Της Θεοδώρας Κρέπη,
Τον Απρίλιο του 1820, η Φιλική Εταιρεία απέκτησε επιτέλους και επίσημα έναν αρχηγό, τον υπασπιστή του τσάρου πρίγκιπα, Αλέξανδρο Υψηλάντη. Αμέσως μετά την ανακήρυξή του σε Γενικό Επίτροπο της Αρχής, όπως ήταν ο επίσημος τίτλος του, ο Υψηλάντης ζήτησε άδεια απουσίας από τη ρωσική κυβέρνηση. Στόχος του ήταν να μεταβεί σε περιοχές με έντονο ελληνικό στοιχείο και να προσηλυτίσει Έλληνες (και όχι μόνο), αλλά και να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες για την προετοιμασία της Επανάστασης.
Μετά από μια περιοδεία σε διάφορες πόλεις με ακμάζουσες ελληνικές παροικίες, μετέβη στο Ισμαήλι της Βεσσαραβίας, περιοχή στην ανατολική όχθη του Δούναβη, που σήμερα ανήκει ως επί το πλείστον στη Μολδαβία. Εκεί, στις 20 Οκτωβρίου του 1820, ο Υψηλάντης συναντήθηκε με ένα σημαντικό αριθμό διακεκριμένων μελών της Φιλικής Εταιρείας, που είχαν φτάσει εκεί από διάφορα μέρη, ώστε να συζητήσουν μαζί του. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν οι Εμμανουήλ Ξάνθος, Χριστόφορος Περραιβός, o Γρηγόριος – Δικαίος Φλέσσας ή Παπαφλέσσας, Δημήτριος Ύπατρος, Διονύσιος Ευμορφόπουλος, ο Πέτρος Μαρκέζης, ο Ευάγγελος Μαντσαράκης, ο Νικόλαος Γρηπάρης, ο Ήβος Ρήγας, ο Νικόλαος Γαϊτάνος, ο Νικόλαος Ζάκας, ο Αναγνώστης Τρικεριώτης, ο Σπυρίδων Παπαδόπουλος και άλλοι επιφανείς Φιλικοί. Στόχος της συνάντησης ήταν, μέσα από διαβουλεύσεις, να ληφθούν αποφάσεις για το ξέσπασμα του επαναστατικού κινήματος που από καιρό σχεδίαζαν. Βάση για τις διαβουλεύσεις αυτές αποτέλεσε ένα κείμενο με τίτλο “Σχέδιον Γενικόν”, αγνώστου συγγραφέως, τις ιδέες του οποίου απηχούν οι τελικές αποφάσεις που ελήφθησαν.
Μέσα από τις συζητήσεις τους, οι Φιλικοί κατέληξαν σε μια σειρά σημαντικών αποφάσεων σχετικά με την έναρξη της Επανάστασης. Αρχικά, αποφασίστηκε ως τόπος έκρηξής της η Μάνη, όπου θα μετέβαινε ο ίδιος ο Υψηλάντης, ο οποίος μάλιστα ξεκίνησε ήδη να προετοιμάζει τη μεταφορά του στην Πελοπόννησο. Στην απόφαση όμως, αυτή αντιτάχθηκε ο Χριστόφορος Περραιβός, ο οποίος, αμφισβητώντας την πολεμική προπαρασκευή των επαναστατών τόσο την Πελοπόννησο όσο και στη Στερεά, μαζί με το Σπυρίδωνα Παπαδόπουλο, υποστήριζε την έκρηξη του κινήματος στο χώρο των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών. Με τη στάση του αυτή, συγκρούστηκε ανοιχτά με τον Παπαφλέσσα, ο οποίος με πυγμή υποστήριζε την ετοιμότητα των Πελοποννησίων οπλαρχηγών, χωρίς όμως να έχει μια επικαιροποιημένη εικόνα της κατάστασης εκεί.
Για το ζήτημα αυτό, εν τέλει, αποφασίστηκε η έναρξη του Αγώνα στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Όσον αφορά τον Ελλαδικό χώρο, αποφασίστηκε η αποστολή του Παπαφλέσσα, φλογερού ρήτορα, στην Πελοπόννησο, προκειμένου να επισπεύσει τις προετοιμασίες. Ο Χριστόφορος Περραιβός ανέλαβε, αρχικά, την αποστολή να παρακινήσει το Μπέη της Μάνης, Πέτρο Μαυρομιχάλη, να εισέλθει στην Επανάσταση, ενώ στη συνέχεια θα μετέβαινε στην Ήπειρο, προς οργάνωση των σκληροτράχηλων Σουλιωτών. Επίσης, στις Σπέτσες και στην Ύδρα απεστάλη ο Άνθιμος Γαζής.
Για το θέμα της επίσπευσης της επανάστασης αποφασίστηκε, πως έπρεπε να ξεκινήσει το ταχύτερο δυνατόν, παρά την ελλιπή προετοιμασία των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων. Αυτό ήταν απαραίτητο, καθώς πολλές από τις κινήσεις της Φιλικής Εταιρείας, είχαν αρχίσει να γίνονται αντιληπτές, τόσο από τις τουρκικές όσο και από τις ευρωπαϊκές αρχές, και υπήρχε ο κίνδυνος κάποια από τα μέλη της να συλληφθούν και τα σχέδιά της να ματαιωθούν.
