Της Ελευθερίας-Μαρίας Γκίκα,
Η μόδα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που αναπτύσσεται, διαμορφώνεται και διαμορφώνει το ιδιαίτερο αυτό πολιτικό μόρφωμα που ονομάζουμε κοινωνία. Εύλογα, λοιπόν, επηρεάζεται από πληθώρα παραγόντων είτε αυτοί είναι πολιτικοί, πολιτιστικοί, οικονομικοί ή κοινωνιολογικοί. Με σημερινά δεδομένα, μιλάμε για έναν πλέον παγκοσμιοποιημένο κλάδο υπό την έννοια ότι από χώρα σε χώρα και από ήπειρο σε ήπειρο τα πρότυπα ένδυσης, υπόδησης, διακόσμησης ή ευρύτερα αισθητικής δεν παρουσιάζουν πια τις αποκλίσεις που εμφάνιζαν στο παρελθόν. Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά στις εποχές-σταθμούς για τον πολυσυζητημένο αυτό χώρο. Και μιας και ξεκαθάρισα ότι πρόκειται για εποχές-σταθμούς στη μόδα, παρακαλώ να μην περιμένεις να επεκταθώ πέρα από τη δεκαετία του 80’.
Κατά τα αρχαία χρόνια και τους ρωμαϊκούς χρόνους, η γυναικεία μόδα πρέσβευε μεταξωτά υφάσματα, μακριά σε μήκος και λιτά ως προς τα σχέδιά τους. Το ίδιο και οι χιτώνες της εποχής, οι οποίοι όμως στολίζονταν περίτεχνα και λεπτομερώς. Την εποχή εκείνη, τα ρούχα έπρεπε να μη διαγράφουν το σώμα, αλλά να είναι αέρινα κι ανάλαφρα, συνήθως με κάποιο πιάσιμο στη μέση, με κάποιο κορδόνι σε ρόλο ζώνης. Σε μερικούς πολιτισμούς, όπως σε αυτόν της αρχαίας Αιγύπτου, ιδιαίτερη έμφαση δινόταν στα περίτεχνα και εκκεντρικά κοσμήματα.
Από τη λίστα μας δε θα μπορούσε φυσικά να λείπει η ενδυματολογική μόδα της Αναγέννησης, η οποία μπορούμε συνοπτικά να πούμε ότι χαρακτηρίζεται από μια γενναία δόση υπερβολής. Είναι η εποχή κατά την οποία οι γυναίκες φορούν εντυπωσιακά -ως προς το μέγεθος και το σχέδιο- καπέλα συνδυασμένα πάντοτε με τα μακριά φορέματά τους. Όσον αφορά τώρα τη φιλοσοφία των φορεμάτων αυτών, αυτή συνάδει πια με τη νέα ιδεολογία της εποχής που πρεσβεύει ως «ιδανική» τη γυναίκα που διαθέτει πλούσιες καμπύλες. Έτσι, αναπόσπαστο ενδυματολογικό κομμάτι είναι ο κορσές προκειμένου να αναδειχθεί η μέση όσο το δυνατόν λεπτότερη. Κάτω από τα φορέματα υπήρχε πάντα κρινολίνο με ενσωματωμένους ξύλινους δακτυλίους, που χάριζαν στο κάτω μέρος του φορέματος πλούσιο όγκο. Τα φορέματα είναι συνήθως στολισμένα με δαντέλες, κορδόνια και χρωματιστές κλωστές.
Από τα τέλη του 18ου αιώνα οι γραμμές γίνονται σταδιακά πιο απλές, με τη γυναικεία ένδυση να εξακολουθεί να αποτελείται από κορσάζ, στο οποίο συραμμένη είναι τώρα φούστα με ουρά και άνοιγμα στο μπροστινό μέρος. Οι πτυχές της φούστας είναι μαζεμένες στο πίσω μέρος, πάνω από ένα υποστήριγμα. Τον 19ο αιώνα πια, τα προκλητικά εντυπωσιακά χτενίσματα και τα τεράστια καπέλα εμφανίζονται και καθιερώνονται και τα φορέματα τώρα ράβονται με πάμπολλες στρώσεις υφασμάτων ώστε να δείχνουν πιο φουσκωτά.
