Της Δανάης Λυπιρίδη,
Η Αφρική κατέχει το 60% της καλλιεργήσιμης γης σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ η γεωργία αποτελεί την κύρια πηγή βιοπορισμού για το 70% του πληθυσμού της. Ωστόσο, εκατομμύρια άνθρωποι στην ήπειρο υποφέρουν από χρόνια πείνα, σύμφωνα με έκθεση της Συμμαχίας για την Πράσινη Επανάσταση στην Αφρική του 2017 (Alliance for a Green Revolution in Africa–AGRA). Η επισιτιστική ανασφάλεια ολοένα και αυξάνεται, ιδιαίτερα στην υποσαχάρια Αφρική, ενώ το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (United Nations Development Programme-UNDP) ανέφερε ότι το 1/4 του παγκόσμιου πληθυσμού εν ανάγκη επισιτιστικής ασφαλείας διαβιεί εκεί. Τέλος, η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης επεσήμανε ότι η Αφρική δαπανά περίπου 35 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο σε εισαγωγές τροφίμων. Εάν συνεχιστεί αυτή η τάση, σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Τράπεζας, Akinwumi Adesina, οι εισαγωγές τροφίμων ενδέχεται να αυξηθούν σε 110 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2050.
Η Κίνα συνεργάζεται με την Αφρική για να διασφαλίσει την εξάλειψη της πείνας στην ήπειρο, εξετάζοντας προσεκτικά τις αιτίες της επισιτιστικής ανασφάλειας. Η γεωργία στην Αφρική έχει χαμηλή προστιθέμενη αξία και κακή αγροτική υποδομή, ενώ επηρεάζεται και από τη χαμηλή παραγωγικότητα, το δυσχερές κλίμα, τις μικρές επενδύσεις και τις αναποτελεσματικές πολιτικές, οι οποίες εμποδίζουν τους αγρότες να έχουν πρόσβαση σε επαρκή κεφάλαια. Επιπλέον, η επισιτιστική ανασφάλεια στην ήπειρο έχει επιδεινωθεί λόγω των συγκρούσεων που λαμβάνουν χώρα σε διάφορες αφρικανικές χώρες, όπως στη Νιγηρία, στην Σομαλία και στην Κένυα.
Η ίδρυση του Φόρουμ για τη συνεργασία Κίνας-Αφρικής ήδη από το 2000 (Forum on China-Africa Cooperation-FOCAC) είναι το κύριο μέσο ενίσχυσης της πολιτικής και οικονομικής συνεργασίας μεταξύ της Κίνας και πολλών αφρικανικών χωρών. Τα τελευταία 20 χρόνια, ο μηχανισμός συνεργασίας έχει ολοκληρωθεί, καθώς η γεωργική συνεργασία μεταξύ της Κίνας και των αφρικανικών χωρών έχει εξελιχθεί από την απλή επίτευξη συναίνεσης έως την πλήρη συνεργασία.
Πλέον, η Κίνα επικεντρώνεται στην εξέλιξη των δυνατοτήτων αυτοανάπτυξης (self-development capabilities) των αφρικανικών χωρών και στην προβολή-εφαρμογή των γεωργικών τεχνολογιών της στην αφρικανική ήπειρο. Η ταχεία ανάπτυξη των επενδύσεων και του εμπορίου έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερο εκσυγχρονισμό της γεωργίας στην Αφρική, ενώ έχει συμβάλλει σημαντικά και στην αντιμετώπιση του ζητήματος της επισιτιστικής ασφάλειας της ηπείρου. Ειδικότερα, στο διάστημα 2000-2018, το εμπόριο γεωργικών προϊόντων Κίνας και Αφρικής αυξήθηκε από 650 εκατομμύρια δολάρια σε 6,92 δισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας αύξηση 14% από έτος σε έτος, εφόσον οι κινεζικές εταιρείες αυξάνουν συνεχώς τις επενδύσεις τους στην αφρικανική γεωργία. Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι μέχρι το τέλος του έτους 2018, περίπου 115 γεωργικά έργα σε διάφορες αφρικανικές χώρες είχαν προσελκύσει περισσότερα από 5 εκατομμύρια γουάν (744.700 δολάρια) από κινεζικές εταιρείες.