Επιπλέον, οι Φιλικοί αποσκοπούσαν στο να εκμεταλλευτούν την αναστάτωση που επικρατούσε εκείνο το χρονικό διάστημα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, με αφορμή την ενασχόλησή της με την αποστασία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Για την προετοιμασία του εδάφους στην Ελλάδα, αποφασίστηκε να σταλούν εκεί αντιπρόσωποι της Εταιρείας, που θα καλλιεργούσαν το κλίμα, θα ενίσχυαν το φρόνημα του ντόπιου πληθυσμού και γενικά θα αναλάμβαναν τις απαραίτητες ενέργειες για την έναρξη της επανάστασης.
Πέρα από τα παραπάνω, οι Φιλικοί θεώρησαν αναγκαίο να γίνουν ενέργειες, ώστε να προσεταιριστούν δύο πολύ σημαντικές προσωπικότητες, ο Αλή Τεπελενλής, Πασάς των Ιωαννίνων, ο οποίος από ανώτατος υπάλληλος είχε εξελιχθεί σε πολέμιος του Σουλτάνου, και ο Miloš Obrenović, ήδη αναγνωρισμένος ηγεμόνας με την επικυριαρχία του Σουλτάνου, προκειμένου να βοηθήσουν, ο καθένας με τον τρόπο του, και να ταχθούν με τους σκοπούς της Εταιρείας. Ήδη κατά τα προηγούμενα χρόνια, είχαν γίνει προσπάθειες επαφής και με τα δύο αυτά πρόσωπα. Όσον αφορά τον Αλή Πασά, σε επαφή είχε έρθει μαζί του ο φιλικός Ιωάννης Παπαρηγόπουλος, με τον Πασά να δείχνει αρχικά θετικές διαθέσεις.
Όσον αφορά ειδικότερα στους Σέρβους, είχαν ήδη κατά το παρελθόν, εκδηλώσει τις επαναστατικές τους τάσεις με το γνωστό Καραγιώργη Πέτροβιτς, έτσι η επαφή της Φιλικής Εταιρείας με τον αρχηγό ενός εκ των κινημάτων, τον Obrenović, ήταν επιτακτική ανάγκη. Επίσης, πύκνωσαν οι επαφές με τον ένθερμο Φιλικό Μιχαήλ Σούτσο, ο οποίος ήταν πρόθυμος να προσφέρει ότι μπορούσε, χωρίς κανένα προσωπικό όφελος. Η επικοινωνία με τον επαναστάτη Tudor Vladimirescu, Ρουμάνο επαναστάτη με σημαντική δύναμη υπό τις διαταγές του, αν και ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς, έμελλε να λήξει με το χειρότερο τρόπο.
Με αυτές τις επαφές, οι Φιλικοί αποσκοπούσαν στο ξέσπασμα επαναστατικών εστιών σε περισσότερα μέρη της Βαλκανικής, ώστε να διαιρεθούν περαιτέρω οι οθωμανικές δυνάμεις. Τέλος, αποφασίστηκε η πρόκληση αναταραχών στην Κωνσταντινούπολη, ώστε να στραφεί εκεί η προσοχή της Πύλης και να μπορέσουν οι επαναστάτες να δρουν ανενόχλητοι. Συγκεκριμένα, το σχέδιο αυτό προέβλεπε, μεταξύ άλλων, απόπειρα πυρπολήσεως του τουρκικού στόλου και των ναυπηγείων, δολοφονία του Σουλτάνου Σελίμ Γ΄ και πρόκληση πυρκαγιάς στο οπλοστάσιο της πόλης.
Στην πορεία, οι αποφάσεις της σύσκεψης του Ισμαηλίου δεν εφαρμόστηκαν κατά γράμμα. Έγινε ματαίωση του σχεδίου για την πρόκληση ταραχών στην Κωνσταντινούπολη, λόγω της σύλληψης του πρωτεργάτη του, του Υδραίου καπετάν Γκιούστου, και των συνεργατών του. Αν και η επιλογή της έκρηξης της Επανάστασης από τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες έγινε πραγματικότητα, δεν μπόρεσε ωστόσο, να αποφέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Άσχετα όμως, με την εφαρμογή ή όχι των σχεδίων, η σύσκεψη του Ισμαηλίου αποτελεί σημαντικό σταθμό για την έναρξη της Επανάστασης. Οι αποφάσεις που ελήφθησαν, καθοδήγησαν τις ενέργειες των Φιλικών στην πορεία, ακόμα και αν κάποια σχέδια τροποποιήθηκαν. Πολύ σύντομα, θα ξεσπούσε η πολυαναμενόμενη Επανάσταση, πρώτα στη Μολδοβλαχία και, μετά την αποτυχία της, στην Πελοπόννησο, σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο των Φιλικών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σ. Τρικούπης (1860) Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως τόμος Α’. Λονδίνο: Τυπογρ. Ταϋλόρου και Φραγκίσκου
- Δ. Κόκκινος (1974) Η Ελληνική Επανάστασις Τόμος Α΄. Αθήνα: Εκδ. Μέλισσα
- Παπαδόπουλος, Σ. ‘Το “Σχέδιον Γενικόν” της Φιλικής Εταιρείας και οι επαφές με τους Σέρβους’ Σε Συλλογικό Έργο (1977) Μακεδονικά τόμος 17. Θεσσαλονίκη
- Συλλογικό Όργανο (2007) Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού/Η Συγκρότηση του Ελληνικού Κράτους/Κήρυξη Επανάστασης/Σχέδιο Δράσης. [Πρόσβαση: 18 Ιανουαρίου] Διαθέσιμο εδώ
- Σ. Καργάκος (2014) Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 Τόμος Α΄. Αθήνα: ειδική έκδοση για τη Real Media Α.Ε.
