Της Αννίτας Ελισσαίου,
Σε μια υπόθεση ορόσημο για τη χώρα, η γαλλική κυβέρνηση κατηγορείται για ανεπαρκή μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Τέσσερις περιβαλλοντικές οργανώσεις, η Greenpeace France, η Oxfam France, το ίδρυμα Nicolas Hulot και η ομάδα “Notre Affaire à Tous”, προσέφυγαν στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας κατά της κυβέρνησης, με την υποστήριξη μιας διαδικτυακής καμπάνιας που έλαβε 2.3 εκατομμύρια υπογραφές από πολίτες σε όλη τη Γαλλία.
Η συμμαχία των μη-κυβερνητικών περιβαλλοντικών οργανώσεων καταγγέλλει την αδράνεια της κυβέρνησης σε ό,τι αφορά τις δεσμεύσεις της ως προς την προστασία του περιβάλλοντος, όπως αυτές περιγράφονται στις εθνικές νομοθεσίες, αλλά και στις υποχρεώσεις της σύμφωνα με τη Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή. Η Συμφωνία, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2016, αποσκοπεί στον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Για την πραγματοποίηση του στόχου είναι απαραίτητη η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, κίνηση που προβλέπεται και από τον νεοσύστατο Ευρωπαϊκό Νόμο για το Κλίμα. Η Γαλλία έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην σύσταση και των δύο κειμένων, ωστόσο τα στοιχεία που έφεραν οι οργανώσεις ενώπιον του δικαστηρίου δείχνουν ότι η χώρα παρουσιάζει αξιοσημείωτη καθυστέρηση στην εκπλήρωση των στόχων που είχε θέσει. Επιπλέον, οι οργανώσεις αναφέρουν προβλήματα και ελλείψεις στην ενεργειακή ανακαίνιση και βελτίωση κτιρίων, αλλά και στην αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στα πλαίσια εθνικών προγραμμάτων.
Η υπόθεση είναι η συνέχεια προηγούμενων νομικών καταγγελιών, από το 2018, στις οποίες οι περιβαλλοντικές οργανώσεις κατηγόρησαν το γαλλικό κράτος για οικολογική ζημιά. Τα αιτήματά τους είχαν αρχικά απορριφθεί, όμως οι οργανισμοί επανήλθαν το Μάρτιο του 2019 ασκώντας νέα αγωγή κατά της κυβέρνησης. Στο δικαστήριο, όπου κατέθεσαν τις μαρτυρίες 100 ανθρώπων, ζήτησαν ως αποζημίωση για τις συνέπειες τις απάθειας της κυβέρνησης το συμβολικό ποσό του ενός ευρώ. Παρότι η Γαλλία, και ειδικά ο πρόεδρος της Εμανουέλ Μακρόν, πρωτοστατεί διεθνώς στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, οι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές εκφράζουν με αυτήν την αγωγή τη δυσαρέσκειά τους απέναντι στις εθνικές πολιτικές, τις οποίες βρίσκουν ακατάλληλες για την πραγμάτωση των τελικών σκοπών. Η νίκη στην υπόθεση θα ήταν ένα τεράστιο βήμα στις προσπάθειες των ακτιβιστών και των πολιτών, καθώς θα ανάγκαζε την κυβέρνηση να πάρει περισσότερα και αποφασιστικότερα μέτρα για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος της Γαλλίας αρνήθηκε την κατηγορία πως η κυβέρνηση δεν έχει τηρήσει τις νομικές της υποχρεώσεις για την κλιματική αλλαγή. Οι εθνικές νομοθεσίες για το κλίμα και την προστασία του περιβάλλοντος, όπως ισχυρίστηκε, βρίσκονται ήδη σε εφαρμογή. Η κυβέρνηση προτίθεται να κάνει περισσότερα, όμως, όπως φάνηκε από την πρόταση του προέδρου Μακρόν για δημοψήφισμα, με σκοπό την ένταξη νέας ρήτρας για την βιοποικιλότητα, το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή στο σύνταγμα της χώρας. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος επεσήμανε, επίσης, ότι η γαλλική κυβέρνηση δεν μπορεί να θεωρηθεί η μόνη υπαίτια για την κλιματική αλλαγή. Οι επιπτώσεις αυτής στο περιβάλλον είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού βιομηχανικών και αγροτικών δραστηριοτήτων, αλλά και καθημερινών, προσωπικών επιλογών, τις οποίες το κράτος δεν μπορεί άμεσα να επηρεάσει.
