Της Σοφίας Κασσαβού,
Ελλάδα-Τουρκία, μια αναμέτρηση που πάντοτε τραβούσε και καθήλωνε τα βλέμματα στην παγκόσμια σκηνή, με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής να βρίσκονται στις πρώτες θέσεις. Η βαθιά ανταγωνιστική σχέση μεταξύ των δυο αυτών κρατών χρονολογείται από την περίοδο του οθωμανικού ζυγού, συγκεκριμένα από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης και τη δημιουργία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Έκτοτε, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις χαρακτηρίζονται από πολλές αμφίρροπες περιόδους, οι περισσότερες εκ των οποίων μαστίζονται από εντάσεις και προκλήσεις .
Τα τελευταία χρόνια, ο Τούρκος πρόεδρος, Recep Tayyip Erdoğan, οραματίζεται τη «Γαλάζια Πατρίδα», όπως την αποκαλεί. Κομβικό σημείο για την επίτευξη του παραπάνω στόχου του είναι η κατάληψη ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, καθώς και η επιβολή γενικότερου ελέγχου στην Ανατολική λεκάνη της Μεσογείου. Οι συνεχείς αμφισβητήσεις των διεθνών συνθηκών εκ μέρους της Τουρκίας, όπως στην περίπτωση της συνθήκης της Λοζάνης, αποτελούν το πρόσχημα για την προκλητική της συμπεριφορά, τις συνεχείς εντάσεις και παραβιάσεις τόσο του ελληνικού εναέριου χώρου όσο και των χωρικών υδάτων, με εμφανή την παράβλεψη των κανόνων του διεθνούς δικαίου. Οι αναχαιτίσεις των τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών από τα ελληνικά, η έκδοση των τουρκικών NAVTEX εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και οι απειλητικές δηλώσεις τόσο από τον ίδιο τον πρόεδρο της Τουρκίας όσο και από υψηλόβαθμα στελέχη της κυβέρνησης του, γίνονται είδηση καθημερινά στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης.
Η Ελλάδα τάχθηκε ουκ ολίγες φορές υπέρ του διαλόγου και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών με την γείτονα χώρα. Πολλές ελληνικές κυβερνήσεις το επιχείρησαν, όπως και πραγματοποιήθηκε μια πληθώρα διμερών διαβουλεύσεων, εντούτοις ο στόχος δεν επετεύχθη. Ο νέος κύκλος των διερευνητικών επαφών, ο πρώτος από το 2016, πρόκειται να ξεκινήσει την 25η Ιανουαρίου του 2021.
Η Άγκυρα έχει θορυβηθεί εξαιτίας των κυρώσεων που της επιβλήθηκαν τόσο από την ΕΕ, στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής, όσο και από τις ΗΠΑ. Αυτά, σε συνδυασμό με την αλλαγή προεδρίας στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, έχουν οδηγήσει τον Τούρκο πρόεδρο σε αναθεώρηση της στάσης του απέναντι στην Ελλάδα. Θέλοντας, λοιπόν, να δείξει το «καλό του πρόσωπο» στην ΕΕ και στις ΗΠΑ, δρα δίνοντας βάση στην διπλωματία και στην ειρηνική επίλυση των διαφόρων. Η υποτιθέμενη αλλαγή της στάσης του, ωστόσο, δεν καταδεικνύεται και από έμπρακτη αποστασιοποίηση του στις προκλήσεις έναντι της χώρας μας. Αντιθέτως, ο Τούρκος πρόεδρος εξέδωσε πρόσφατα δυο παράνομες NAVTEX εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων. Αυτό το ανησυχητικά συχνό γεγονός εκ μέρους του Erdoğan θυμίζει την επονομαζόμενη μέθοδο του «σκωτσέζικου ντουζ», με την διαλειπτόμενη εμφάνιση τουρκικών προκλητικών ενεργειών. Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω, γεννάται το εύλογο ερώτημα του κατά πόσο η στάση αυτή έχει ερείσματα σε μια ουσιαστική προσέγγιση για ειρηνική επίλυση ή αποτελεί ένα ακόμα πρόσκαιρο διπλωματικό «παιχνίδι» του Erdoğan.
Η Ελλάδα τόνισε αυστηρά ότι ο χαρακτήρας των συνομιλιών αφορούν μόνο ζητήματα σχετικά με την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, ειδικότερα, της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Η Τουρκία, από την άλλη πλευρά, επιχειρεί τη διεύρυνση της ατζέντας, προσθέτοντας σε αυτή θέματα, όπως η αποστρατικοποίηση των νησιών, τα χωρικά ύδατα, ο εναέριος χώρος, αλλά και η δικαιοδοσία των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης. Η Αθήνα υπενθύμισε στην Άγκυρα τις ελληνικές «κόκκινες γραμμές» κι επεσήμανε πως καμία ελληνική κυβέρνηση δεν είχε ούτε και πρόκειται να αναλύσει θέματα που δεν αποτελούν αντικείμενο συζήτησης με τη γειτονική χώρα.
