Της Μαρίας Τζαμάκου,
Το επάγγελμα ορίζεται ως η βιοποριστική ενασχόληση του κοινωνικού ανθρώπου. Με τον όρο «βιοποριστική» εννοούμε τη δραστηριότητα εκείνη, που μπορεί να του εξασφαλίζει τα προς το ζην και να αναβαθμίσει την ποιότητα ζωής του. Το επάγγελμα αποτελεί τη μόνιμη εργασία του, την καθημερινή του αφοσίωση, η οποία απαρτίζει μεγάλο διάστημα της μέρας του. Μαζί με τη σημαντικότητα του επαγγέλματος αναδεικνύεται και η ιδιαίτερη σημασία που πρέπει να δώσει το άτομο στην επιλογή του, ώστε να τον εκφράζει και να τον γεμίζει.
Ο χώρος εργασίας εξελίσσεται συνεχώς. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, η επικοινωνιακή ευκολία και η επεξεργασία της πληροφορίας είναι γεγονός. Παράλληλα, εξελίσσεται και ένα καίριο ζήτημα. Τα φυλετικά κριτήρια για την πρόσληψη των εργαζομένων. Υπάρχουν, δηλαδή, επαγγέλματα που πρέπει να ασκούνται από άνδρες και άλλα που πρέπει να ασκούνται από γυναίκες; Ποιος καθορίζει τα φυλετικά κριτήρια και ποιος είναι υπεύθυνος να κρίνει τον εργαζόμενο με βάση το φύλο του;
Για να γίνουμε πιο κατατοπιστικοί ας εξετάσουμε τούτο: Σύμφωνα με ερωτηματολόγια που τέθηκαν σε γυναίκες (έρευνα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου το 2006), οι ίδιες θεωρούν ως αμιγώς ανδρικά επαγγέλματα: ηλεκτρολόγος 85%, ναυτικός 83%, οδηγός 63%, στρατιωτικός 63%, αγρότης 45% και αστυνομικός 42%. Από την άλλη, θεωρούν ως αμιγώς γυναικεία επαγγέλματα: βρεφονηπιοκόμος 82%, νηπιαγωγός 74% και γραμματέας 51%. Από την έρευνα αυτή, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι άνδρες είναι συνυφασμένοι με επαγγέλματα που σχετίζονται με την εξουσία και τη χειρονακτική εργασία. Αντιθέτως, στα γυναικεία επαγγέλματα εντάσσονται όσα αφορούν την εκπαίδευση και την οργάνωση. Γιατί ισχύει, όμως, αυτή η διάκριση;
Αρχικά, γιατί εξακολουθούν να επιβιώνουν οι πατριαρχικές αντιλήψεις περί βιολογικών διαφορών μεταξύ των φύλων. Πρόκειται για την άποψη ότι οι άνδρες είναι πιο ικανοί σε επαγγέλματα που αφορούν την εξουσία, μιας που από την αρχαιότητα καταπιάνονται με ιεραρχικές θέσεις και ασχολούνται με την οικονομία και την πολιτική. Επιπλέον, λόγω της μυϊκής τους δύναμης, μπορούν να διευθετήσουν με περισσότερη ευκολία δραστηριότητες που απαιτούν σωματικό μόχθο. Οι γυναίκες, από την άλλη, λόγω της ενασχόλησής τους με τη μόρφωση και τη φροντίδα των παιδιών και την οργανωτικότητά τους είναι καταλληλότερες να αναλάβουν εκπαιδευτικά καθήκοντα και να ασχολούνται με τα της οικογενείας.
Από το τελευταίο, προκύπτει ένας επιπλέον λόγος της κοινωνικής ανισότητας των φύλων, σύμφωνα με τον οποίο συγκρούονται οι επαγγελματικές με τις οικογενειακές ευθύνες των γυναικών. Αυτό συνεπάγεται ότι η γυναίκα, η οποία είναι υπεύθυνη για τη φροντίδα των παιδιών, με τη γέννησή τους αδυνατεί να ανταπεξέλθει επαρκώς και στα δύο με συνέπεια να εγκαταλείψει την εργασία της.
Η διάκριση μεταξύ «γυναικείων» και «ανδρικών» επαγγελμάτων διαφοροποιεί τις θέσεις εργασίας όχι μόνο ως προς τις προοπτικές καριέρας αλλά και ως προς τις αμοιβές. Παρά τη θεσμική κατοχύρωση της ισότητας των φύλων, το φαινόμενο είναι περισσότερο αισθητό στις γυναίκες. Οι γυναίκες ασκούν συχνότερα επαγγέλματα ρουτίνας και εκπροσωπούνται με μικρά ποσοστά στα πιο προνομιούχα επαγγέλματα που προσφέρουν καλύτερες αμοιβές. Η οικονομική ανισότητα προξενεί προβλήματα, διότι οι γυναίκες βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, η οποία δεν τους επιτρέπει να είναι ανεξάρτητες και αυτοδημιούργητες. Γίνεται αισθητό με αυτόν τον τρόπο, ότι οι γυναίκες δεν έχουν καταφέρει να διεισδύσουν στις παραδοσιακές θέσεις εξουσίας και σε διευθυντικές θέσεις και αποτελούν μειοψηφία στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Η αντίληψη αυτή πρέπει να αλλάξει. Οι έννοιες «ανδρικά» και «γυναικεία» επαγγέλματα πρέπει να εξαλειφθούν. Είναι αναμφίβολο ότι υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά, τα οποία αποτελούν την ειδοποιό διαφορά ενός φύλου, αλλά αυτό αποτελεί την πλειοψηφία και όχι τον κανόνα. Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με σιγουριά για τις διευθυντικές ικανότητες μιας γυναίκας, ούτε και για τα εκπαιδευτικά προσόντα ενός άνδρα. Το επάγγελμα επιλέγεται από τον καθένα με βάση τις ικανότητες, τις κλήσεις και τα ενδιαφέροντά του. Οι θέσεις εργασίες θα πρέπει να προσφέρονται με βάση τα προσόντα του κάθε ατόμου και όχι του φύλου που εκπροσωπεί. Το επάγγελμα είναι ατομική υπόθεση και αποτελεί σταδιακή και εξελικτική διαδικασία στην οποία πρέπει να έχουν πρόσβαση όλοι. Ανεξάρτητα από το φύλο τους. Αρκεί μόνο να είναι αποφασισμένοι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Η Επιχειρηματικότητα των Γυναικών στην Ελλάδα». Σύνοψη μελέτης ομάδας έργου του Κέντρου Ερευνών του Πανεπιστημίου Πειραιώς υπό την αιγίδα του καθηγητή Θεόδωρου Κατσανέβα, στα πλαίσια του προγράμματος ΙΙΙ Β Archimed Ιnterreg Β/WBC.
- Εισαγωγή θεμάτων για την προώθηση της ισότητας των φύλων στην εκπαιδευτική διαδικασία, «Φύλο και νέα επαγγέλματα», Ιωάννινα 2007
