Το πολιτικό δράμα στο Κιργιστάν συνεχίζεται

Του Χρήστου Παπαδόπουλου,

Οι χώρες της κεντρικής Ασίας δεν χαρακτηρίζονταν ποτέ από πολιτική και κοινωνική σταθερότητα, τουλάχιστον μετά την πτώση του σιδηρού παραπετάσματος. Το Κιργιστάν, παρότι του έχει αποδοθεί ο τίτλος της μόνης δημοκρατίας της κεντρικής Ασίας, δεν αποτελεί εξαίρεση, με 3 από τους 5 Προέδρους του, ύστερα από την απελευθέρωση της χώρας το 1991 από τη Σοβιετική Ένωση, να έχουν ανατραπεί κατόπιν βίαιων εξεγέρσεων. Μάλιστα, η απουσία σταθερότητας αποδείχθηκε περίτρανα τους τελευταίους μήνες για μία ακόμη φορά.

Στις 4 Οκτωβρίου του 2020 έλαβαν στη χώρα κοινοβουλευτικές εκλογές με τους ψηφοφόρους να αναδεικνύουν δύο κόμματα. Το ένα εξέφρασε την αμέριστη υποστήριξή του στον Πρόεδρο Sooronbay Jeenbekov, ενώ το άλλο διατήρησε ουδέτερη στάση. Αμέσως ακραίες διαδηλώσεις ξέσπασαν σε όλη τη χώρα, οι οποίες κορυφώθηκαν με την κατάληψη του κτιρίου που στεγάζει το Κοινοβούλιο και το γραφείο του Προέδρου. Όμως δεν περιορίστηκαν εκεί. Οι διαδηλωτές απελευθέρωσαν από τις φυλακές τον Sadyr Japarov, έναν μυστηριώδη άνθρωπο που με ακόμα πιο μυστήριο τρόπο, μετά από μια πρόχειρη δίκη, αθωώθηκε και διορίστηκε στις 16 Οκτωβρίου 2020 από το Κιργιζικό Κοινοβούλιο ως Πρόεδρος και Πρωθυπουργός της χώρας, αφότου είχε προηγηθεί η παραίτηση του Προέδρου Jeenbekov την προηγούμενη μέρα.

Ποιος είναι, όμως, ο Sadyr Japarov;

Ο Japarov ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα το 2005. Κατά την προεδρία του Kurmanbek Bakiyev κατείχε διάφορες αξιόλογες θέσεις, παρότι προτιμά πλέον να αναφέρεται στην ακτιβιστική του δράση για την κρατικοποίηση ενός χρυσορυχείου, σε μία χώρα που το 43% των εξαγωγών της αφορά τον χρυσό. Ο «ακτιβισμός» του αυτός ήταν και εκείνος που τον οδήγησε στη φυλακή, καθώς το 2013 σε μια διαδήλωση στο Karakol, υποστηρικτές του απήγαγαν τον τοπικό Κυβερνήτη. Στη συνέχεια, ακολούθησε ένα ανθρωποκυνηγητό για τη σύλληψή του, με τον ίδιο να είναι φυγάς επί τέσσερα χρόνια στο Καζακστάν, τη Ρωσία, την Τουρκία και την Κύπρο. Στα χρόνια αυτά προσπάθησε να στηρίξει πολλούς Κιργίζιους μετανάστες, κερδίζοντας έτσι την εύνοιά τους.

Το 2017 επέστρεψε στο Κιργιστάν, παρότι γνώριζε πως θα συλληφθεί, και κατά συνέπεια καταδικάστηκε σε κάθειρξη 11,5 ετών. Στα μάτια του κόσμου η πράξη αυτή θεωρήθηκε αυτοθυσία, αποκτώντας φήμη όμοια με εκείνη του Ρομπέν των Δασών. Όσο βρισκόταν στη φυλακή έγραψε βιβλία με θέμα το όραμά του για το Κιργιστάν, αλλά και την πορεία του στην πολιτική. Τα βιβλία αυτά έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή μεταξύ των υποστηρικτών του, που άρχισαν να τον εκθειάζουν ακόμη περισσότερο. Κι ενώ ήταν τόσο ενεργός στη διάρκεια της κράτησής του, σε μία στιγμή αδυναμίας αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει. Αργότερα, βέβαια, εξήγησε σε βίντεο, το οποίο υπάρχει στο διαδίκτυο, ότι βρισκόταν σε πλήρη κατάσταση σοκ, μη γνωρίζοντας τι έκανε.

Η πρωτοφανής ανάληψη διπλών καθηκόντων από τον Japarov, παρακάμπτοντας τους διαδόχους των θέσεων που κατέλαβε και τους οποίους ορίζει το Σύνταγμα φαίνεται να ενορχηστρώθηκε από την κιργιζική μαφία, η οποία έχει παρελθόν ανάμειξης στα πολιτικά δρώμενα του Κιργιστάν. Αγνοώντας τις εκλογές της 14^ης Οκτωβρίου και με την παλιά σύνθεση του Κοινοβουλίου, ο Japarov δημιούργησε ένα νέο Σύνταγμα που παραχωρούσε τεράστιες εξουσίες στον Πρόεδρο. Οι αλλαγές αυτές δέχτηκαν κριτική για τη δύναμη που θα παρείχαν στον Πρόεδρο από χρήστες των social media, που δημιούργησαν το ψευδώνυμο «Khanstitution» (εκ του Genghis Khan) για το νέο Σύνταγμα που ετοιμαζόταν. Στη συνέχεια, ο Japarov παραιτήθηκε, αφού πρώτα διόρισε σε νευραλγικά πόστα έμπιστούς του ανθρώπους προκειμένου να θέσει υποψηφιότητα στις εκλογές που ορίστηκαν για τις 10 Ιανουαρίου. Μάλιστα, παράλληλα με τις εκλογές, ορίστηκε και δημοψήφισμα για τη μορφή του πολιτεύματος της χώρας.

