Του Βασίλη Μοάτσου,
Ένα κοινό σχέδιο για τη σταθερότητα και την ανάπτυξη για τους ανθρώπους και τον κόσμο, τώρα και στο μέλλον, παρατίθεται στον χάρτη για τη βιώσιμη ανάπτυξη του 2030, ο οποίος εγκρίθηκε από όλα τα κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών το 2015. Στο επίκεντρο βρίσκονται οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), οι οποίοι, σε μια παγκόσμια συνεργασία, αποτελούν άμεση έκκληση για δράση από όλα τα έθνη, ανεπτυγμένα και αναδυόμενα. Μέσα από τους στόχους, τα κράτη αποδέχονται ότι, κατά την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την προσπάθεια προστασίας των ακτών και των δασών, ο τερματισμός της πείνας και άλλων προβλημάτων πρέπει να συμβαδίζει με πολιτικές που ταυτόχρονα προωθούν την υγεία και την εκπαίδευση, ελαχιστοποιούν τις ανισότητες και προωθούν τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.
Το γνωρίζατε πως σήμερα, 3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως, κατοικούν σε πόλεις και πως μέχρι το 2030, τουλάχιστον το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού θα κατοικεί σε αστικές περιοχές; Στις σειρές που ακολουθούν, θα επικεντρωθούμε στον Στόχο 11 των ΣΒΑ ο οποίος θέτει τις πόλεις στο επίκεντρο της έρευνας. Το μέλλον που θέλουμε περιλαμβάνει πόλεις με ευκαιρίες για όλους, με πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, στην ενέργεια, τη στέγαση, τις μεταφορές και άλλα.
Επιδιωκόμενοι στόχοι
Ο Στόχος 11 αναλύεται και επικεντρώνεται σε 10 υποστόχους, οι οποίοι χαρτογραφούν τα μέσα επίτευξής του και δίνουν τις κατευθυντήριες γραμμές για τη δημιουργία δραστηριοτήτων και στρατηγικών πλάνων που τον εξυπηρετούν. Έτσι, λοιπόν, ο 11ος ΣΒΑ έχει ως στόχο να διασφαλίσει, έως το 2030, την πρόσβαση σε επαρκή, ασφαλή και προσιτή στέγαση, την πρόσβαση σε υπηρεσίες, καθώς και την αναβάθμιση των παραγκουπόλεων. Ακόμη, να παράσχει, ασφαλή, προσιτά, προσβάσιμα και βιώσιμα συστήματα μεταφοράς για όλους, να βελτιώσει την ασφάλεια των δρόμων, κυρίως με την επέκταση των δημόσιων συγκοινωνιών, δίνοντας ταυτόχρονα ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες εκείνων που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, όπως οι γυναίκες, τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρίες και οι ηλικιωμένοι. Να ενισχύσει, έως το 2030, τη χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμη αστικοποίηση για όλους καθώς και να ενισχύσει τις δυνατότητες για τον συμμετοχικό, ενσωματωμένο και βιώσιμο προγραμματισμό και τη διαχείριση των ανθρώπινων οικισμών για όλες τις χώρες. Να ενισχύσει τις προσπάθειες για την προστασία και τη διαφύλαξη της πολιτισμικής και φυσικής κληρονομίας του κόσμου και να μειώσει σημαντικά, έως το 2030, τον αριθμό των θανάτων και τον αριθμό των ανθρώπων εκείνων που έχουν επηρεαστεί από τις φυσικές καταστροφές, καθώς και να μειώσει ουσιαστικά τις άμεσες οικονομικές απώλειες που σχετίζονται με το παγκόσμιο ΑΕΠ και που οφείλονται σε φυσικές καταστροφές, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στους ανθρώπους που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση.