Επιπλέον, πέρα από τις κυβερνήσεις της Κίνας και των χωρών της Αφρικής, συμμετέχουν και άλλοι διεθνείς και περιφερειακοί οργανισμοί στη βελτίωση της επισιτιστικής ασφάλειας στην «Μαύρη Ήπειρο». Η Κίνα έχει δωρίσει 80 εκατομμύρια δολάρια στη Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (Food and Agriculture Organization of the United Nations-FAO) για τη δημιουργία του προγράμματος “South-South Cooperation Programme”, ενώ έχει επίσης συνεργαστεί με την Παγκόσμια Τράπεζα για τη διεξαγωγή γεωργικής αναπτυξιακής συνεργασίας με την Αιθιοπία, τη Σενεγάλη και τη Μοζαμβίκη. Μέσω τέτοιων επαγγελματικών συνεργασιών, οι γεωργικές τεχνολογίες και διάφορα επενδυτικά ταμεία της Κίνας προωθούν τη γεωργική παραγωγή στην Αφρική. Τέλος, η Κίνα και Αφρικανική Ένωση (ΑΕ) υπέγραψαν το Σεπτέμβριο του 2019 μνημόνιο συμφωνίας, το οποίο αποσκοπεί στην ενίσχυση της διμερούς συνεργασίας για την επισιτιστική ασφάλεια και τη διαχείριση των σιτηρών στην ήπειρο.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές ακόμη προκλήσεις.
Πρώτον, η συνεργασία σχετικά με τους μηχανισμούς αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης παραμένει ανεπαρκής. Σε σύγκριση με άλλες βιομηχανίες, η γεωργία είναι πιο ευάλωτη σε αιφνίδιους και απρόβλεπτους κινδύνους, όπως οι φυσικές καταστροφές, οι ασθένειες και τα παράσιτα. Η περιορισμένη ικανότητα των αφρικανικών χωρών να αντιμετωπίσουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης αποδείχθηκε το πρώτο εξάμηνο του 2020, όταν πολλές χώρες στην Ανατολική Αφρική επλήγησαν από εισβολές ακρίδων, σε συνδυασμό με την έξαρση της πανδημίας κορωνοϊού. Εντούτοις, η κινεζική κυβέρνηση και διάφορες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) έχουν παράσχει ιατρική βοήθεια σε περισσότερες από 50 αφρικανικές χώρες μέχρι στιγμής και έχουν στείλει τρόφιμα σε περισσότερες από 12 αφρικανικές χώρες στο πλαίσιο πολυμερών και διμερών μηχανισμών συνεργασίας.
Δεύτερον, η συνεργασία Κίνας-Αφρικής επικεντρώνεται στα κοινά προβλήματα γεωργικής ανάπτυξης που αντιμετωπίζουν οι αφρικανικές χώρες, ενώ δε διαθέτει εξειδικευμένα μέτρα για πιο ειδικά ζητήματα. Κοινά γεωργικά προβλήματα αποτελούν το χαμηλό ποσοστό χρήσης σπόρων υψηλής ποιότητας, οι ανεπαρκείς προμήθειες παραγωγής, όπως τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα, και το χαμηλό ποσοστό άρδευσης της γεωργικής γης. Ωστόσο, τα ζητήματα επισιτιστικής ασφάλειας δεν είναι ομοιόμορφα σε όλες τις αφρικανικές χώρες και περιοχές και υπάρχει ανάγκη για πιο στοχευμένες λύσεις. Τέλος, αν και πολλές αφρικανικές χώρες έχουν εφαρμόσει πολιτικές γεωργικών επιδοτήσεων, η αδύναμη διακυβέρνηση έχει οδηγήσει στην αποτυχία τους. Οι χώρες αυτές χρειάζεται να βελτιώσουν τα συστήματα δημόσιας υπηρεσίας τους και να βελτιώσουν τη στήριξη των αγροτικών νοικοκυριών.
Χάρη στη βελτίωση των μηχανισμών του FOCAC δύναται να υπάρξει σημαντική εξέλιξη της γεωργικής συνεργασίας Κίνας-Αφρικής στο μέλλον, με στόχο την αντιμετώπιση της επισιτιστικής ανασφάλειας στην ήπειρο. Πέρα από τη βελτίωση των γεωργικών τεχνολογιών στην Αφρική, η Κίνα θα πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο στην ενίσχυση της γεωργικής διακυβέρνησης στις αφρικανικές χώρες και ίσως στην προώθηση της συνεργασίας των αφρικανικών επιστημονικών ερευνητικών ιδρυμάτων με τις γεωργικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, το FOCAC μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ενός ταμείου συνεργασίας έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να βοηθηθούν οι αφρικανικές χώρες στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και ασθενειών μέσω διαφορετικών προσεγγίσεων. Τέλος, θα μπορούσε να συνεισφέρει στην ενίσχυση της έρευνας για τη γεωργική ανάπτυξη σε αφρικανικές υποπεριφέρειες (ιδιαίτερα στην υποσαχάρια Αφρική) και σε χώρες όπως η Αιθιοπία, η Τανζανία, η Νιγηρία και η Νότια Αφρική, όπου η γεωργία διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στην οικονομία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Sino-African teamwork improving food security, China Daily, διαθέσιμο εδώ
- Targeted solutions for Africa’s food security, China Daily, διαθέσιμο εδώ
-
China food security: how’s it going and why’s it important?, South China Morning Post, διαθέσιμο εδώ
