Το Test ΠΑΠ σώζει ζωές: Μην το αμελείς

Της Άννας Αρκούδη, 

Το 2020 ήταν η χρονιά που εκτιμήσαμε την σημασία της υγείας και των ανθρώπων που έχουμε κοντά μας, είτε αυτούς τους αποκαλούμε οικογένεια είτε φίλους. Ήταν η χρονιά που συνειδητοποιήσαμε πόση σημαντική είναι η αντιμετώπιση, αλλά κυρίως η πρόληψη προβλημάτων που συσχετίζονται με την υγεία μας και κατά πόσο τελικά είναι στο χέρι μας να συμβάλουμε στην αντιμετώπιση αυτών. Ιδίως σε ό,τι αφορά την έγκαιρη διάγνωση τους.

Όλοι μας γινόμαστε αναβλητικοί όταν πρόκειται για κάποια προληπτική εξέταση. Συνεχώς, προγραμματίζουμε να κλείσουμε κάποιο ραντεβού, το οποίο συνεχώς αναβάλλεται. Άλλωστε, ο φόβος των αποτελεσμάτων είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό πολλών γυναικών. Πρέπει, όμως, να συνειδητοποιήσεις πως η πρόληψη είναι σημαντικότερη ακόμα και από τη θεραπεία, οπότε η αναβολή τους δεν οδηγεί πουθενά. Μια από τις σημαντικότερες και απαραίτητες προληπτικές εξετάσεις αποτελεί και το Τεστ Παπανικολάου, ή αλλιώς ΠΑΠ, μια εξέταση που δεν πρέπει να αμελείται, αφού τα αποτελέσματά της προλαμβάνουν σοβαρές ασθένειες και σώζουν ζωές. Η πρόληψη σώζει ζωές. Πρόκειται για συνέπειά σου απέναντί στον εαυτό σας. Και πως μεταφράζεται αυτό; Με τα ραντεβού στο γιατρό που δεν πρέπει να αμελείτε. Ποτέ και για κανένα λόγο.

Τεστ Παπανικολάου: Τι είναι και γιατί είναι τόσο σημαντικό;

Το τεστ Παπανικολάου, εν συντομία τεστ ΠΑΠ (Test PAP), αποτελεί από το 1928 τον ακρογωνιαίο λίθο της μάχης εναντίον του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και έχει πάρει το όνομά του από τον Έλληνα επιστήμονα Γεώργιο Παπανικολάου. Αποτελεί μια απλούστατη κυτταρολογική εξέταση, κατά τη διάρκεια της οποίας ο γυναικολόγος συλλέγει κύτταρα από τον τράχηλο (άνοιγμα της μήτρας) και τον κόλπο με στόχο την ανίχνευση πιθανών, μη φυσιολογικών αλλοιώσεων και μεταβολών τους. Για να γίνει αυτή η εξέταση, ο γιατρός πρέπει να δει τον τράχηλο χρησιμοποιώντας ένα όργανο που λέγεται κολποδιαστολέας και μοιάζει με «παπάκι». Έπειτα χρησιμοποιεί μια μικρή σπάτουλα και ένα βουρτσάκι για να πάρει κύτταρα από τον κόλπο και τον τράχηλο. Αυτή η διαδικασία είναι ανώδυνη και σε περίπτωση που υπάρξει μία μικρή ενόχληση θεωρείται απολύτως φυσιολογικό. Τα κύτταρα αυτά στρώνονται σε γυάλινο πλακίδιο και εξετάζονται από τον κυτταρολόγο στο μικροσκόπιο για αλλοιώσεις. Αυτή είναι η συμβατική μέθοδος (συμβατικό test Pap).