Επιπλέον να μειώσει, έως το 2030, τον κατά κεφαλήν περιβαλλοντικό αντίκτυπο των πόλεων, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην ποιότητα του αέρα και τη διαχείριση των απορριμμάτων των δήμων. Να διασφαλίσει, έως το 2030, την πρόσβαση για όλους και ιδίως για τις γυναίκες, τα παιδιά, τους ηλικιωμένους καθώς και τους ανθρώπους με αναπηρία, σε χώρους πρασίνου και σε δημόσιους χώρους με ασφάλεια. Να προωθήσει και να δημιουργήσει οικονομικούς, κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς δεσμούς μεταξύ των αστικών, περιαστικών και επαρχιακών περιοχών, ενισχύοντας έτσι σε εθνικό και τοπικό επίπεδο τον προγραμματισμό ανάπτυξης. Να αυξήσει ουσιαστικά, έως το 2020, τον αριθμό των πόλεων και των ανθρώπινων οικισμών, υιοθετώντας και εφαρμόζοντας ολοκληρωμένες πολιτικές και σχεδία που αποβλέπουν στη συμμετοχικότητα, στην αποτελεσματικότητα των πόρων, στον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, αλλά και στην ανθεκτικότητα απέναντι στις φυσικές καταστροφές. Αποβλέπει επίσης στο να αναπτύξει και να θέσει σε εφαρμογή την παγκόσμια διαχείριση καταστροφών σε όλα τα επίπεδα σύμφωνα με το Πλαίσιο Sendai για τη μείωση των Φυσικών Καταστροφών 2015-2030 καθώς και να στηρίξει τις λιγότερο αναπτυσσόμενες χώρες μέσω οικονομικής και τεχνικής βοήθειας για την οικοδόμηση βιώσιμων και ανθεκτικών κτιρίων με τη χρήση τοπικών υλών.
Προβλήματα και σύγχρονες απαιτήσεις
Από το 2015 και τη λίστα των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης έχει μεσολαβήσει ένα σημαντικό χρονικό διάστημα. Κάθε χρόνο εκδίδεται η αναφορά του ΟΗΕ σχετικά με την πρόοδο στην επίτευξη των Στόχων και αναλύεται η ο βαθμός υλοποίησής του ανά χώρα. Ανά τα έτη έχει έρθει στην επιφάνεια η δυσκολία της παρακολούθησης της προόδου των Στόχων. Ωστόσο, τους τελευταίους -σχεδόν- 12 μήνες η πανδημία έχει ταράξει τα νερά και έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα.
Το χρόνιο ζήτημα της παρακολούθησης
Το ζήτημα της αποτελεσματικής παρακολούθησης αποτελεί αντικείμενο συζήτησης για τους 17 Στόχους στο σύνολό τους. Η παρακολούθηση παρέχει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο της υλοποίησης των Στόχων και συμβάλλει στην καταγραφή των διαδικασιών για κράτη και περιφέρειες. Συνεπώς, είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα για τη διαμόρφωση μελλοντικών πολιτικών. Οι πόλεις στις αναπτυσσόμενες και ανεπτυγμένες χώρες, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, υποφέρουν από την έλλειψη αξιόπιστων, επικαιροποιημένων και χρήσιμων γνώσεων. Αυτό παρεμποδίζει την ικανότητά τους να σχεδιάζουν και να δημιουργούν ενημερωμένα πλάνα και να παρέχουν στους πολίτες τους τις κατάλληλες υπηρεσίες. Οι πόλεις χρειάζονται προγράμματα εποπτείας που να μπορούν να συγκεντρώνουν πληροφορίες για την καλύτερη ανάλυση και τον έλεγχο του κοινωνικού, περιβαλλοντικού και οικονομικού περιβάλλοντός τους, ώστε να είναι σε θέση να φέρουν εις πέρας το δικό τους «κομμάτι» στην επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης. Προς το παρόν, οι σχεδιαστές και οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων εργάζονται σε κλίμα αστάθειας, διαθέτοντας κεφάλαια σε επείγουσες προκλήσεις και όχι σε δράσεις που εξασφαλίζουν μακροπρόθεσμη πρόοδο.