Η ελληνική πλευρά, μέσω του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, γνωστοποίησε την επιθυμία της για μακροπρόθεσμη συνεννόηση και επίλυση των διμερών διαφόρων, αξιοποιώντας, όμως, το συγκριτικό της πλεονέκτημα αναφορικά με τις κυρώσεις που υπέστη η Τουρκία, λόγω της προκλητικής της συμπεριφοράς. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα κάθεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων έχοντας αποκομίσει τους καρπούς των διπλωματικών προσπαθειών της τον τελευταίο χρόνο. Πιο συγκεκριμένα, η οριοθέτηση της ελληνικής ΑΟΖ με την Ιταλία, η συνεννόηση της με την Αλβανία για την από κοινού προσφυγή στη Χάγη, η οικοδόμηση ισχυρών συμμαχιών στη μεσογειακή λεκάνη και στον αραβικό κόσμο και οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που ακολουθούν τη γραμμή κυρώσεων προς την Τουρκία, εάν επιμείνει στην προκλητική συμπεριφορά της, έχουν ισχυροποιήσει τα διπλωματικά μέσα της Ελλάδας για την επικείμενη συνάντηση. Δεν αποκλείεται βέβαια και μια κατ’ ιδίαν συνάντηση μεταξύ των δυο ηγετών.
Η Τουρκία, πάντως, φαίνεται να επιμένει στην διευρυμένη ατζέντα και να «πετάει το μπαλάκι» στην ελληνική πλευρά. Ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, Νίκος Δένδιας, τόνισε από το βήμα της Βουλής ότι «η Ελλάδα, σε οποιαδήποτε συζήτηση με οποιαδήποτε χώρα, δεσμεύεται από το ευρωπαϊκό κεκτημένο, και δεσμεύεται και η ΕΕ από το ευρωπαϊκό κεκτημένο». Σε απάντηση αυτού, ο Τούρκος ομόλογός του έσπευσε να απειλήσει με αποχώρηση της τουρκικής πλευράς, πριν καν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις, εάν δεν συμπεριληφθούν τα θέματα στα οποία η ίδια τάσσεται υπέρ συζήτησης. Τα λόγια του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Mevlüt Çavuşoğlu ήταν τα εξής: «Ως Τουρκία, θα ανοίξουμε όλους τους φακέλους κατά τη συνάντηση στις 25 Ιανουαρίου. Εάν πουν δεν θέλουμε να τα συζητήσουμε αυτά, τότε δεν υπάρχει νόημα να πραγματοποιήσουμε αυτές τις διερευνητικές επαφές».
Είναι, λοιπόν, οφθαλμοφανές ότι η ένταση και η διχογνωμία μεταξύ των δυο κρατών για τα θέματα προς συζήτηση μπορεί κάλλιστα να προβεί μοιραία για την περαιτέρω διαπραγμάτευση και ειρηνική επίλυση των διαφορών. Η Τουρκία, για ακόμα μια φορά, φαίνεται να έχει την καλή θέληση, αλλά με δικούς της όρους. Η μονομέρεια που συνεχίζει να προτάσσεται έναντι της ουσιαστικής επικοινωνίας είναι σχεδόν αδύνατον να καταλήξει στην πραγματοποίηση φιλικών διαλόγων. Η από κοινού προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είναι ένας στόχος της Ελλάδας εδώ και καιρό. Ωστόσο, φαντάζει «όνειρο θερινής νυκτός», δεδομένης της στάσης της Τουρκίας, η οποία ακόμα και στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων επιμένει στην έντονη αμφισβήτηση του διεθνούς δικαίου και των κεκτημένων της Ελλάδας. Αναμένουμε τις εξελίξεις… αν και θα πρέπει να παραμείνουμε συγκρατημένα αισιόδοξοι για μια ουσιαστική διεξαγωγή των διαπραγματεύσεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Διερευνητικές επαφές: Τα μηνύματα Μητσοτάκη-Ερντογάν και οι “κόκκινες γραμμές”, CNN Greece, διαθέσιμο εδώ
- Θετικός σε συνάντηση με Μητσοτάκη ο Ερντογάν, Naftemporiki, διαθέσιμο εδώ
- Δένδιας για διερευνητικές με Τουρκία: Η Ελλάδα σε οποιαδήποτε συζήτηση με άλλη χώρα δεσμεύεται από το ευρωπαϊκό κεκτημένο, ΣΚΑΪ, διαθέσιμο εδώ