Μια μετεξέλιξη αυτής της μεθόδου είναι η κυτταρολογία υγρής φάσης (thin prep) που βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της εξέτασης. Τα κύτταρα του τραχήλου συλλέγονται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, όπως περιεγράφηκε παραπάνω, αλλά δεν στρώνονται σε πλακάκι. Αντ’ αυτού μεταφέρεται ακέραια η κεφαλή από το βουρτσάκι λήψης σε ένα ειδικό φιαλίδιο με διάλυμα συντήρησης. Έτσι, φτάνει στον κυτταρολόγο όλο το υλικό λήψης, χωρίς απώλειες. Με τη μέθοδο αυτή βελτιώνεται η ποιότητα και η ποσότητα του υλικού που εξετάζεται και συνεπώς, η αξιοπιστία των αποτελεσμάτων. Επιπλέον, σε περίπτωση που το κρίνει ο γυναικολόγος, μπορεί να γίνει στο ίδιο δείγμα και εξέταση ανίχνευσης και τυποποίησης του ιού HPV, το λεγόμενο HPV test.

Τα αποτελέσματα της εξέτασης είναι σχετικά άμεσα και καθοδηγούν τον περαιτέρω χειρισμό, που μπορεί να είναι παρακολούθηση, κολποσκόπηση ή και λήψη βιοψιών τραχήλου. Η εν λόγω εξέταση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος για την πρόληψη ασθενειών, καθώς αποτελεί την μοναδική αναγνωρισμένη εξέταση για την πρόληψη του καρκίνου. Με τη βοήθειά του, μπορούν να εντοπιστούν προκαρκινωματώδεις αλλοιώσεις, που με την κατάλληλη θεραπεία μπορούν να θεραπευτούν άμεσα και αποτελεσματικά. Καμία άλλη εξέταση δεν έχει την ικανότητα να κάνει κάτι αντίστοιχο, καθώς όλες εντοπίζουν τον καρκίνο στα αρχικά του στάδια, γεγονός που την καθιστά την σπουδαιότερη εξέταση όλων.

Τι είναι ο HPV;

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV-Human papilloma virus) είναι ένας ιός που προσβάλει τον τράχηλο της μήτρας, τον κόλπο και το αιδοίο, καθώς και άλλες περιοχές του σώματος. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους ιούς για τους οποίους το τεστ ΠΑΠ μπορεί να διαγνώσει και να βοηθήσει τις γυναίκες σε περίπτωση που νοσούν από αυτόν, να τον κρατήσουν σε καταστολή, έτσι ώστε να μην λάβει καλπάζουσα μορφή και εξελιχθεί τελικά σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Υπάρχουν πάνω από 200 τύποι ιών HPV, και αυτοί που προσβάλλουν την γεννητική χώρα είναι πάνω από 40. Η μετάδοση γίνεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή. Οι περισσότερες λοιμώξεις υποχωρούν εντός 12μήνου από τη μόλυνση. Κάποιοι από αυτούς τους τύπους είναι υψηλού κινδύνου για να προκαλέσουν καρκίνο στο μέλλον, αν παραμείνουν χωρίς θεραπεία για χρόνια.

Η μόλυνση από HPV μπορεί να οδηγήσει σε:

• Λανθάνουσα λοίμωξη – δηλαδή λοίμωξη που δεν προκαλεί αλλοιώσεις και δεν θα διαγνωστεί ποτέ και θα αναπτυχθεί ανοσία.
• Κονδυλώματα – είναι καλοήθεις βλάβες, οφείλονται πιο συχνά στους τύπους 6 και 11, που θεωρούνται χαμηλού κινδύνου για ανάπτυξη κακοήθειας.
• Προκαρκινικές αλλοιώσεις ή μετά από έτη καρκίνο τραχήλου μήτρας – περίπου 15 τύποι HPV συσχετίζονται με κακοήθεια και είναι γνωστοί ως υψηλού κινδύνου ή ογκογόνοι. Ο 16 είναι ο πιο συχνός και συσχετίζεται με τον υψηλότερο κίνδυνο μετάπτωσης σε καρκίνο.

  

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο 4^ος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες. Επιδημιολογικά δεδομένα και μελέτες μοριακής βιολογίας συνδέουν τον HPV με τον καρκίνο του τραχήλου. Πρακτικά όλες οι περιπτώσεις του καρκίνου τραχήλου οφείλονται σε HPV λοίμωξη, με τον τύπο 16 να ευθύνεται για το 50% των περιπτώσεων και τον 18 για το 20%. Οι HPV 31, 33, 45, 52 και 58 υπολογίζεται ότι ευθύνονται για το 19%.

