΤΙ ΑΜΙΝ ΝΤΑΝΤΑ Ο αφρικανός Χίτλερ», Το Βήμα, διαθέσιμο εδώ
- Αμίν Νταντά, Ο «χασάπης» δικτάτορας της Ουγκάντα, Μηχανή του Χρόνου, διαθέσιμο εδώ
- Εγκυκλοπαίδεια Δομή, 2007, τόμος 15, σσ. 97