Η απότομη αλλαγή δεδομένων
Όταν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επιδιώκουν να περιορίσουν τη διάδοση του κορωνοϊού από χώρα σε χώρα, οι προσπάθειες συλλογής δεδομένων για το Στόχο 11 γνωρίζουν εμπόδια. Μια πρόσφατη έρευνα που των Ηνωμένων Εθνών και της Παγκόσμιας Τράπεζας υποδεικνύει πως η πανδημία έχει διαταράξει τις δραστηριότητες των εθνικών στατιστικών υπηρεσιών: Το 65% των κεντρικών γραφείων είναι εν μέρει ή εξ ολοκλήρου κλειστά, το 90% έχουν εξ αποστάσεως εργαζόμενους και το 96% έχει εν μέρει ή απολύτως σταματήσει τη συγκέντρωση αποτελεσμάτων που προκύπτουν από μη διαδικτυακές έρευνες. Όσον αφορά τον Στόχο 11 συγκεκριμένα, η πανδημία έχει σημαντικό αντίκτυπο. Το γεγονός ότι πάνω από το 90% των περιπτώσεων COVID-19 εντοπίζονται σε αστικές περιοχές είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό δεδομένο. Έχει σημειωθεί αύξηση της φτώχειας στις αστικές περιοχές, καθώς και «υποτίμηση» των δημόσιων μεταφορών, καθώς θεωρούνται απειλή για τη δημόσια υγεία. Αν και η πρόκληση είναι μεγάλη, υπήρξε μια μικρή, βραχυπρόθεσμη μείωση των επιπέδων ρύπανσης σε ολόκληρο τον κόσμο.
Εν κατακλείδι
Οι πόλεις είναι κέντρα για τις ιδέες, το εμπόριο, τον πολιτισμό, την επιστήμη, την παραγωγικότητα, την κοινωνική ανάπτυξη και πολλά άλλα. Στην καλύτερη εκδοχή τους, οι πόλεις έχουν δώσει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να εξελιχθούν κοινωνικά και οικονομικά. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές προκλήσεις για τη διατήρηση πόλεων με τέτοιο τρόπο ώστε να συνεχίζουν να δημιουργούν θέσεις εργασίας και ευημερία, ενώ δεν θα αποστραγγίζουν τη γη και τους πόρους.
Αν και έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος, οι ΣΒΑ δεν υλοποιούνται με τον ρυθμό που απαιτείται ώστε να ολοκληρωθούν μέχρι το 2030. Όσον αφορά τον Στόχο 11, ο COVID-19 έχει καταστήσει σαφές ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός είναι ουσιώδους σημασίας για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας και τη μείωση της ευαλωτότητα των ατόμων σε άλλους κινδύνους, όπως οι φυσικές καταστροφές. Ο κορονοϊός δεν αλλάζει απλώς τα τωρινά δεδομένα· δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα. Για να βοηθήσουν στην αποτροπή της επόμενης πανδημίας, πολλές εθνικές κυβερνήσεις επανεξετάζουν τα σχέδιά τους για την ανάπτυξη των μεγάλων αστικών τους κέντρων. Υπό τις συνθήκες αυτές, ο Στόχος 11 έχει πληγεί έντονα τους τελευταίους 10 μήνες. Ωστόσο, η υλοποίηση των παραπάνω υποστόχων είναι εξαιρετικά κρίσιμη δεδομένης της ευημερίας του ιού στα αστικά κέντρα. Παρά τις δυσκολίες των τελευταίων μηνών, θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η πανδημία αποτελεί «προθέρμανση» για μελλοντικά προβλήματα τα οποία αφορούν προκλήσεις που ο άνθρωπος δεν έχει κληθεί να αντιμετωπίσει στο παρελθόν. Είναι η τελευταία ίσως ευκαιρία της ανθρωπότητας, στο πλαίσιο και των 17 Στόχων, να ληφθούν και να υλοποιηθούν αποφάσεις οι οποίες θα αφορούν στην πρόληψη μελλοντικών προβλημάτων και όχι στην καταστολή τους.
Αναφορές
- “Goal 11: Make Cities Inclusive, Safe, Resilient and Sustainable”. United Nations Sustainable Development Goals. Διαθέσιμο εδώ. Τελευταία πρόσβαση 14 Ιανουαρίου 2021.
- United Nations Human Settlements Programme. Housing At The Centre Of The New Urban Agenda, 2015. Διαθέσιμο εδώ. Τελευταία πρόσβαση 14 Ιανουαρίου 2021.
- The Sustainable Development Goals Report 2020, United Nations 2020. Διαθέσιμο εδώ.
- Siragusa, Alice, Christina Corbane, and Pilar Vizcaino. SDG 11 Synthesis Report To The High Level Political Forum 2018. Tracking Progress Towards Inclusive, Safe, Resilient And Sustainable Cities And Human Settlements. ResearchGate, 2018.