Η γαλλική υπόθεση είναι μια ακόμα από τις δεκάδες περιβαλλοντικές καμπάνιες στον κόσμο που φέρνουν κράτη ενώπιον δικαστηρίων τόσο σε αναπτυγμένες όσο και σε αναπτυσσόμενες χώρες. Αγανακτισμένοι από την αναποτελεσματικότητα των κυβερνητικών μέτρων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, αρκετοί είναι οι ακτιβιστές ή και ιδιώτες που αποφασίζουν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, με τη νέα γενιά να βρίσκεται συχνά στην πρώτη γραμμή. Οι διώξεις από πολίτες κατά κυβερνήσεων και ιδιωτικών εταιρικών συμφερόντων για αμέλεια και καταστροφή του περιβάλλοντος πρόκεινται κατά κύριο λόγο για ένα ύστατο μέτρο. Λίγες καταλήγουν σε νίκη για τους ιδιώτες, χωρίς, όμως, αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και σημαντικές επιτυχίες. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Ολλανδίας, για παράδειγμα, σε μια υπόθεση με κοινά χαρακτηριστικά με την αντίστοιχη γαλλική, αποφάνθηκε υπέρ των μη κυβερνητικών οργανώσεων, δεσμεύοντας το κράτος να φροντίσει για τη δραστική μείωση των εκπομπών αερίου.
Μάλιστα, στη Γαλλία έχουμε ξαναδεί παρόμοιες υποθέσεις. Τον Ιανουάριο του 2020, 14 γαλλικές πόλεις και τέσσερις μη κυβερνητικές περιβαλλοντικές οργανώσεις προσέφυγαν στα δικαστήρια εναντίον της πετρελαϊκής εταιρείας “Total”, την οποία κατηγόρησαν για περιβαλλοντική ζημιά. Βάσει του γαλλικού νόμου εταιρικού καθήκοντος, σύμφωνα με τον οποίο οι μεγάλες εταιρίες και βιομηχανίες οφείλουν να παίρνουν ειδικά μέτρα για την πρόληψη παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και περιβαλλοντικών καταστροφών, η Total έχει την υποχρέωση να αναγνωρίσει τη συνεισφορά των δραστηριοτήτων της στην κλιματική αλλαγή. Η Συμφωνία του Παρισίου για το κλίμα προβλέπει, επίσης, τη λήψη των απαραίτητων μέτρων για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από μεγάλες εταιρίες. Οι ενάγοντες ισχυρίστηκαν ότι η Total δεν είχε εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, καθώς και ότι οι δραστηριότητές της απειλούν τα φυσικά οικοσυστήματα ξένων χωρών. Η υπόθεση αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Θετικότερη κατάληξη είχε η υπόθεση της βόρειας παράκτιας πόλης Grande-Synthe κατά της γαλλικής κυβέρνησης. Σύμφωνα με την δικηγόρο της πόλης, οι 23 χιλιάδες κάτοικοι της Grande-Synthe κινδυνεύουν από σοβαρές πλημμύρες, λόγω της αυξανόμενης στάθμης της θάλασσας, αν δεν ληφθούν τα μέτρα που χρειάζονται. Η κυβέρνηση Μακρόν κατηγορήθηκε για μια ακόμα φορά ότι έχει μείνει πίσω στους στόχους που είχαν τεθεί σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Η απόφαση του δικαστηρίου το Νοέμβριο του 2020 ήταν θετική για τη Grande-Synthe, επισημαίνοντας ότι οι δεσμεύσεις του κράτους πρέπει να γίνουν πράξη. Τέλος, δόθηκε στην κυβέρνηση προθεσμία τριών μηνών να δικαιολογήσει την άρνησή της να υιοθετήσει συμπληρωματικά μέτρα, με σκοπό την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της.
Οι προοδευτικές εξελίξεις στο χώρο της διεθνούς πολιτικής για το περιβάλλον τα τελευταία χρόνια, η ευαισθητοποίηση του λαού σε θέματα κλιματικής αλλαγής και οι προηγούμενες δικαστικές επιτυχίες δίνουν ελπίδα στους ακτιβιστές για την πραγματοποίηση των στόχων τους. Οι πιθανότητες, όμως, μιας αρνητικής έκβασης δεν είναι αμελητέες, και θα έδινε στην κυβέρνηση τη δυνατότητα να απορρίψουν μελλοντικά αιτήματα. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το τολμηρό κίνημά τους πιθανώς να δώσει το έναυσμα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες να αναλάβουν δράση και να απαιτήσουν από τις κυβερνήσεις τους μια πιο ισχυρή και αποτελεσματική περιβαλλοντική πολιτική. Αναμένουμε την τελική απόφαση του δικαστηρίου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- France taken to court over ‘climate inaction’ in landmark case, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Paris court hears landmark case on France’s climate inaction, France24, διαθέσιμο εδώ
- Top court gives France three months to fulfil climate change commitments, France24, διαθέσιμο εδώ