Έπειτα, ακολούθησε μια προεκλογική εκστρατεία, η οποία ξεκίνησε με 63 υποψηφίους και κατέληξε με 19. Στη χώρα μετέβησαν αποστολές του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (Organization for Security and Co-operation in Europe-OSCE) και του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Office for Democratic Institutions and Human Rights-ODIHR). Οι δύο φορείς αποφάνθηκαν ότι υπήρχαν πολλά προβλήματα λόγω της βιαστικής απόφασης για εκλογές και ότι, παρόλο που οι υποψήφιοι μπορούσαν να κάνουν την εκστρατεία τους σχετικά ελεύθερα, ένας συγκεκριμένος υποψήφιος δέσποζε, απολάμβανε δυσανάλογη οικονομική ενίσχυση αλλά και στήριξη από την κυβέρνηση, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μία άνιση δυναμική μεταξύ των υποψηφίων. Εκτός των άλλων, πραγματοποιήθηκαν και καταγγελίες για επιθέσεις σε δημοσιογράφους. Σε ό,τι αφορά το δημοψήφισμα, ο εκπρόσωπος του OSCE ανέφερε πως εγείρονται διάφορα ερωτήματα και πως το τοπίο είναι θολό, ενώ διάφοροι επικριτές του, συμπεριλαμβανομένου του Human Rights Watch, αμφισβητούν την εγκυρότητά του. Κι αυτό, γιατί οι προτεινόμενες αλλαγές συντάχθηκαν από ένα Κοινοβούλιο, του οποίου η θητεία είχε λήξει και που δεν είχε τη σχετική αρμοδιότητα.

Εντέλει, στις εκλογές της 10^ης Ιανουαρίου μόλις το 39.3% του κιργιζικού εκλογικού σώματος προσήλθε στις κάλπες. Τα αποτελέσματα ήταν κάτι παραπάνω από αναμενόμενα∙ ο Sadyr Japarov επικράτησε με ποσοστό της τάξεως του 79,86%, ενώ στο δημοψήφισμα το 84,13% αποφάσισε ότι προτιμά ένα προεδρικό σύστημα. Ο Japarov με μία ήρεμη φωνή δήλωσε: «Οι ψήφοι σας με γέμισαν με ενέργεια και αυτοπεποίθηση και με πυροδοτούν ώστε να ξεκινήσω το έργο μου. Θα κάνω ό,τι μπορώ για να διατηρήσω την εμπιστοσύνη σας. Γνωρίζετε όλοι ότι το να λύνεις προβλήματα που συγκεντρώθηκαν μέσα σε 30 χρόνια μέσα σε δύο τρία χρόνια είναι πολύ δύσκολο. Αλλά είμαι βέβαιος ότι θα καταφέρουμε να βελτιώσουμε την κατάσταση μέσα στα επόμενα έτη και να βγούμε από την κρίση».

Καταληκτικά, ένα επιπλέον δημοψήφισμα προγραμματίζεται για τον Μάρτιο, το οποίο αφορά τη θέσπιση ενός νέου Συντάγματος, ενώ στο μεταξύ ο Japarov καλείται να αντιμετωπίσει τα κολοσσιαία προβλήματα που κληρονόμησε μετά από έναν σκληρό αγώνα. Είναι ευρέως γνωστό το γεγονός ότι το Κιργιστάν έχει πληγεί οικονομικά όσο λίγες χώρες από τον κορωνοϊό. Ήταν, άλλωστε, η πρώτη χώρα που έλαβε οικονομική ενίσχυση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, έχοντας παράλληλα κι άλλα αναβληθέντα χρέη. Με άλλα λόγια, η αστάθεια φαίνεται πως θα παραμείνει ακλόνητη στο Κιργιστάν. Εξάλλου, όσες φορές κάποιος Κιργίζιος Πρόεδρος αποπειράθηκε να αλλάξει το Σύνταγμα προς όφελός του, ακολούθησαν μεγάλες αναταραχές. Αναμένουμε εναγωνίως τη συνέχεια αυτού του κεντρασιατικού δράματος.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Kyrgyzstan’s Sadyr Japarov: From a prison cell to the presidency, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ

• Kyrgyzstan’s presidential elections: Who is running, and who will win?, Eurasianet, διαθέσιμο εδώ

• Kyrgyzstan Elections Likely to Confirm Sadyr Japarov as President, Organized Crime and Corruption Reporting Project, διαθέσιμο εδώ

• Populist, Prisoner, President: A Convicted Kidnapper Wins Kyrgyzstan Election, The New York Times, διαθέσιμο εδώ