Προχωρώντας στον 20ο αι. και φτάνοντας σε μια εποχή που τόσο κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά όσο κι ενδυματολογικά οφείλει τις αλλαγές της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918), τη γυναικεία εμφάνιση παύουν να συνοδεύουν τα εντυπωσιακά κοσμήματα και ρούχα. Μπροστά στη δίνη του πολέμου δεν υπάρχει πια κοινωνική διαστρωμάτωση κι όλες οι γυναίκες ντύνονται τώρα πανομοιότυπα. Η επιρροή του πολέμου στη μόδα εμφανίζεται με στοιχεία, όπως τα στρατιωτικά σιρίτια, οι ζώνες με αγκράφες και γυναικείες φούστες που για πρακτικούς κυρίως λόγους έγιναν πιο κοντές, φτάνοντας ως τον αστράγαλο. Σε γενικές γραμμές επικράτησαν τα σκούρα χρώματα στα ρούχα, λόγω του γενικότερου πένθιμου πολεμικού κλίματος που επικρατούσε. Πρόκειται για μια εισαγωγή θα λέγαμε στην εποχή της απλότητας.
Λίγο αργότερα, τη δεκαετία του 20’ και του 30’, μετά το πέρας του Α’ Παγκοσμίου, οι κοινωνικές και οι οικονομικές εξελίξεις αλλάζουν ριζικά τον ρόλο των γυναικών και την εμφάνισή τους κάνουν τώρα επαναστατικές καινοτομίες. Φυσικά, η καινοτομία στην οποία αναφέρομαι δεν είναι άλλη από το “garconne” style. Χαρακτηριστική προσωπικότητα της εποχής η Coco Channel, της οποίας τα σχέδια αποτελούνταν από «ήσυχα» χρώματα, με βασικά χαρακτηριστικά τους την άνεση και την επαναστατικότητα, με κομβικές προτάσεις αυτές του κοντού μαύρου φορέματος και του παντελονιού. Τη δεκαετία του 40’ κι ενώ η κοινωνία βρίσκεται ξανά αντιμέτωπη με τη φρίκη του Πολέμου, η γυναικεία μόδα δεν παραμερίζεται εντελώς. Διαμορφώνεται ως απλή και πρακτική. Στην ένδυση κυριαρχούν τα ταγιέρ, τα φαρδιά μανίκια και οι στενές φούστες, ενώ τη μελαγχολική μεταπολεμική περίοδο κάνει την εμφάνισή του το New Look του Christian Dior, πρεσβεύοντας μια διακριτική, θηλυκή κι αριστοκρατική εκδοχή της γυναικείας μόδας.
Τις δεκαετίες του 50’ και του 60’ η μόδα διατηρεί ανάλογη πορεία με το ευρύτερο βιοτικό επίπεδο, ευνοώντας τη δημιουργία υψηλής ραπτικής. Τη μόδα της δεκαετίας του 50’ διακρίνουν τα δερμάτινα, τα τζιν, το κοτλέ, οι κλος φούστες, τα πλεκτά, οι μπαλαρίνες. Το 60’ σπουδαιότερες καινοτομίες της γυναικείας μόδας αποτελούν η εμφάνιση της μίνι φούστας και η καθιέρωση του γυναικείου παντελονιού. Βέβαια, τη δεκαετία αυτή εμφανίζεται και η «αντιμόδα» των hippies, που ιδεολογικά αντιτίθεται στον καταναλωτισμό, όπως έχει αρχίσει να διαμορφώνεται, προωθώντας εναλλακτικούς τρόπους ένδυσης, αλλά και ζωής.
Το 70’, όπου την καλλιτεχνική και μουσική πραγματικότητα κατακλύζουν η ροκ και η ντίσκο, δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε τις κυρίαρχες τάσεις. Λούρεξ, γκλίτερ, ψηλές πλατφόρμες και κοντά σορτσάκια από τη μια κι από την άλλη φανταχτερά ρούχα, έντονα διαφορετικά χρώματα, γενναιόδωρες δόσεις υπερβολής σε χτενίσματα και μακιγιάζ. Προσωπικά, θα τη χαρακτήριζα δεκαετία-παιδί για το οποίο η μανούλα-μόδα δεν σκάει κι από περηφάνια!
Φτάνοντας στο τέλος των εποχών-σταθμών της μόδας, τη δεκαετία του 80’ η γυναικεία μόδα παρουσιάζει επαναφορά στοιχείων του παρελθόντος. Το ροκ στυλ με δερμάτινα τζάκετ, ολόσωμες φόρμες, τρουκς και αλυσίδες παραμένει σε μια πιο mild εκδοχή, ενώ εμφανίζονται και πιο σπορ ντυσίματα και στυλ λόγω της γενικότερης μόδας γύρω από τον αθλητισμό και τη γυμναστική εκείνη τη δεκαετία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η ιστορία της μόδας και η εξέλιξη της ένδυσης, Ερευνητική Εργασία 4ου Λυκείου Κοζάνης, διαθέσιμο εδώ
- Η μόδα και τα πρότυπά της ανά δεκαετίες, Frapress, διαθέσιμο εδώ
- Η ΜΟΔΑ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ, De-Tox News, διαθέσιμο εδώ