Το τεστ ΠΑΠ μπορεί να ανιχνεύσει τραχηλικές βλάβες που μπορεί να προκαλέσει ο ιός και οι οποίες αναφέρονται ως ενδοεπιθηλιακές βλάβες του πλακώδους επιθηλίου (squamous intraepithelial lesions – SIL). Αυτές ταξινομούνται ως:

• Χαμηλού βαθμού (low grade SIL – LGSIL)
• Υψηλού βαθμού (high grade SIL – HGSIL)

Οι LGSIL είναι συνήθως παροδικές HPV λοιμώξεις ιδιαίτερα σε νέες γυναίκες. Οι HGSIL μπορεί να σχετίζονται με εμμένουσα HPV λοίμωξη και μεγαλύτερο κίνδυνο εξέλιξης σε καρκίνο.

Ποιος χρειάζεται ένα τεστ Παπανικολάου;

Από τη στιγμή που αποκτάτε την πρώτη σας σεξουαλική επαφή αυτομάτως σημαίνει ότι θα πρέπει να προγραμματίσετε την πρώτη σας επίσκεψη στον γυναικολόγο και να υποβληθείτε σε αυτή την εξέταση. Ο καθορισμένος χρόνος επανάληψής του είναι μια φορά κάθε χρόνο. Όσο τακτικότερο έλεγχο κάνετε, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχετε να προλάβεις τον καρκίνο της μήτρας σε αρχικό στάδιο.

Οι περισσότερες γυναίκες θα πρέπει να αρχίσουν να κάνουν τακτικό τεστ Παπανικολάου από την ηλικία των 21 ετών. Ορισμένες γυναίκες μπορεί να βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο ή λοίμωξη. Μπορεί να χρειαστείτε πιο συχνές εξετάσεις εάν:

• Είστε HIV-θετική
• Έχετε ένα εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα από χημειοθεραπεία ή μεταμόσχευση οργάνου.
• Θα πρέπει να κάνετε τεστ ΠΑΠ τακτικά, ακόμα και αν βρίσκεστε σε μονογαμική σχέση. Και αυτό επειδή ο ιός HPV μπορεί να είναι αδρανής για χρόνια, και στη συνέχεια να ξαφνικά ενεργοποιηθεί.

Χρειάζεται να κάνετε test Pap αν έχετε κάνει το εμβόλιο του HPV;

Ναι. Ακόμα και αν έχει γίνει το εμβόλιο του HPV πρέπει να γίνεται τεστ ΠΑΠ. Το εμβόλιο μειώνει τον κίνδυνο για καρκίνο τραχήλου μήτρας, αλλά δεν προστατεύει πλήρως από όλα τα στελέχη του ιού HPV. Οπότε πρέπει και πάλι να γίνεται τακτικός έλεγχος με τεστ ΠΑΠ στις γυναίκες που έχουν εμβολιαστεί κατά του ιού HPV.

Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι υπολογίζεται ότι από τις 100 γυναίκες που θα μολυνθούν από τον HPV, μόνο 1-2 γυναίκες κινδυνεύουν να εμφανίσουν προκαρκινική ή καρκινική αλλοίωση στον τράχηλο της μήτρας, εφόσον δεν υποβάλλονται στον απαιτούμενο προληπτικό έλεγχο, με τον οποίο μπορεί να ανιχνευθεί έγκαιρα η βλάβη και να αντιμετωπιστεί. Για αυτό και είναι σημαντικό το τεστ ΠΑΠ να γίνεται σε συστηματική βάση, πάντα σε ακολουθία των οδηγιών του γυναικολόγου  και να μην το αμελούμε.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Πρόσφατες εξελίξεις στη διάγνωση HPV λοιμώξεων, iaso.gr, διαθέσιμο εδώ
• Κονδυλώματα σε γυναίκες, iqskinclinics.com, διαθέσιμο εδώ
• Μύθοι και αλήθειες για το τεστ Παπανικολάου, iaso.gr, διαθέσιμο εδώ